ADLÎ DÎVÂNI VE AHMET PAŞA DÎVÂNI’NIN ANLAM DÜNYASI BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2017, Sayı: 36, 224 - 239, 28.12.2017

Yakup Yeşilyaprak

https://doi.org/10.17498/kdeniz.357579

Öz

Edebiyat ve şiirle ilgilenen hemen hemen herkes zihninde iyi şair
ve kötü şair diye bir derecelendirme fikrine sahiptir. Ancak bu derecelendirmenin
hangi kriterlere göre yapıldığı konusunda aynı durum söz konusu değildir. Derecelendirme
ya da değerlendirme konusunda kişinin zihninde bazı kriter ve somut referanslar
yoksa hem söz konusu derecelendirme ya da değerlendirme sağlıksız olur hem de
bu durum kişinin bir edebî eseri değerlendirirken gerekli bilinç ve bilgi
birikimine sahip olmadığını gösterir. Zira eğer kişi, bir edebî metni diğer bir
edebî metinden bazı kriterlere göre üstün sayıyorsa kriterleri ya da bu
kriterler sonucunda vardığı hüküm yanlış bile olsa bu durum, metnin niteliğiyle
ilgili önemli veriler sağlayabilir. Bu çalışmada, Adlî ve Ahmet Paşa’nın divanları
özelinde bir edebî metni diğer bir edebî metinden ya da bir şairi diğer bir şairden
üstün kılan kriterler ve somut referanslar ortaya konmaya çalışılmıştır.
Bununla amaç, hem bir edebî eserin gerçek niteliğine ulaşmada karşılaştırma
yönteminin rolünü ortaya koymak hem de bireyleri iki şair ya da edebî eser
karşılaştırılır ya da değerlendirilirken somut referanslara yönelmeye teşvik etmek
olmuştur. Şair olarak Ahmet Paşa ve Adlî’nin seçilmesinin nedeni, birçok
araştırmacı tarafından döneminin en iyi, klasik Türk şiirinin ise kurucusu
sayılan ancak buna dayanak olarak hakkında çok fazla somut veri sunulmayan
Ahmet Paşa ve nispeten gölgede kalan Adlî’yi somut verilere göre
karşılaştırmanın gerekli olacağının düşünülmesidir. Buna göre bir şaire iyi ya
da kötü derken göz önünde bulundurulacak kriterler hakkında öneride bulunmak,
bu çalışmanın en önemli amaçlarındandır. Bu doğrultuda, şairlerin sahip olduğu
malzeme ve bu malzemeyi kullanış şekilleri çalışmanın temel hareket noktalarını
teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adlî, Ahmet Paşa, karşılaştırmalı edebiyat, karşılaştırma yöntemi

COMPARISON OF THE DIVANS OF ADLI AND AHMET PASHA IN TERMS OF THE SEMANTIC WORLD

Öz

Almost everybody who is interested in
literature and poetry has an idea in terms of rating a poet as a ​​good poet or
a bad poet in his mind. However, the same is not the case with respect to which
criteria this rating is performed. If there are no criteria and concrete
references in the mind of the person in terms of a rating or evaluation, the
rating or evaluation in question will be unhealthy. This also indicates that
the person does not have the necessary consciousness and accumulation of
knowledge when evaluating a literary work. Because, if the person regards a
literary text as superior to another literary text based on some criteria, his
criteria or provision, which is the result of these criteria, even if they are
wrong, can provide important data concerning the nature of the text. In this
study, the criteria and concrete references that distinguish a literary text
from another literary text, or a poet from another poet were put forward
specific to the case of the divans of Adli (Adlî) and Ahmet Pasha. The aim,
however, was both to demonstrate the role of the method of comparison in
achieving the true character of a literary work, and to encourage people to
turn to concrete references when two poets or literary works are compared or
evaluated. The reason behind the selection of Ahmet Pasha and Adli as poets was
to believe that it was necessary to compare Ahmet  Pasha – being considered by many researchers
to be the best poet of his time and the founder of the classical Turkish
poetry, but not much concrete data have been presented to support this – and
Adlî – relatively having remained in the shadows – based on concrete data.
Accordingly, it was one of the most important goals of this study to suggest
criteria to consider when a poem is said to be good or bad. In this direction,
the materials that the poets possessed and the way they used these materials
constituted the basic action points of this study.

Anahtar Kelimeler

Adli, Ahmet Pasha, comparative literature, comparison method

Kaynakça

• Aytaç, Gürsel. (1997). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Bayram, Yavuz. (2008). Amasya'ya Vali Osmanlı'ya Padişah Bir Şair Adlî. Amasya: Amasya Valiliği.
• Enginün, İnci. (2011). Mukayeseli Edebiyat. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kefeli, Emel. (2000). Karşılaştırmalı Edebiyat İncelemeleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları. Macit, Muhsin. (2007). “İlk Klasik Dönem (1453-1600): Tarihî, Sosyo-Kültürel Bağlam”. Türk Edebiyatı Tarihi. (Ed. Talât Sait Halman vd.). c.2, İstanbul: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 19-28.
• Rousseau, A.M. ve Pichois, CI. (1994). Karşılaştırmalı Edebiyat. (Çev. Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yazgan). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Sakallı, Cemal. (2012). Karşılaştırmalı Yazınbilim ve Yazınlararasılık/Sanatlararasılık Üzerine. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat. (1992). Ahmet Paşa Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tolasa, Harun. (2001). Ahmet Paşanın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ yay.
• Yeşilyaprak, Yakup. (2017). Adlî Dîvânı’nın Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ardahan.
• ---. (2017). “Muhtesip”. Erişim Tarihi: 19.11.2017. http://lugatim.com/s/muhtesip.