EDEBİYAT İNCELEMELERİNDE “TİP” OKUMALARININ GELENEKSELLEŞMESİ SORUNU VE “FATİH-HARBİYE” KİŞİLERİ

Yıl 2021, Sayı: 51, 311 - 332, 30.09.2021

Ayda Ontaç Güner

https://doi.org/10.17498/kdeniz.952631

Cited By: 1

Öz

Edebiyat araştırmalarında özellikle Fatih-Harbiye gibi içinde bir tezin savunulduğu iddia edilen romanları inceleme noktasında roman kahramanları genellikle tip düzleminde ele alınmış, bu durum adeta gelenek haline getirilmiştir. Fakat tip, karakter sorunu hususunda meydana gelen gelişmelerin sağladığı imkânlar göz önünde bulundurulduğunda tip anlayışının, hem romancının hem de roman kişilerinin değerini tayin etme konusunda zayıf bir noktada durduğu söylenebilir. Edebiyatımızdaki bu sorun çerçevesinde bu çalışmada roman kişileri bağlamında tip ve karakterin ne anlama geldiği ele alınmış, tip okumalarının gelenekselleşmesi sorununun muhtemel nedenleri irdelenmiş, roman kişilerinin hem oluşturulma hem de okunma bağlamında “canlı, değişken, özgür ve açık olma” gibi özellikler taşıması gerekliliğinin önemi vurgulanmıştır. Bunlarla birlikte tip ve karakter anlayışlarının tarihsel dönüşümleri incelenmiş, “verilmiş” ve “yaşanmış” tip düşüncesinden karaktere uzanan yolculuğun izleri sürülmüştür. Yazının son bölümlerinde ise edebiyatımızda tipe yüklenen olumlu anlamlar sorgulanmış, tip anlayışıyla gerçekçilik ve sosyoloji arasındaki ilişki tartışılmıştır. Yazının genel maksadı, hem karakter hem de tip olarak düşünülebilecek roman kişilerinin genellikle tip üzerinden okunmalarının romanın anlam katmanlarının genişlemesi açısından engel teşkil ettiğini iddia etmektir. Fakat buradan yazının amacının tip okumalarını tamamen reddetmek olduğu sonucu çıkarılmamalıdır. Tip de roman türünün bir gerçeğidir. Bu, kabul edilebilir. Asıl sorun, hem tip hem karakter özellikleri gösterdiği düşünülen bazı roman kişilerinin sadece tip üzerinden okunmasıyla onu karakter kılan özelliklerin göz ardı edilmesidir. Buna istinaden bu çalışmada genel olarak savunulan teze ilişkin uygulamalı bir örnek olmak üzere hem tip hem karakter özelliği gösteren Fatih-Harbiye roman kişileri karakter olarak yeni bir perspektiften değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

TİP, KARAKTER, YORUM, GELENEK, DÖNÜŞÜM

THE TROUBLE OF THE TRADITIONALIZATION OF 'TYPE' READINGS IN LITERATURE REVIEWS AND THE PERSONS OF 'FATIH-HARBIYE'

Öz

At the point of studying novels such as Fatih-Harbiye in which a thesis is allegedly advocated in literary research, novel protagonists are often discussed in the type plane, which has become a tradition. However, given the possibilities of the developments in terms of type, character issues, it can be argued that type understanding stands at a weak point in determining the value of both novelist and persons of the novel. Within the framework of this issue in our literature, this study discussed what type and character mean in the context of novel persons, examined possible reasons for the traditionalization of type readings, and emphasized the importance of the need for novel persons to be "vibrant, variable, free and open" in the context of both creation and reading. Historical transformations of type and character concepts were studied, traces of the journey from “given” and “lived” type thinking to character were traced. The final chapters of the article questioned the positive meanings imposed on the type in our literature and discussed the relationship between realism and sociology with type understanding. The general purpose of writing is to argue that often reading novels that can be thought of as both character and type over just type is an obstacle to expanding the novel's layers of meaning. But it should not be concluded that the purpose of writing is to reject type readings altogether. Type is also a fact of the novel genre. That's acceptable. The main problem is that some novel characters, which are thought to show both type and character traits, are read only through type, and the features that make them characters are ignored. Accordingly, Fatih-Harbiye novel persons who show both type and character traits were evaluated from a new perspective as a practical example of the thesis generally defended in this study.

Anahtar Kelimeler

Type, Character, Interpretation, Tradition, Transformation, Fatih-Harbiye

ПРОБЛЕМЫ ИССЛЕДОВАНИЯ ТИПОЛОГИЧЕСКОГО ИЗУЧЕНИЯ ПЕРСОНАЖЕЙ В ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИИ И ПЕРСОНЫ РОМАНА “ФАТИХ-ХАРБИЙЕ”

Öz

В диссертациях по литературоведении, особенно по исследованию романов, главные герои обычно рассматриваются на уровне персон. Похожая тенденция хорошо просматривается в романе “Фатих-Харбийе”. Однако, при изучении событии на пути создания типажей и характеров, выявляется неполная оценка автора романа и персонажей. В нижеследующей статье рассматривается топология и характер персонажей романа, изучаются наиболее вероятные причины типологического исследования, подчеркивается важность при характеристике персонажей романа в контексте таких подходов, как “живые, изменчивые, свободные и открытые”. Наряду с этим рассмотриваются исторические трансформации понимания типа и характера, прослеживаются следы перехода от “заданного” и “живого” типового мышления к персонажу. В конце статьи критикуются подходы типологисеского изучения турецкой литературы и обсуждается взаимосвязь между пониманием типажа, реализма и социологией. Общая цель статьи состоит доказать тот факт, что персоны романа, которые при типологической исследовании рассматриваються как персонажи и типы, представляют собой препятствие с точки зрения обобщения смысловых слоев романа. Однако, не следует делать вывод о том, что цель статьи - полностью отказаться от типологического исследования. Типология это реальность одного из жанров романа и она приемлема. Основная проблема заключается в том, что некоторые новые персонажи, которые, как считается, проявляют в себе как типаж, так и характерные черты, воспринимаются только как “типаж”, а особенности, которые делают их персонажами, игнорируются. Исходя из этого, персонажи романа Фатих-Харбийе, которые демонстрируют как типаж, так и черты характера, были оценены с новой точки зрения, как персонажи в качестве прикладного примера по отношению выдвинутой в нижеследующей статье теории.

Anahtar Kelimeler

тип, персонаж, интерпретация, традиция, трансформация, Фатих-Харбийе

Kaynakça

• Aristoteles. (2019). Poetika (26. b.). (İ. Tunalı, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aytaç, G. (2016). Çağdaş Türk Romanı Üzerine İncelemeler (4. baskı b.). Ankara: Doğubatı Yayınları.
• Belge, M. (1994). Edebiyat Üzerine Yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Boynukara, H. (2017). Karakter ve Tip. Hece Türk Romanı Özel Sayısı, Cilt 1, 195-211.
• Büyükkavas Kuran, Ş. (2018). Peyami Safa'nın İnsanları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Chatman, S. (2009). Öykü ve Söylem. (Ö. Yaren, Çev.) Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Eagleton, T. (2019). Edebiyat Nasıl Okunur (4. b.). (E. Ersavcı, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Forster, E. M. (1985). Roman Sanatı. (Ü. Aytür, Çev.) İstanbul: Adam Yayınları.
• Gadamer, H. G. (2006). Truth and Method. (J. Weinsheimer-D. Marshall, Çev.) Continuum Publishing.
• Gümüş, S. (1991). Roman Kitabı. İstanbul: Adam Yayınları.
• Huyugüzel, Ö. F. (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (1985). Türk Edebiyatı Üzerine 3 Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kundera, M. (1989). Roman Sanatı. (İ. Yerguz, Çev.) İstanbul: Afa Yayınları.
• Mackay, M. (2019). Roman Nedir? (F. Akdoğan Özdemir, Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Maurıac, F. (2019, Mayıs). Romancı ve Kişileri. Türk Dili Roman Özel Sayısı(154-159), 201-206.
• Moran, B. (1982, Ekim). Roman Tip Olgusu ve Tipin İşlevi. Yazko Edebiyat(24).
• Moran, B. (2017). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2 (21. b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Safa, P. (1931, Haziran). Tiyatro ve Romanda Kahramanların Şahsiyetleri. Resimli Şark(6).
• Safa, P. (2019). Fatih Harbiye (79. b.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sağlık, Ş. (2010). Popüler Roman-Estetik Roman. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sağlık, Ş. (2014). Hikâye/Anlatı/Yorum. Ankara: Hece Yayınları.
• Seyfettin, Ö. (2001). Makaleler 1. (H. Argünşah, Dü.) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2016). Edebiyat Üzerine Makaleler (11. b.). (Z. Kerman, Dü.) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tatar, B. (2018). 3 Derste Hermenötik. İstanbul: Vadi Yayınları.
• Tekin, M. (2018). Roman Sanatı (16. b.). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Watt, I. (2007). Romanın Yükselişi. (F. B. Aydar, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Yavuz, H. (2005). Yazın, Dil ve Sanat (3. b.). İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Yavuz, H. (2010). Alafrangalığın Tarihi (2. b.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• https://hayrettinorhanoglu.wordpress.com/2018/10/24/anlatilarda-tip-ve-karakter/ (Erişim Tarihi: 24 Ekim 2018)