LEFEBVRE VE FOUCAULT’DA MEKÂN: KURAMSAL BİR TARTIŞMA

Yıl 2021, Sayı: 52, 166 - 178, 26.12.2021

Mahmut Karaçizmeli

https://doi.org/10.17498/kdeniz.996269

Cited By: 2

Öz

Felsefede zamanın mekâna karşı kurduğu egemenliğin sarsılmasında, “mekânsal dönüş” döneminin önde gelen iki düşünürü Henri Lefebvre ve Michel Foucault’nun payı yadsınamaz boyutta büyüktür. Bu iki düşünürün mekânı ele alış şekilleri, kendilerinden sonra da geniş yankı uyandırmıştır. Lefebvre ve Foucault’un kuramları, mekânı mekânla düşünen, mekân düşüncesinin ve kent mekânının zaman içindeki dönüşümlerini açıklayan ve bütün bu tartışmaları sosyal ve siyasal pratiklerle ilişkili bir şekilde sunan yapısıyla, günümüzde de önemini korumaktadır. Lefebvre’in felsefe, tarih, fizik, metafizik, sanat, psikanaliz, dilbilimi ve ilahiyata kadar uzanan, oldukça geniş bir alana sirayet eden mekâna ilişkin düşünceleri, sonraki dönemde yapılacak çalışmalar için de sıklıkla başvurulan bir kaynak niteliğindedir. Bu çalışmada mekânsal dönüş döneminin literatürü incelenmiş, Lefebvre’in sonraki dönemlerde “mekân üçlemesi” olarak yaygınlaşacak olan kavramları açıklanmıştır. Çalışmada gündelik pratiklerle ilişkili “algılanan mekân”, erkin kurguladığı, virtüel-aktüel uzamları bulunan “tasarlanan mekân” ve Lefebvre’in “temsil mekânı” olarak adlandırdığı ve heterotopi kavramıyla bağlantılı, farklılıklara ve dirençlere referans veren “yaşanan mekân” ele alınmıştır. Araştırmada Lefebvre’in bu kavramları, Mekânsal Dönüş Dönemi’nin bir diğer önemli düşünürü Michel Foucault’nun heterotopya kavramıyla karşılaştırılarak yorumlanmıştır. Foucault’da farklılıklara, norm dışına ve gelip geçiciliğe vurgu yapan heterotopik mekânlar, fiziki uzanımlarıyla örneklendirilmiştir. Bu çalışmanın amacı benzer dönemlerde mekanla ilgili düşünceler ortaya koyan ve sosyal bilimler, felsefe ve mimaride birçok akademik çalışmaya esin kaynağı olmuş bu iki düşünürün mekâna bakışlarındaki farkları, benzerlikleri ve kavramları kullanma biçimlerini analiz ederek mekân literatürüne katkı sağlamaktır

Anahtar Kelimeler

mekân, mekânsal dönüş, mekân üçlemesi, temsil, iktidar, heterotopya.

SPACE IN LEFEBVRE AND FOUCAULT: A THEORETICAL DISCUSSION

Öz

In philosophy, in undermining the time's dominance over space, the share of Henri Lefebvre and Michel Foucault, two leading thinkers of the period of "spatial turn," is undeniably huge. The way these two thinkers handled the space made a splash even after themselves. The theories of Lefebvre and Foucault remain important today, with the structure of the place contemplating space, explaining the transformations of space and urban space over time, and presenting all these discussions in a manner associated with social and political practices. Lefebvre's considerations of the space, which extends to philosophy, history, physics, metaphysics, art, psychoanalysis, linguistics, and theology, are often regarded as a reference for subsequent studies. This study investigated the literature of the spatial turn period, explaining Lefebvre's concepts, which would become common in later periods as the "spatial trilogy." The study discussed the "perceived space" associated with everyday practices, the "designed place" where the power fictionalized, with virtual-actual extensions, and the "inhabited space," which Lefebvre called a "space of representation," which refers to differences and resistances associated with the concept of heterotopy. In the study, Lefebvre's these concepts are interpreted by comparing them to the concept of the heterotopia by Michel Foucault, another important thinker of the Period of Spatial Turn. In Foucault, heterotopic spaces with an emphasis on differences, out-of-the-norm, and ephemerality are exemplified by their physical extensions. The aim of this study is to contribute to the space literature by analyzing the differences, similarities, and concepts in which these two thinkers, who have expressed ideas about space in similar periods and inspired many academic studies in social sciences, philosophy, and architecture, have viewed the space.

Anahtar Kelimeler

Space, Spatial Turn, Space Trilogy, Representation, Power, Heterotopia

ПРОСТРАНСТВО В ПРОИЗВЕДЕНИЯХ ЛЕФЕВРЕ И ФУКО: ТЕОРЕТИЧЕСКАЯ ДИСКУССИЯ

Öz

Анри Лефевр и Мишель Фуко, два ведущих мыслителя периода “пространственного мышления”, несомненно, участвуют в ослаблении господства времени над пространством в философии. Своеобразный подход этих двух мыслителей к пространству имело продолжение и после них. В теориях Лефевра и Фуко, по поводу пространства, объясняются трансформации космического мышления и городского пространства во времени. Его структура, со всеми своими обсуждениями в отношении социальной и политической практики, по-прежнему сохраняет своё значение и сегодня. Мысли Лефевра о космосе, которые широко распространились на философию, историю, физику, метафизику, искусство, психоанализ, лингвистику и теологию, также являются часто используемым источником для будущих исследований. В этом исследовании изучается литература, посвященная периоду пространственного мышления и объясняются концепции Лефевра, которые и после Лефевра широко распространены как “космическая трилогия”. В исследовании обсуждаются “воспринимаемое пространство”, относящееся к повседневной практике, “исскуственное пространство”, которое создается силой и имеет свои виртуально-актуальные пространства и “живое пространство”, которое Лефевр называет “пространством представления” и которое связано с концепцией гетеротопия, различия и сопротивления. В исследовании, эти концепции Лефевра были интерпретированы путём сравнения их с концепцией гетеротопии Мишеля Фуко, другого важного мыслителя Периода пространственного мышления. У Фуко есть гетеротопическое пространство, подчеркивающие различия, нестандартность и быстротечностьи они представлены в виде физического расширения. Цель этого исследования - внести свой вклад в литературу, связанную с пространством философии путем анализа различий, сходства и концепций вышеупомянутых двух мыслителей, которые выдвигали идеи о космосе в аналогичные периоды и вдохновили многие академические исследования в области социальных наук, философии и архитектуры.

Anahtar Kelimeler

пространство, пространственная философия, триада пространства, представление, власть, гетеротопия

Kaynakça

• Brenner, N. ve Elden, S. (2009), Henri Lefebvre on State, Space, Territory, International Political Sociology, Cilt 3, Sayı 4.
• Brenner N., Marcuse P., Mayer M., (2014), Kar İçin Değil Halk İçin, Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı, Çev: Ali Yağız Öz-Kübra Kelebekoğlu, Sel Yayıncılık, Ankara.
• Castells M., (1997), Kent, Sınıf, İktidar, Çev. A. Erendil, 1.Baskı, Bilim ve Sanat Yayınevi, Ankara.
• Çavdar, R. (2018). Farklılığın Mekânı: Foucault ve Lefebvre’dekiHeterotopya ve Heterotopi Ayrımı. İdealkent , 9 (25) , 941-959 . DOI: 10.31198/idealkent.458739.
• Foucault, M. (2002). Toplumu savunmak gerekir. Çev. Ş. Aktaş. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar, Seçme Yazılar 2, Çev. Işık Ergüden, Osman Akınhay, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Harvey, D., (1999). Sosyal Adalet ve Şehir, Çev. M. Moralı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Ghulyan, H., (2017). Lefebvre’nin Mekân Kuramının Yapısal ve Kavramsal Çerçevesine Dair Bir Okuma, Ankara, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 26 Sayı 3.
• Kurtar, S., Yurdadön, P. (2020). Mekân Varyasyonları, Nota Bene Yayınları, İstanbul.
• Lefebvre, H. (1970, 2011), Kentsel Devrim. Çev. S. Sezer, Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Lefebvre, H. (2007). Modern Dünyada Gündelik Hayat. Çev. Gürbüz, 2. Baskı, Metis Yayınları İstanbul.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi, Çev. I. Ergüden, Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Said, E. W. (2016). Kültür ve Emperyalizm. Çev. N. Alpay, Hil Yayınları, İstanbul.
• Selvi, Y. (2014). Heterotopya üzerine görsel çözümlemeler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Resim Anasanat Dalı.
• Smith, N. (2008). Uneven Development: Nature, Capital And The Production Of Space. University Of Georgia Press, Athens.
• Soja, E. W. (1996). Thirdspace: Journeysto Los Angeles and Other Real-and-İmaginedPlaces. NY: Wiley.
• Tanju, B. (2008). “Zaman – Mekân ve Mimarlıklar”, Zaman Mekân, eds.: A. Şentürer, Ş. Ural, Ö. Berber, F.U. Sönmez, YEM Yayınları, İstanbul.
• Tankut, S. G. (2013). Özgürlüğün Coğrafyası: Mekânsallığın Triyalektik Praksisi ve Bütünsellik Arayışına Dair Bir Tahlil. Mülkiye Dergisi, sayı:37(1).
• Toka, Ş. (2017). Diyarbakır Üzerine İmge/Anlam Üretimi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Mardin.
• Urry J. (1999), Mekânları Tüketmek, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.