НЕБОЛЬШИЕ ОТКРЫТИЯ С ХОЛМА ХАРБЕЦУВАН

Yıl 2023, Sayı: 60, 94 - 107, 18.12.2023

Bahattin Çelik Mustafa Güler Gül Güler

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1397800

Öz

Шанлыурфы. Археологические спасательные раскопки на холме Харбецуван, который был впервые обнаружен в ходе исследований, проведенных в регионе в 2014 году, проводились под руководством Дирекции музея Шанлыурфы в период 2017-2019 годов. В ходе раскопок было найдено множество архитектурных и мелких находок, которые показали, что холм Харбецуван имеет схожие характеристики с Гёбекли-Тепе, Карахан-Тепе, Сайбурч, Невали-Чори, Айанлар-Хёюк, Шанлыурфа-Йени Махалле, Сефер-Тепе, Курт-Тепеси, Хамзан-Тепе и Ташлы-Тепе, а так же предполагалось, что оно имело схожие черты и было поселением, относящимся к периоду докерамического неолита. При исследовании мелких находок, найденных на холме Харбецуван, становится явным, что чаще всего эти материалы сделаны из кремня. Орудия из кремня представлены в виде наконечников стрел и копий, скребков, сверл, серпов и каменных карандашей. Найденые кремневые ядра, чаще всего имеют форму биполярных навигационных ядер. При анализе обсидиановых находок видно, что они состоят в основном из острых наконечников клинков. Обнаружение фрагментов обсидианового ядра при свидетельствует о том, что на поселении осуществлялось изготовление орудий. Также был найден неповрежденный наконечник стрелы из обсидиана типа Библос. Среди других мелких находок - украшенные каменные пластины и бусы из серпентина и известняка. Украшения на каменных плитах, как правило, выполнены в виде геометрических мотивов. В этом исследовании дается анализ найденных мелких находок, раскопанных на холме Харбецуван.

Anahtar Kelimeler

докерамический период неолита, холм Харбецуван, кремень, обсидиан, мелкие находки.

Proje Numarası

SBA-2022-2392

HARBETSUVAN TEPESİ KÜÇÜK BULUNTULARI

Öz

Harbetsuvan Tepesi, Şanlıurfa'nın 53 km doğusunda bulunan Tek Tek Dağları bölgesi içerisinde yer almaktadır. İlk kez 2014 yılında bölgede yapılan yüzey araştırmaları sırasında tespit edilmiş olan Harbetsuvan Tepesi’nde Şanlıurfa Müzesi Müdürlüğü başkanlığında 2017-2019 yılları arasında arkeolojik kurtarma kazıları yapılmıştır. Yapılan kazılarda pek çok mimari ve küçük buluntu ele geçmiş, bu sayede Harbetsuvan Tepesi’nin Göbekli Tepe, Karahan Tepe, Sayburç, Nevali Çori, Ayanlar Höyük, Şanlıurfa-Yeni Mahalle, Sefer Tepe, Kurt Tepesi, Hamzan Tepe ve Taşlı Tepe ile benzer özellikler taşıdığı ve Çanak Çömleksiz Neolitik Döneme ait bir yerleşim olduğu anlaşılmıştır. Harbetsuvan Tepesi’nde ele geçen küçük buluntulara bakıldığında bunların en yoğun olarak görüleni çakmaktaşından yapılmış buluntular olarak karşımıza çıkmaktadır. Çakmaktaşından yapılan aletler, ok ve mızrak uçları, kazıyıcılar, deliciler, orak dilgiler ve taş kalemler şeklindedir. Ele geçen çakmaktaşı çekirdekler, çoğunlukla iki kutuplu naviform çekirdekler şeklindedir. Obsidyenlere bakıldığında ise bunların daha çok dilgilerden oluştuğu görülmektedir. Obsidyen çekirdek yenileme parçalarının ele geçmiş olması alet yapımının yerleşimde gerçekleştirildiğini göstermektedir. Ayrıca obsidyenden yapılmış bir adet Byblos tipi ok ucu da bütün bir şekilde ele geçmiştir. Diğer küçük buluntulara bakıldığında ise serpantin ve kireçtaşından yapılmış bezemeli taş plakalar ve boncuklar karşımıza çıkmaktadır. Taş plakalar üzerindeki bezemeler de genel olarak geometrik motifler şeklindedir. Bu çalışmada, Harbetsuvan Tepesi’nde ele geçen küçük buluntuların tümü birlikte değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çakmaktaşı,, Obsidyen,, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem, Harbetsuvan Tepesi, Tek Tek Dağları, Küçük Buluntular

Destekleyen Kurum

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

Proje Numarası

SBA-2022-2392

Teşekkür

Bu çalışma; Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (BAPSİS) bünyesinde Prof. Dr. Bahattin Çelik tarafından yürütülen SBA-2022-2392 nolu ve "Harbetsuvan Tepesi Yontmataş Buluntuları Araştırma Çizim ve Belgeleme Çalışması" başlıklı Temel Araştırma Projesi kapsamındaki veriler ışığında gerçekleştirilmiştir.

HARBETSUVAN TEPESİ SMALL FINDS

Öz

Harbetsuvan Tepesi is located within the Tek Tek Dağları (Tek Tek Mountains) region, 53 km east of Şanlıurfa. Archaeological rescue excavations were carried out between 2017 and 2019 under the direction of Şanlıurfa Museum Directorate on Harbetsuvan Tepesi, which was first discovered during surface surveys in the region in 2014. Many architectural and small finds were unearthed during the excavations, thus showing that Harbetsuvan Tepesi has similar features to Göbekli Tepe, Karahan Tepe, Sayburç, Nevali Çori, Ayanlar Höyük, Şanlıurfa-Yeni Mahalle, Sefer Tepe, Kurt Tepesi, Hamzan Tepe and Taşlı Tepe. It was understood that it was a settlement belonging to the Pre-Pottery Neolithic Period. When we look at the small finds unearthed on Harbetsuvan Tepesi, the most common ones appear to be finds made of flint. Tools made from flint are in the form of arrow and spearheads, scrapers, drills, sickle blades and stone pencils. The flint cores recovered are mostly bipolar naviform cores. When we look at the obsidians, we see that they mostly consist of blades. The fact that obsidian core renewal pieces were recovered shows that tool making was carried out in the settlement. Additionally, a Byblos type arrowhead made of obsidian was also found intact. When we look at other small finds, we see decorated stone plates and beads made of serpentine and limestone. The decorations on the stone plates are generally in the form of geometric motifs. In this study, all the small finds unearthed in Harbetsuvan Tepesi were evaluated together.

Anahtar Kelimeler

Pre-Pottery Neolithic Period, Harbetsuvan Tepesi, Flint, Obsidian, Small Finds.

Proje Numarası

SBA-2022-2392

Kaynakça

• Albayrak, Y. 2021. “Soğmatar Nekropolü Kaya Mezar Mimarisi”, Karadeniz, Volume: 52: 32-50.
• Albayrak, Y. 2022. “Soğmatar Antik Kenti 2020 Yılı Kazı ve Temizlik Çalışmaları”, 2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları, Cilt 4: 435-442.
• Albayrak, Y. ve S. İ. Mutlu 2014. “Soğmatar Kutsal Alanı ve Yakın Çevresi Yüzey Araştırması, 2012”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 31/2: 337-352.
• Albayrak, Y. ve S. İ. Mutlu 2015. “Soğmatar Kutsal Alanı ve Yakın Çevresi Yüzey Araştırması, 2013”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 32/2: 259-278.
• Albayrak, Y. ve S. İ. Mutlu 2018. “Soğmatar Nekropolü 2016 Yılı Temizlik Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 39/3: 525-544.
• Ayaz, O. 2022. The Role of Taboo in the Construction of Neolithic Communities (Göbekli Tepe Neolithic Cultural Region). Arkeoloji ve Sanat, 171, 27-36.
• Ayaz, O. 2023a. An Alternative View on Animal Symbolism in The Göbekli Tepe Neolithic Cultural Region in the Light of New Data (Göbekli Tepe, Sayburç). Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 365-383.
• Ayaz, O. 2023b. Self-Revelation: An Origin Myth Interpretation of the Göbekli Tepe Culture (An Alternative Perspective on Anthropomorphic Themes). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 60:191- 208.
• Ayaz, O., Çelik, B. ve Çakmak, F. 2022. “Status Society”: Sociological Thinking of Göbekli Tepe and Karahan Tepe in the Context of Social Stratification. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 56:122-142.
• Çelik, B. 2011. “Karahan Tepe: A New Cultural Centre in the Urfa area in Turkey”, Documenta Praehistorica XXXVIII: 241-253.
• Çelik, B. 2016. "A small-scalecult centre in Southeast Turkey Harbetsuvan Tepesi", Documenta Praehistorica XLIII: 421-428.
• Çelik, B. 2017. “2015 Yılı Şanlıurfa ili Merkez ilçesi Neolitik çağ ve öncesi yüzey araştırması.” 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2.Cilt, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: Edirne, 337-358.
• Çelik, B. 2019. "Neolitik Dönem Kült Merkezi: Harbetsuvan Tepesi", Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 43: 24-38.
• Çelik, B. 2021. “Yeni Buluntular Işığında Tuzak Alanları / Avlaklar” Arkeoloji ve Sanat, 166: 13-18.
• Çelik, B. ve O. Ayaz 2022. Rise of Göbekli Tepe Culture: “Hunting Ground Economy” and the Role of Speculative “Knowledge”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 56:143-160.
• Çelik, B. ve K. Tolon 2018. “Şanlıurfa’dan Neolitik Dönem Tuzak Alanları” Karadeniz Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 37: 28-36.
• Çelik, B. ve H. Tosyagülü Çelik 2020a. “Harbetsuvan Tepesi 2018 Yılı Kazı Çalışmaları”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 47: 44-58.
• Çelik, B. ve H. Tosyagülü Çelik 2020b. “Harbetsuvan Tepesi 2019 Yılı Kazı Çalışmaları”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi 48: 303-326.
• İrim, B. ve B. Çelik 2022 “Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem’e Ait Harbetsuvan Tepesi Çakmaktaşı Yontmataş Alet Endüstrisi”, Arkeoloji ve Sanat 170: 1-12.
• Kaplan, P., O. Şimşek, B. Çelik. 2022. “Harbetsuvan Tepesi Sürtme Taş Aletleri” Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30: 381-395.
• Şen, Z. ve B. Çelik 2022. “Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem’e Ait Harbetsuvan Tepesi Obsidiyen Buluntuları” Arkeoloji ve Sanat 170: 13-22.
• Tosyagülü Çelik ve Çelik 2020. “Şanlıurfa Tek Tek Dağları Neolitik Dönem Fauna ve Florasına Genel Bir Bakış”, Karadeniz Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 47: 159-168