DİRSE HAN OĞLU BOĞAÇ HAN ANLATISINDAKİ PSİKOLOJİK ŞİDDET UNSURLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Sayı: 62, 96 - 104, 24.06.2024

Adem Kaya

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1470081

Öz

Geçmişi ilk insanlara kadar uzanan şiddet olgusu, bireysel ve toplumsal unsurlar barındırması bakımından karmaşık bir yapıya sahiptir. Herhangi bir canlıya bireysel ya da toplu zarar vermeyi amaçlayan, kasıtlı olarak yapılan eylemler şeklinde tanımlayabileceğimiz şiddet; tarih boyunca insan ile özdeşleştirilen bir eylem olarak varlığını devam ettirmiştir. Temelinde bireyin duygusal açıdan baskı altına alınması olan psikolojik şiddet, şiddet türleri içerisinde günlük hayatımızda en çok rastladığımız türlerden biridir. Fiziksel şiddet gibi görünür olmadığı için çoğu zaman fark edilmeyen bu şiddet unsurları, edebi ürünlerde değişik işlevler üstlenerek farklı şekillerde vücut bulmuşlardır. Oğuzların günlük hayatından düşmanla mücadelesine kadar geniş bir konu yelpazesinin yanı sıra Türk’ün düşünce yapısını, ideallerini, zaaflarını çarpıcı şekilde dile getiren Türk kültür ve edebiyat tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Dede Korkut Hikâyelerinde de psikolojik şiddet unsurları farklı işlevlerle kendine yer bulmuştur. Birçok hikâyede olan ile olması istenen, otorite ile halk arasında fikir ayrılıklarına sebep olmuştur. Halkın otoriteye boyun eğmesi ve anlaşma yolunu seçmesi huzursuzluğu sona erdirmiş, aksi durumlar ise huzursuzluğun çatışmaya dönmesine sebep olup otoritenin daha katı önlemler almasına -dolayısıyla şiddet eylemlerinin baş göstermesine- zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada Dirse Han Oğlu Boğaç Han anlatısında psikolojik şiddet unsurları, var olan toplumsal düzenin bozulmasıyla ortaya çıkan kaosun kişiler üzerindeki etkisi ve kahramanların bu baskıyla mücadelesi bağlamında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Hikayeleri, Boğaç Han, Dirse Han, psikolojik şiddet, kaos, toplumsal düzen

ЭЛЕМЕНТЫ ПСИХОЛОГИЧЕСКОГО НАСИЛИЯ В НАРРАТИВЕ ПО ПОВОДУ СЫНА ДИРСЕ ХАНА БОГАЧ ХАН

Öz

Феномен насилия, существующий ещё с первобытного общества, имеет сложную структуру с точки зрения содержания индивидуальных и социальных элементов. Любой вид насилия, который можно определить индивидуально или в группе, продолжало своё существование как действие, идентифицируемое с человечеством на протяжении всей его истории. Психологическое насилие, которое по сути означает подвергание человека эмоциональному давлению, является одним из видов насилия, с которым мы чаще всего сталкиваемся в нашей повседневной жизни. Элементы насилия, часто остаюшее незамеченными как незаметные и как физическое насилие, в литературных произведениях взяли на себя разные функции и стали по-разному воплощаться. Элементы психологического насилия с разными функциями нашли место в “Историях Деде Коркута”, занимающих важное место в истории турецкой культуры и литературы. В них ярко выражаются структура мышления, идеалы и слабости тюрков, а также широкий спектр сюжетов из повседневной жизни огузов до их борьбы против своих врагов. Во многих историях происходящее в настоящем и то, что должно было произойти, вызывали разногласия между властью и народом. Подчинение народа власти и выбор пути согласия положили конец волнениям. Однако, бывало, когда случаи волнения переростали в конфликт и открывали властям возможность принять более строгие меры, следовательно случались акты насилия. В данном исследовании элементы психологического насилия в повествовании о Богач-хане, сыне Дысе-хана, рассмотриваются в контексте воздействия хаоса, возникшего с нарушением существующего социального порядка, борьбы героев против насилия и угнетения.

Anahtar Kelimeler

Истории Деде Коркута, Богач Хан, психологическое насилие, хаос, социальный порядок

AN EVALUATION OF THE ELEMENTS OF PSYCHOLOGICAL VIOLENCE IN THE NARRATIVE OF DİRSE HAN OGLU BOĞAÇ HAN

Öz

The phenomenon of violence, which dates back to the first humans, has a complex structure regarding its individual and social elements. Violence, which we can define as intentional acts that aim to cause personal or collective harm to any living being, has continued throughout history as an action identified with human beings. Psychological violence, which is based on the emotional oppression of the individual, is one of the most common types of violence that we encounter in our daily lives. These elements of violence, which are often unrecognized because they are not visible, like physical violence, have taken on different functions in literary products and have been embodied in various ways. In addition to a wide range of subjects ranging from the daily life of Oghuzs to their struggle against the enemy, the elements of psychological violence have also found a place with different functions in the Dede Korkut Tales, which have an important place in terms of the history of Turkish culture and literature, which dramatically express the Turkish mindset, ideals and weaknesses. In many stories, what happened and what was intended to happen caused differences of opinion between the authority and the people. The people's submission to the authority and choosing the path of agreement ended the unrest, while the opposite situation caused the unrest to turn into conflict and paved the way for the authority to take stricter measures - hence the emergence of acts of violence. In this study, the elements of psychological violence in the narrative of Dirse Han Oğlu Boğaç Han will be analyzed in the context of the effect of the chaos that emerges with the disruption of the existing social order on individuals and the struggle of the heroes against this pressure.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Stories, Boğaç Han, psychological violence, chaos, social order

Kaynakça

• ALTINKAYNAK, E. (1999). Avşar Ağıtlarında “Ocak” ve “Ocak”ın Çocuklarla İlişkisi, 3. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni Kitabı. s. 65.
• AŞKAROĞLU, V. (2013). Dede Korkut Hikayelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel / Arketipsel Bir Çözümleme. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(17), s. 120-132.
• BALCIOĞLU, İ. (2001). Şiddet ve Toplum. İstanbul: Bilge Yayıncılık.
• BALKAYA, A. (2023). Dede Korkut Hikâyelerinde Şiddet İşlevsel Bir Okuma, Ankara: Fenomen Yayınları.
• BEKKİ, S. (1996). Türk Mitolojisindeki Kurban, Akademik Araştırmalar, Yıl 1, (3), s.16-28, Erzurum.
• DEBARBIEUX, E. (2009). Okulda Şiddet: Küresel Bir Tehdit. Çev. İsmail Yergüz. İstanbul: İletişim Yayınları.
• DEVECİ, M. (2016). Sosyal ve Psikoloji Açısından Dirse Han Oğlu Boğaç Han Anlatısında Kolektif Davranış Belirleyicileri, Dede Korkut Okumaları (Ed.: Ramazan Korkmaz), İstanbul: Kesit Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• DURSUN, Y. (2011). “Şiddetin İzini Sürmek: Şiddet Nedir”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (12), s. 1-18.
• ELİUZ, Ü. (2001). Dede Korkut Hikâyelerindeki Şahıs Kadrosunun Karakter Yapıları Bakımından İncelenmesi. Bilig (18), s. 68-86.
• ERGİL, D. (2001). Şiddetin Kültürel Kökenleri. Bilim ve Teknik, (399), s. 40-41.
• ERGİN, M. (2021). Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• FROM, E. (1994). Sevginin ve Şiddetin Kaynağı. Çev. Yurdanur Salman ve Nalan İçten. İstanbul: Payel Yayınevi.
• KORKMAZ, R. (2016). Arketipsel Sembolizm Açısından Dede Korkut Anlatılarındaki Yüce-Birey ve Alp-Bilge Tipi. Dede Korkut Okumaları (Ed.: Ramazan Korkmaz), İstanbul: Kesit Yayınları.
• KÖKNEL, Ö. (1996). Bireysel ve Toplumsal Şiddet. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• KURŞUN, H. (2016). Medya ve Şiddet. Yüksek lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi. İstanbul.
• MİCHAUD, Y. (1991). Şiddet. Çev. C. Muhtaroğlu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• POLAT, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, (22/1), s. 15-34.
• SAMİ, Ş. (1317). Kamus-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• TİMUÇİN, A. (2004). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Bulut Yayıncılık.
• YAVUZ, R. (2000). Biyolojik, Sosyolojik, Psikolojik Açıdan Şiddet (Ed.: İbrahim Balcıoğlu), İstanbul: Yüce Yayıncılık.