Bir Öğretim Programındaki Dijital Vatandaşlık Öğeleri ve Ortaöğretim Öğrencilerinin Dijital Vatandaşlık Ögelerine Sahip Olma Durumları

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 180 - 195, 20.12.2017

Dilşat Peker Ünal

Öz

Bilişim araçları ve internetin günlük yaşantımızda kullanımı bazı sorunları beraberinde getirmektedir. Bu sorunların çözümüne yönelik önerilerden birisi de “dijital vatandaşlık” ile ilgili bilgi, beceri ve tutumların bireylere kazandırılmasıdır. Dijital vatandaşlık; bilişim araçlarının ve internetin etik, güvenli ve sorumlu bir şekilde kullanımını sağlayacak bilgilere sahip olmak, tutumları ve becerileri sergilemek olarak tanımlanabilir. Bu bilgi, beceri ve tutumlar; dijital erişim, dijital ticaret, dijital iletişim, dijital okuryazarlık, dijital etik, dijital hukuk, dijital haklar ve sorumluluklar, dijital sağlık ve dijital güvenlik öğeleri altında yer almaktadır. Araştırmanın amacı ortaöğretim kademesinde uygulanmakta olan “Bilgi ve İletişim Teknolojileri” dersi öğretim programında yer alan dijital vatandaşlık öğelerinin ve bu dersin öğretim programına katılan öğrencilerin dijital vatandaşlık öğelerine sahip olma düzeylerinin belirlenmesidir. Bu amaca ulaşmak için “Bilgi ve İletişim Teknolojileri” dersi öğretim programı ve ders kitabına içerik analizi uygulanmış, ilgili dersin öğretim programına katılan öğrencilere araştırmacı tarafından hazırlanan başarı testi ve senaryo durumları ile Karaduman 2011 tarafından hazırlanan “Dijital Vatandaşlık Tutum Ölçeği” uygulanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Yozgat Merkez Atatürk Anadolu Sağlık Meslek Lisesi’nin dokuzuncu sınıfında seçmeli Bilgi ve İletişim Teknolojileri dersi öğretim programına katılan 34 öğrenci oluşturmaktadır. Ulaşılan verilerin analizinde öğretim programında ve ders kitabında yer alan dijital vatandaşlık öğelerinin dijital vatandaşlık ögelerini öğrencilere kazandırmada sayıca yetersiz olduğu görülmüştür. Öğretim programında yer alan toplam 130 konunun 12’si ve 383 alt konunun 49 tanesi de dijital vatandaşlıkla ilgilidir. Ders kitabında ise toplam 9653 cümlenin 418’i dijital vatandaşlık öğeleri ile ilgilidir. Başarı testinde öğrenciler 15 puan üzerinden ortalama 7 puan almışlardır. Başarı testi sonuçları öğrencilerin bilgilerinin orta düzeyde olduğunu; tutum ölçeği sonuçları tutumlarının çok olumlu olmadığını, sergiledikleri davranışlar da uygulamada hatalı davranışlara sahip olduklarını göstermektedir. Bu kapsamda eğitim programlarında ve ders kitaplarında dijital vatandaşlık ögelerine daha fazla yer verilmesi gerektiği, öğretmen ve velilerin davranışları ile öğrencilere model olmaları, konu ile ayrıntılı araştırmaların yapılması gerektiği önerileri oluşturulmuştur

Anahtar Kelimeler

BIT Ders Dijital Vatandaşlık Ögeleri, Ortaöğretimde Bilgisayar Kullanımı, Ders Kitabında Dijital Vatandaşlık, Öğretim Programında Dijital Vatandaşlık.

Digital Citizenship Elements in A Curriculum and Secondary School Students’ States of Having Digital Citizenship Elements

Öz

The use of information tools and the Internet in our daily life brings several problems with it. One of the suggestions for the solution of these problems is to have individuals acquire knowledge, skills, and attitudes in relation to “digital citizenship”. Digital citizenship can be defined as having the knowledge, displaying the attitudes and skills that will ensure the ethical, safe and responsible use of information tools and the Internet. These knowledge, skills, and attitudes are under the elements of digital access, digital commerce, digital communication, digital literacy, digital ethics, digital law, digital rights and responsibilities, digital health and digital safety. The aim of the study is to determine the digital citizenship elements included in the curriculum of “Information and Communication Technologies” course which is implemented at secondary school level and the levels of having digital citizenship elements of students participating in the curriculum of this course. In order to achieve this aim, the content analysis was applied to the “Information and Communication Technologies” curriculum and textbook, achievement test and scenario situations prepared by the researcher and the “Digital Citizenship Attitude Scale” prepared by Karaduman 2011 were applied to the students who participated in the curriculum of the related course. 34 students participating in the curriculum of the selective Information and Communication Technologies course in 9th grade at an Atatürk Anatolian Medical Vocational High School in Yozgat constitute the study group of the research. It was observed in the analysis of the data achieved that the digital citizenship elements included in the curriculum and textbook were insufficient in number in having students acquire digital citizenship elements. 12 of 130 topics in total and 49 of 383 subtopics included in the curriculum are related to digital citizenship. 418 of 9653 sentences in total in the textbook are related to digital citizenship elements. The students obtained 7 scores on average out of 15 scores in the achievement test. The achievement test results show that the knowledge of students is at the medium level; the attitude scale results show that their attitudes are not very positive and the behaviors they exhibit indicate that they have misconducts in practice. Within this scope, the suggestions that digital citizenship elements should be included more in curricula and textbooks, that teachers and parents should set an example to students with their behaviors and that detailed studies should be carried out in relation to the subject were created

Anahtar Kelimeler

ICT Course Digital Citizenship Elements, Secondary School Computer Use, Digital Citizenship in the Textbook

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2012). Aile ve İnternet. Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Web: http://www.ailetoplum.gov.tr/raporlar/yurtici-calisma-raporlari adresinden 10 Nisan 2015’te alınmıştır.
• Aktan, T. (2012). Integration of science into mathematics in the high school curriculum: A delphi study. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İhsan doğramacı Bilkent Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Altınay Gazi, Z. (2016). Tüm eğitim kademesinin geleceği için dijital vatandaşlığın içselleştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 41(186), 37-148.
• Boyle III, C.J. (2010) The effectiveness of a digital citizenship curriculum in an urban school. Yayımlanmamış doktora tezi. Johnson &Wales University. Rhode Island.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayınları. Geliştirilmiş 14. Baskı: Ankara.
• Çubukçu, A. & Bayzan, Ş. (2013). Türkiye’de dijital vatandaşlık algısı ve bu algıyı internetin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımı ile artırma yöntemleri. Middle Eastern &African Journal of Educational research, 5, 148-174.
• Çoklar, A.N. ve Uzun, F. (2016). Ortaokul öğrencilerinin dijital aşırmacılık yapma şekli ve nedenlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1) 283-295.
• Digital Citizenship. The new south wales department of education and communities digital citizenship. Web: http://www.digitalcitizenship.nsw.edu.au/parent_Splash/index.htm adresinden 2 Nisan 2015’te alınmıştır.
• Elçi, A.C. ve Sarı, M. (2016). Bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programına yönelik öğrenci görüşlerinin dijital vatandaşlık bağlamında incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 87- 102.
• Eşitti, S. (2015). Bilgi çağında problemli internet kullanımı ve enformasyon obezitesi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 49, 75-97.
• Gökçearslan, Ş., Günbatar, M.S., & Berikan, B. (2015). Ortaokul öğrencilerinde bilişim etiği: gerçek yaşam durumu senaryolarıyla bir değerlendirme. Ege Eğitim Dergisi, 16(2), 254-273.
• Internet World Stats. 2015. Internet Usage Statistics-World Internet Users and 2014 Population Stats. Web: http://www.internetworldstats.com/stats.htm adresinden 9 Nisan 2015’te alınmıştır. Internet World Stats. 2015.
• Turkey-Internet Usage Stats and Market Report. Web: http://www.internetworldstats.com/eu/tr.htm adresinden 9 Nisan 2015’te alınmıştır.
• ISTE.(2007). ISTE Standards Students. Web: https://www.iste.org/docs/pdfs/20-14_ISTE_Standards-S_PDF.pdf adresinden 2 Nisan 2015’te alınmıştır.
• ISTE (2011). Digital Citizenship in School. Second Edition. Web: http://www.iste.org/docs/excerpts/DIGCI2- excerpt.pdf adresinden 2 Nisan 2015’te alınmıştır.
• ISTE. (2015). ISTE Standarts-S. Web: http://www.learning.com/21st-century-skills-assessment/ adresinden 02 Nisan 2015’te alınmıştır.
• Karaduman, H. (2011). 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin öğrencilerin dijital ortamdaki tutumlarına etkisi ve öğrenme öğretme sürecine yansımaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İstanbul.
• Mossberger, K., Tolbert, C. J. & McNeal R. (2008). Digital citizenship: the internet, society, and participation. London: The MIT Press.
• Özbulut, B. (2014). Türkiye’de e-ticaretin gelişimi ve uygulamada karşılaşılan sorunlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin dijital vatandaşlık düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi. Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Şendurur, P. (2012). Identification of factors affecting integration of information and communication Technologies in basic education schools grades from 4 though 8. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara
• Ribble, M. & Bailey, G. (2007). Digital citizenship in schools. ınternational society for technology in education. 1st Edition. Eugene, USA.
• Sönmez, V. & Alacapınar, F.G..(2011). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık. Ankara.
• Şahin, T. (2010). Elektronik ticaretin yeni yüzü: e-çarşı ve vergi denetimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, M., Sarı, S.V., Özer, Ö. & Er, S.H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarda bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 257-270.
• Türkiye İstatistik Kurumu.(2014). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2014. TUİK Haber Bülteni. Sayı: 16198. Web: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1028 adresinden 20 Haziran 2015’te alınmıştır.
• Yeniterzi, B. (2016). The case of planning and ımplementing mathematics and science ıntegration ın the 8th grade ın a public middle school. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• WTO. Electronic Commerce. Web: http://www.wto.org adresinden 19 Eylül 2012’de alınmıştır.