Doğayla İlişkinin Önemi: Sınıf ve Okul Öncesi Öğretmen Adayları Örneği

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 37 - 56, 20.06.2019

Bilgi Başak Özgün Vahap Özgün

Öz

Çevre psikolojisinde yer alan doğayla ilişki kavramı, her geçen gün değeri daha fazla önem kazanan insan-çevre ilişkisindeki duygusal bağa odaklanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, sınıf ve okul öncesi öğretmen adaylarının doğayla ilişkilerini çeşitli değişkenler açısından incelenmektir. Araştırmaya İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim görmekte olan toplam 201 öğretmen adayı katılım göstermiştir. Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Veriler Nisbet, Zelenski ve Murphy 2009 tarafından geliştirilmiş ve Çakır, Karaarslan, Şahin ve Ertepınar 2015 tarafından Türkçe’ye uyarlanmış olan “Doğayla İlişki Ölçeği DİÖ ” aracılığıyla toplanmış ve toplanan veriler SPSS 22 programında analiz edilerek yorumlanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma, max ve min gibi betimsel istatistiklerin yanı sıra ilişkisiz örneklemler t-testi ve tek yönlü varyans analizi ANOVA kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; öğretmen adaylarının doğayla ilişkilerinin okudukları bölüm, cinsiyet, üniversitede çevre dersi alma, doğada bulunma sıklığı, çevresel aktivitelere katılma sıklığı, çevre koruma etkinliklerine katılma sıklığı ve çevre problemleri karşısında kendini sorumlu hissetme değişkenleri açısından anlamlı şekilde farklılaştığı tespit edilmiştir p.05

Anahtar Kelimeler

Doğayla ilişki, öğretmen adayı, doğa eğitimi, sınıf dışı eğitim, çevre psikolojisi

Importance of Nature Relatedness: The Case of Class and Preschool Pre-Service Teachers

Öz

The concept of nature relatedness in environmental psychology focuses on the emotional connection in the humanenvironment relationship, whose value is becoming more and more important. The aim of this study is to examine the relationship pre-school pre-service teachers’ nature relatedness in terms of various variables. The study group was formed 201 pre-service teachers. In this study, the descriptive survey model was used. The data were analyzed by SPSS 22 program which was prepared by Nisbet, Zelenski and Murphy 2009 and adapted to Turkish by Cakir, Karaarslan, Sahin and Ertepinar 2015 . Descriptive statistics such as arithmetic mean, standard deviation, max and min, as well as independent samples t-test and one-way analysis of variance ANOVA in the filtering analysis obtained. As a result of the research; it was determined that pre-service teachers’ nature relatedness differed significantly in terms of the departments, sex, environment course taking in university, frequency of availability in nature, frequency of participation in environmental activities, frequency of participation in environmental protection activities and self-responsibility in terms of environmental problems p .05

Anahtar Kelimeler

Nature relatedness, pre-service teacher, environmental education, outdoor education, environmental psychology

Kaynakça

• Amus, G. (2012). An alternative journey into forest kindergartens and the Reggio Emilia approach. Reports and Studies in Education, Humanities, and Theology, 7(1), 5-26.
• Akıllı, M. ve Yurtcan, M. T. (2009). İlköğretim fen bilgisi öğretmeni adaylarının çevreye karşı tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi (Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Örneği). Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 119-132.
• Aksoy, B. ve Karatekin, K. (2011). Farklı programlardaki lisans öğrencilerinin çevreye yönelik duyuşsal eğilimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3), 23-36.
• Altınöz, N. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Appleton, J. (1975). The experience of landscape. New York: John Wiley.
• Atasoy, E. (2005). Çevre için eğitim: İlköğretim öğrencilerinin çevre tutum ve çevre bilgisi üzerine bir çalışma. Doktora tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Atasoy, E. (2015). İnsan-doğa etkileşimi ve çevre için eğitim (2. Baskı). İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Barbaro, N. and Pickett, S. M. (2016). Mindfully green: Examining the effect of connectedness to nature on the relationship between mindfulness and engagement in pro-environmental behavior. Personality and Individual Differences, 93, 137-142.
• Baxter, D. E. and Pelletier, L. G. (2018). Is nature relatedness a basic human psychological need? A critical examination of the extant literature. Canadian Psychology/Psychologie canadienne. Advance online publication. http://dx.doi.org/10.1037/cap0000145
• Bektaş, F., Kural, B. ve Orçan, F. (2017). Doğaya bağlılık ölçeğinin türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Physical Education & Sports Science/Beden Egitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(1).
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde veri analizi (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Capaldi, C. A., Dopko, R. L. and Zelenski, J. M. (2014). The relationship between nature connectedness and happiness: a meta-analysis. Frontiers in psychology, 5, 976.
• Cappellaro, E., Ünal Çoban, G., Akpınar, E., Yıldız, E. ve Ergin, Ö. (2011). Yetişkinler için yapılan uygulamalı çevre eğitimine bir örnek: Su farkındalığı eğitimi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 8(2), 157-173.
• Capra, F. (1998). Ecology, systems thinking and project-based learning. In Talk Presented At The Sixth Annual Conference On Projectbased Learning Of The Autodesk Foundation, San Francisco. Web: http://www.coopecology.com/Coop_Ecology/Download_Documents_files/Ecology,%20Systems%20Thinking, %20%26%20Project-Based%20Learning.pdf. 19.10.2018’de alınmıştır.
• Cervinka, R., Röderer, K. and Hefler, E. (2012). Are nature lovers happy? On various indicators of well-being and connectedness with nature. Journal of health psychology, 17(3), 379-388.
• Cevher-Kalburan, N. (2019). Riskli oyunun çevre eğitimi açısından önemi ve alternatif yaklaşımlar. Kahriman-Pamuk, D. (Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Çevre Eğitimi ve Sürdürülebilirlik içinde (1.Baskı), (s.159-192). Ankara: Anı Yayıncılık (Kitap Bölümü).
• Chawla, L. (2006). Learning to love the natural world enough to protect it. Barn, 2, 57-78.
• Craig, J. M., Logan, A. C. and Prescott, S. L. (2016). Natural environments, nature relatedness and the ecological theater: connecting satellites and sequencing to shinrin-yoku. Journal of physiological anthropology, 35(1), 1.
• Çakır, B., Karaarslan, G., Şahin, E. and Ertepınar, H. (2015). Adaptation of nature relatedness scale to Turkish. Elementary Education Online, 14(4), 1370-1383.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: Spss ve Lisrel uygulamaları. Ankara: PegemA Akademi.
• Çukur, D. ve Özgüner, H. (2008). Kentsel alanda çocuklara doğa bilinci kazandırmada oyun mekânı tasarımının rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, (2), 177-187.
• Dean, J.H., Shanahan, D.F., Bush, R., Gaston, K.J., Lin, B.B., Barber, E., Franco, L. and Fuller, R.A. (2018). Is nature relatedness associated with better mental and physical health? International Journal of Environmental Research and Public Health, 15 (7), 1371. Retrieved from https://doi.org/10.3390/ijerph15071371.
• Dunlap, R. E., Van Liere, K. D., Mertig, A. G. and Jones, R. E. (2000). Measuring endorsement of the New Ecological Paradigm: A revised NEP scale. Journal of Social Issues, 56, 425–442
• Erdoğan, M. (2011). Ekoloji temelli yaz doğa eğitimi programının ilköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik bilgi, duyuşsal eğilimler ve sorumlu davranışlarına etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2223-2237.
• Ernst, J. and Theimer, S. (2011). Evaluating the effects of environmental education programming on connectedness to natüre. Environmental Education Research, 17(5): 577-598.
• Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-100.
• Eryaman, M., Okur, E., Cetinkaya, Z. and Uygun, S. (2010). A participatory action research study of nature education in nature: towards community-based eco-pedagogy. International Journal Of Progressive Education, 6 (3), 26-37. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/ijpe/issue/26310/277297
• Ewert, A. W., Mitten, D. S. and Overholt, J. R. (2014). Natural environments and human health. London: Cabi International.
• Forstmann, M. and Sagioglou, C. (2017). Lifetime experience with (classic) psychedelics predicts pro-environmental behavior through an increase in nature relatedness. Journal of Psychopharmacology, 31(8), 975-988.
• Goleman, D. (2011). Ekolojik zekâ (Satın aldıklarımızın saklı etkilerini bilmek her şeyi nasıl değiştirebilir?). (Çev. S. Toksoy) İstanbul: EKOIQ Kitaplığı Optimist Yayınları.
• Gray, D. S. and Colucci-Gray, L. (2018): Laying down a path in walking: student teachers’ emerging ecological identities, Environmental Education Research, DOI: 10.1080/13504622.2018.1499014
• Gülersoy, A. E. (2013). Doğa mirasının korunması açısından sosyal bilimler (ortaokul) ve coğrafya (orta ve yükseköğretim) müfredat programının değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), 315-354.
• Kahn Jr, P. H. (2002). Children’s affiliations with nature: Structure, development, and the problem of environmental generational amnesia. Children and nature: Psychological, sociocultural, and evolutionary investigations, 93-116.
• Kahyaoğlu, M., Daban, Ş. ve Yangın, S. (2008). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları. DÜ Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 42-52.
• Kahyaoğlu, M. ve Yetişir, M. İ. (2015). Doğa kavramı ve çocukların doğadan uzaklaşmasına ilişkin fenomenografik bir çalışma [in Turkish]. Eğitim ve Bilim, 40(182), 159-170. https://doi.org/10.15390/EB.2015.4899
• Karakaya, F., Avgın, S. S., Gömlek, E. and Balık, M. (2017). Nature relatedness of pre-service teachers. Turkish Journal of Education, 6(2), 79-87
• Keleş, O., Uzun, N. ve Uzun V. F. (2010). Öğretmen adaylarının çevre bilinci, çevresel tutum, düşünce ve davranışlarının doğa eğitim projesine bağlı değişiminin ve kalıcılığının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 384-401.
• Keleş, Ö., Uzun, N. ve Varnacı Uzun, F. (2010). Öğretmen adaylarının çevre bilinci, çevresel tutum, düşünce ve davranışlarının doğa eğitimi projesine bağlı değişimi ve kalıcılığının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 384-401.
• Kellert, S. (1997). Kinship to mastery: Biophilia in human evolution and development. Washington, D. C.: Island Press.
• Kellert, S. R. (2002). Experiencing nature: Affective, cognitive, and evaluative development in children. Children and nature: Psychological, sociocultural, and evolutionary investigations, 117151.
• Kıldan, O. ve Pektaş M. (2009). Erken çocukluk döneminde fen ve doğa ile ilgili konuların öğretilmesinde okulöncesi öğretmenlerinin görüşlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 113-127.
• Kıyıcı, F. B., Yiğit, E. A. ve Darçın, E. S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-27.
• Koç, H. ve Karatekin, K. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 139-174.
• Koyuer, M. (2017). Doğa Okulları: Ekoturizm bağlamında bir inceleme ve Türkiye için pilot okul önerisi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kroufek, R., Chytrý, V. and Uhrinová, M. (2018). The effect of the type of the finished high school on the nature relatedness of pre-service primary teachers. Stanisław Juszczyk, 231. DOI: 10.15804/tner.2018.54.4.19
• Kutru, Z. ve Soran, H. (2012). Üniversite öğrencilerinin doğa algıları. Ulusal Fen ve Matematik Eğitimi Kongresi. http://kongre.nigde.edu.tr/xufbmek/dosyalar/tam_metin/pdf adresinden erişildi.
• Lawton E., Brymer E., Clough P. and Denovan A. (2017) The relationship between the physical activity environment, nature relatedness, anxiety, and the psychological well-being benefits of regular exercisers. Front. Psychol. 8:1058. doi: 10.3389/fpsyg.2017.01058
• Louv, R. (2012). Doğadaki Son Çocuk. (3. Baskı). (Çeviri: Ceyhan Temürcü). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Macun, A. (2019). 60-72 Aylık Çocukların Ekolojik Görüşlerinin Okullarda Orman Programı Kapsamında Hazırlanan Etkinliklere Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Mayer, F. S. and Frantz, C. M. (2004). The connectedness to nature scale: A measure of individuals’ feeling in community with nature. Journal of Environmental Psychology, 24(4), 503-515.
• Maynard, T. (2007). Forest Schools in Great Britain: An initial exploration. Contemporary Issues In Early Childhood, 8(4), 320-331. https://doi.org/10.2304/ciec.2007.8.4.320
• Nisbet, E. K. and Zelenski, J. M. (2011). Underestimating nearby nature: Affective forecasting errors obscure the happy path to sustainability. Psychological science, 22(9), 1101-1106.
• Nisbet, E. K., Zelenski, J. M. and Murphy, S. A. (2009). The nature relatedness scale: Linking individuals' connection with nature to environmental concern and behavior. Environment and Behavior, 41(5), 715-740.
• Nisbet, E. K., Zelenski, J. M. and Murphy, S. A. (2011). Happiness is in our nature: Exploring nature relatedness as a contributor to subjective well-being. Journal of Happiness Studies, 12(2), 303-322.
• O'Brien, L. and Weldon, S. (2007). A place where the needs of every child matters: factors affecting the use of greenspace and woodlands for children and young people. Countryside Recreation, 15(3), 6-9.
• Ogelman, H. G., Önder, A., Durkan, N. ve Erol, A. (2015). Tipitop ve arkadaşları ile toprağı tanıyoruz 6 isimli toprak eğitimi projesi’nin etkisinin incelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(2), 476-488.
• Okur-Berberoğlu, E. (2015a). Ekopedagoji temelli sınıf dışı çevre eğitiminin çevre farkındalığı üzerine etkisi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi. 12-1 (23), 67-81.
• Okur-Berberoğlu, E. (2015b). Öğretmenlerin bütünsel bakış açısına ekopedagoji temelli çevre eğitimine ilişkin görüşler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 11(3), 732-751.
• Okur-Berberoğlu, E. (2017). Outdoor experiential environmental education: an adult-centred ıntervention for the affective domain. International Electronic Journal of Environmental Education, 7(1), 34-58.
• Okur-Berberoğlu, E., Güder, Y., Sezer, B. ve Özdilek, Ş. Y. (2013). Sınıf dışı hidrobiyoloji etkinliğinin öğrencilerin duyuşsal bakış açıları üzerine etkisi, örnek olay incelemesi: Çanakkale, bilim kampı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 1177-1198.
• Onur, B. (1995). Gelişim psikolojisi. İmge Kitabevi, Ankara, 152.
• Özgün, B.B. ve Özgün, V. (2018). Sınıf öğretmen adaylarının doğayla ilişkileri, International Primary School Teacher Education https://drive.google.com/file/d/1wVNtOGZ0DfeEX5OpVoRs1hAB4h7Ok8P-/view), 667-668. 11-14 April 2018, Ankara. (Erişim:
• Özgün, B.B. (2018a). Ekolojik Zekâ: Satın aldıklarımızın saklı etkilerini bilmek her şeyi nasıl değiştirebilir? İlköğretim online, 17(3), 1-4. (Kitap İnceleme)
• Özgün, B.B. (2018b). Öğretmen Adaylarının Eko-okuryazarlık Düzeylerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilgisi Eğitimi Bilim Dalı, Malatya.
• Özgün, B.B., Kahraman, S. ve Özgün, V. (2018). Öğretmen adaylarının doğayla ilişki düzeyleri ve ekoloji bilgileri arasındaki ilişki, International Conference On Stem and Educational Sciences, 3-5 May 2018, Muş. (Erişim: https://www.researchgate.net/publication/328890796_OGRETMEN_ADAYLARININ_DOGAYLA_ILISKI_DUZEY LERI_VE_EKOLOJI_BILGILERI_ARASINDAKI_ILISKI), 154.
• Pallant, J. (2011). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using SPSS for Windows (4. Edt.). Berkshire: Open University Press.
• Palmberg, I. E. and Kuru, J. (2000). Outdoor activities as a basis for environmental responsibility. The Journal of Environmental Education, 31(4), 32-36.
• Parlakyıldız, B. ve Aydın F. (2004). Okulöncesi dönem fen eğitiminde fen ve doğa köşelerinin kullanımına yönelik bir inceleme. XII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı’nda sunulmuş sözlü bildiri, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Ridgers, N. D., Knowles, Z. R. and Sayers, J. (2012). Encouraging play in the natural environment: A child-focused case study of Forest School. Children's geographies, 10(1), 49-65.
• Sam N., Gürsakal, S. ve Sam R. (2010). Üniversite öğrencilerinin çevresel risk algısı ve çevresel tutumlarının belirlenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, (20).
• Sarıçam, H. ve Şahin, S. H. (2015). Doğayla ilişkili olma ölçeğinin ilk psikometrik bulguları ve öz-aşkınlıkla ilişkisi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2015(24).
• Sarıçam, H., Şahin, S. H. ve Soyuok, E. (2015). Doğayla ilişkili olma ile depresyon, anksiyete ve stres arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 4, 38-57.
• Schultz, P.W. (2001). The structure of environmental concern: concern for self, other people, and the biosphere. Journal of Environmental Psychology, 21(4), 327-339
• Selhub, E. M., ve Logan, A. C. (2012). Your brain on nature: The science of nature's influence on your health, happiness and vitality. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Sobel, D. (2014). Ekofobiyi aşmak: Doğa eğitiminde kalbin yeri (1. baskı). (Çev. İ. Urkun Kelso). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Steg, L., Van Den Berg, A. E. and Groot, J. I. M. (2015). Çevre psikolojisi (Çev. L. K. Cicerali ve E. E. Cicerali). Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2).
• Tantekin Erden, F. ve Yalçın, F. (2017). Doğanın kalbinde oyun temelli eğitim: Orman okul yaklaşımı. E. Aktan Acar (Ed.). Erken çocukluk eğitimi mozaiği içinde (s. 371-386). Ankara: Nobel Yayıncılık
• TEMA (2018). http://www.milliyet.com.tr/tema-dan-dogayla-temasta-ol-cagrisi-ordu-yerelhaber-2085872/
• TEMA (2018). http://www.tema.org.tr/Sayfalar/Calismalarimiz/ com adresinden 5.10.2018 tarihinde alınmıştır.
• Waters, J. and Begley, S. (2007). Supporting the development of risk-taking behaviours in the early years: an exploratory study. Education 3–13, 35(4), 365-377.
• Wilson, E. O. (1984). Biophilia. Cambridge: Harvard Univessity Press.
• Yalçın, S. ve Okur, E. (2014). Ekopedagojik yaklaşım ile uygulanmış elektromanyetik alan (EMA) eğitiminin EMA farkındalığı üzerine etkisi. Pamukkale Universitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 143-156.
• Yalçın, S. ve Gökçen-Özgün, B.B. (2017), Ekopedagojik Yaklaşımla Çevre Eğitimi ve Çocuk. Aktan-Acar, E. (Ed.), Erken Çocukluk Eğitimi Mozaiği-Büyük Düşünceler/Fikirler, Modeller ve Yaklaşımlar içinde (1.Baskı), (s.109-128). Ankara: Nobel (Kitap Bölümü).
• Yalçın, S. and Okur-Berberoğlu, E. (2014). The effects of electromagnetic field (EMF) education within ecopedagogy on EMF awareness. Pamukkale University Journal of Education, 35(1), 143-156.
• Yılmaz, S. ve Olgan, R. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının doğaya yakınlık (biyofili) seviyelerinin araştırılması. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 13(3).
• Zelenski, J. M. and Nisbet, E. K. (2014). Happiness and feeling connected: The distinct role of nature relatedness. Environment and Behavior, 46(1), 3-23.