SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ ‘İYİ VATANDAŞ’ KAVRAMI HAKKINDAKİ METAFORİK ALGILARI

Yıl 2019, Cilt: 20 Sayı: 1, 434 - 456, 01.08.2019

İlker Dere

Öz

Metaforlar, eğitim araştırmalarında deneyimlere dayalı algıların belirlenmesinde yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Çünkü metaforlar, özellikle tartışmalı konulardaki farklı perspektifleri göstermek için oldukça uygundur. Bu araştırma, gelecekte vatandaşlık, insan hakları ve demokrasi derslerini okutacak sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ‘iyi vatandaş’ kavramı hakkındaki metaforik algılarını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinde hermenötik araştırma yaklaşımına göre tasarlanmıştır. Çalışma grubu, Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliğinde okuyan 142 öğretmen adayından oluşmaktadır. Yapılandırılmış metaforla toplanan veriler, metaforik analiz ve içerik analizi yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Çalışmaya katılan öğretmen adayları, ‘iyi vatandaş’ kavramıyla ilgili 61 farklı metafor üretmişlerdir. Bu metaforlar içerisinde en çok Mustafa Kemal Atatürk, ağaç ve güneş isimleri kullanılmıştır. Bu metaforlardan aydınlatıcı ve bilgilendirici; sadık, vatansever ve koruyucu; yol gösterici ve öncü; faydalı; sorumlu ve etkin; bilinçli ve tecrübeli; fedakâr; adil; katılımcı ve işbirlikçi; cömert ve yardımsever, çalışkan ve uzman vatandaş olmak üzere toplamda 12 vatandaşlık kategorisi çıkarılmıştır. Mustafa Kemal Atatürk, çeşitli özellikleriyle yedi farklı kategoride yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

İyi vatandaş, Metafor, Sosyal bilgiler öğretmen adayları, Vatandaşlık eğitimi, Mustafa Kemal Atatürk

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ ‘İYİ VATANDAŞ’ KAVRAMI HAKKINDAKİ METAFORİK ALGILARI

Öz

Kaynakça

• Abs, H. J. ve Veldhuis, R. (2006). Indicators on Active Citizenship for Democracy–the social, cultural and economic domain. Paper by order of the Council of Europe for the CRELL-Network on Active Citizenship for Democracy.
• Alazzi, K. (2009). Youth perceptions and conceptions of citizenship: a study of Jordanian middle and high school students. Journal of Social Studies Research, 33(2), 197-212.
• Akça Berk, N., Gültekin, F. ve Çençen, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersine ve sosyal bilgiler öğretmenine ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(1), 183-199.
• Altun, S. A. ve Apaydın, Ç. (2013). kız ve erkek öğretmen adaylarının “eğitim” kavramına ilişkin metaforik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 19(3), 329- 354.
• Armstrong, S. L. (2007). Beginning the literacy transition: Postsecondary students' conceptualizations of academic writing in developmental literacy contexts. Unpublished doctoral dissertation, University of Cincinnati, Cincinnati, Ohio.
• Aslan, G. (2015). Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarına ilişkin metaforik bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 40(181), 363-384.
• Aubusson, P. J., Harrison, A. G. ve Ritchie, S. M. (2006). Metaphor and analogy. In Aubusson, P. J., Harrison, A. G., ve Ritchie, S. M. (Eds.), Metaphor and analogy in science education (pp. 1-9). Springer, Dordrecht.
• Avcı, A. (2015). Örgütsel vatandaşlık davranışları: kavramsal gelişimi ve eğitim örgütleri açısından etkileri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12-2(24), 11-26.
• Aydın, M. ve Çelik, T. (2017). Ortaokul öğrencilerinin etkin yurttaşlık ve hukuk kuralları kavramlarına yönelik metaforik algılarının incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(42), 29-43.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal bilimlerde içerik analizi: teknikler ve örnekler çalışmalar (3. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Botha, E. (2009). Why metaphor matters in education. South African Journal of Education, 29(4), 431-444.
• Chiodo, J. J. ve Martin, L. A. (2005). What do students have to say about citizenship? An analysis of the concept of citizenship among secondary education students. Journal of Social Studies Research, 29(1), 23-31.
• Dalton, R. J. (2016). The good citizen: How a younger generation is reshaping American politics. Thousand Oaks, California: CQ Press, SAGE Publications, Inc.
• Dere, İ., Kızılay, N. ve Alkaya, S. (2017). ‘İyi vatandaş’ kavramı, ailede ve okulda ‘iyi vatandaşlık’ eğitimi hakkında velilerin görüşleri ve algıları. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(30), 1974-1993.
• Dinçer, M. K. ve Öksüz, B. (2011). Hizmetkâr liderlik anlayışı ile örgütsel vatandaşlık davranışı geliştirmek. Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2(2), 2-18.
• Dündar, H. (2012). Elementary students’ metaphors for democracy. Educational Research and Reviews, 7(24), 509-516.
• Egüz, S. ve Kesten, A. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenliği öğrencilerinin sosyal medya algılarının metafor yoluyla belirlenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 7(3), 219-240. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/549454
• Fry, S. W. ve O’Brien, J. (2015). Cultivating a justice orientation toward citizenship in preservice elementary teachers. Theory & Research in Social Education, 43(3), 405-434.
• Gedikli, Ö. (2014). Ortaokul 2, 3 ve 4. sınıf öğrencilerinin Türkçe öğretmenini algılayışının metaforlar aracılığıyla belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Gömleksiz, M. N. ve Akyıldız, S. (2012). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi öğretim programının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim, 41(196), 69-92.
• Gürel, D. (2016). Sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin ilkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersine yönelik görüşlerinin karşılıklı olarak incelenmesi. Journal of Kirsehir Education Faculty, 17(3), 641-660.
• Harrison, A. G. ve Treagust, D. F. (2006). Teaching and learning with analogies. In Aubusson, P. J., Harrison, A. G. ve Ritchie, S. M. (Eds.), Metaphor and analogy in science education (pp. 11-24). Springer, Dordrecht.
• Hoskins, B. (2006). Draft framework on indicators for active citizenship. CRELL, 31, 1-14.
• Jin, L., Liang, X., Jiang, C., Zhang, J., Yuan, Y. ve Xie, Q. (2014). Studying the motivations of Chinese young EFL learners through metaphor analysis. Elt Journal, 68(3), 286-298.
• Kahne, J. ve Westheimer, J. (2003). Teaching democracy: What schools need to do. Phi Delta Kappan, 85(1), 34-66.
• Kahne, J. ve Westheimer, J. (2006). The limits of political efficacy: Educating citizens for a democratic society. PS: Political Science & Politics, 39(2), 289-296.
• Kalyoncu, R. (2012). Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının “Öğretmenlik” Kavramına İlişkin Metaforları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 471- 484.
• Kılcan, B., Akbaba, B., ve Gülbudak, B. (2017). Altıncı ve yedinci sınıf öğrencilerinin Hoca Ahmed Yesevî algıları. Journal of History Culture and Art Research, 6(2), 549-564. http://kutaksam.karabuk.edu.tr/index.php/ilk/article/viewFile/809/627
• Kılınç, E. ve Dere, İ. (2013). Lise Öğrencilerinin 'iyi vatandaş' kavramı hakkındaki görüşleri. Journal of Social Studies Education Research 4(2): 103-124.
• Kıncal, R. Y. (2015). Vatandaşlık bilgisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kızılay, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenim: Bana göre iyi vatandaş. Turkish Studies (Prof. Dr. Şefik Yaşar Armağanı), 10(11). 987-1006.
• Kovecses, Z. (2010). Metaphor: A practical introduction. Oxford University Press.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago, IL: University of Chicago Press.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2008). Metaphors we live by. University of Chicago press.
• Levin, T. ve Wagner, T. (2006). In their own words: Understanding student conceptions of writing through their spontaneous metaphors in the science classroom. Instructional Science 34, 227- 278.
• Li, H. ve Tan, C. (2017). Chinese teachers’ perceptions of the ‘good citizen’: A personally- responsible citizen. Journal of Moral Education, 46(1), 34-45.
• Ma, L. ve Liu, A. (2008). A Universal Approach to Metaphors. Intercultural Communication Studies, 17(1), 260-268.
• MacArthur, F. (2011). Kövecses, Z. (2010). Metaphor: A practical introduction. Metaphor and the Social World, 1(1), 113-118.
• Martin, L. A. (2008). Elementary and secondary teacher education students' perspectives on citizenship. Action in Teacher Education, 30(3), 54-63.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: a guide to design and interpretation. San Francisco: Jos- sey-Bass.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB], (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: TTKB Yayınları.
• Nasırcı, H. ve Sadık, F. (2018). Investigating Primary School Teachers' Perception about Democracy through Metaphor Analysis. European Journal of Educational Research, 7(1), 121-132.
• Özbaş, B. ve Aktekin, S. (2013). Tarih öğretmen adaylarının tarih öğretmenliğine ilişkin inançlarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(3): 211-228.
• Quisumbing, L. R. (2002). Citizenship education for better world societies: A holistic approach. In 8th UNESCO APEID International Conference on Education (Vol. 29), Bangkok.
• Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörleri: M. Bütün ve S.B. Demir.). Ankara: Pegem Akademi.
• Prior, W. (1999). What it means to be a “good citizen” in Australia: perceptions of teachers, students, and parents. Theory & Research in Social Education, 27(2), 215-247.
• Pykett, J. (2010). Citizenship education and narratives of pedagogy. Citizenship Studies, 14(6), 621-635.
• Ricci, D. M. (2004). Good citizenship in America. Cambridge University Press.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2008). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. İlköğretim Online, 7(2), 421-455.
• Sarı, M. ve Sadık, F. (2011). Öğretmen adaylarının demokrasi algıları (Çukurova Üniversitesi örneği). Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1(2), 67-82.
• Seyhan, O. (2014). Sosyal katılım kavramına ilişkin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının metafor durumları. Researcher: Social Science Studies, 2(2), 34-43.
• Simhony, A. (2014). Beyond dualistic constructions of citizenship: T. H. Green’s idea of ethical citizenship as mutual membership. In Brooks, T. (Ed.), Ethical Citizenship: British Idealism and the Politics of Recognition (pp. 35-56). Palgrave Macmillan, London.
• Soder, R. (2003). The good citizen and the common school. Phi Delta Kappan, 85(1), 37.
• Şimşek, H. ve Yıldırım, A. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Westheimer, J. ve Kahne, J. (2004). What kind of citizen? The politics of educating for democracy. American educational research journal, 41(2), 237-269.
• Yükseköğretim Kurumu [YÖK], (2018). 2018 Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı. Ankara: Yüksek Öğretim Kurumu.