İLKÖĞRETİM OKULLARININ ÖRGÜT TİPİ İLE ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2014, Cilt: 15 Sayı: 2, 133 - 154, 01.05.2014

Servet Atik Mehmet Üstüner

Öz

Örgütler liderlerinin yönetim sitili, işin doğası, ekonomik çevre, ülke kültürü gibi değişkenlerin şekillendirdiği farklı tiplere sahiptir. Bu araştırmada, ilköğretim okullarının bürokratik, destekleyici ve yenilikçi örgüt tiplerine ilişkin öğretmen görüşleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini Malatya ili belediye sınırları içerisinde bulunan ve basit seçkisiz örnekleme yöntemine göre seçilmiş 24 resmi ilköğretim okulunda görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Bu öğretmenlere Örgüt Tipi Ölçeği ve Öğretmenler İçin Örgütsel Bağlılık Ölçeği uygulanmıştır. Araştırma verilerinin analizinde betimsel istatistik tekniklerinin yanı sıra iki gruptan oluşan bağımsız örneklem gruplarının görüşlerinin karşılaştırılmasında t-testi, ikiden fazla gruptan oluşan bağımsız örneklem gruplarının görüşlerinin karşılaştırılmasında ise tek yönlü varyans analizi ANOVA kullanılmıştır. Okullarda baskın olan örgüt tipinin öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyine etkisini belirlemek amacıyla çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda okullarda baskın örgüt tipinin bürokratik örgüt tipi olduğu, öğretmenlerin bağlılıklarının orta düzeyde olduğu, okulların örgüt tipinin öğretmenlerin örgütsel bağlılığını anlamlı bir şekilde yordadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

örgüt tipi, bürokratik okul, destekleyici okul, yenilikçi okul, örgütsel bağlılık

The Relatıonshıp Between Organızatıon Type Of Prımary Schools And Teachers’ Organızatıonal Commıtment

Öz

Organizations have different types shaped by variables such as leaders’ management style, nature of business, economic environment and culture of the country. In this context, the relationship between teachers' perceptions concerning the bureaucratic, supportive and innovative types of organizations in primary schools and teachers’ organizational commitment constitutes the main subject of this research. Teachers working in 24 public primary schools, which were selected by simple random sampling method, in Malatya city center comprise the sample group. These teachers were applied ‘Organization Type Scale’ and ‘Organizational Commitment Scale for Teachers.’ At the end, it was found that the dominant type of organization in schools is the bureaucratic type, the teachers’ commitment level is moderate and there is a positive moderate relationship between types of organization and teachers’ organizational commitment

Anahtar Kelimeler

Organization type, bureaucratic school, supportive school, innovative schools, organizational commitment

Kaynakça

• Allen, N. J. and Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63, 1-18.
• Altın, B. (2010).İlköğretimde görevli öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarıyla yaratıcılıkları ilişkisi.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, M. (2007). Eğitim yönetimi. (8. baskı). Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.
• Balay, R. (2000).Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık.Ankara:Nobel Yayın Dağıtım.
• Başaran, İ. E. (1991). Örgütsel davranış. (2. baskı). Ankara: Gül Yayınevi.
• Başaran, İ. E. (2000). Yönetim. (3. baskı). Ankara: Feryal Matbaası.
• Başyiğit, F. (2009). Öğretmenlerin karar alma sürecine katılım düzeylerinin örgütsel bağlılık düzeyleri ile ilişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bogler, R. and Somech, A. (2004). Influence of teacher empowerment on teachers’ organizational commitment, professional commitment and organizational citizenship behavior in schools. Teaching and teacher education,20(3), 277-289.
• Bursalıoğlu, Z. (2010). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. (15. basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (12.baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Caiden, G. E. (2009). A parabolic theory of bureaucracy or Max Weber through the looking glass. Farazmand, A. (Editor). Bureaucracy and administration. Boca Raton: CRC Press, p, 111-124.
• Can, H. (1992). Yönetim ve organizasyon. (2. baskı). Ankara: Adım Yayıncılık.
• Cheng, Y. C. (2002, 2-5 Eylül). Linkage between innovative management and student- centred approach: Platform theory for effective learning. Second İnternational Forum on Education Reform: Key Factors in Effective and İmplementation forumunda sunuldu, Bangkok, Thailand.
• Clegg, S., Corpasson, D. and Phillips, N. (2006). Power and organization. (First edition). London: SAGE Publication Limited.
• Çoban, D. (2010). Okulların akademik iyimserlik düzeyi ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Demirtaş, H. (2010). Dershane öğretmenlerinde örgütsel bağlılık ve iş doyumu. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 177-206.
• Dönder, H. H. (2006). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve bürokrasi. YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Erdoğan, U. (2012). İlköğretim okullarının bürokratik yapıları ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri arasındaki ilişki.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Ermeç, E. G. (2007). İlköğretim okullarının bürokratikleşme düzeyi ile öğretmen morali arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. and Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Genç, N. (2007). Yönetim ve organizasyon-çağdaş sistemler ve yaklaşımlar (3. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Güçlü, N. ve Zaman, O. (2011). Alan dışından atanmış rehber öğretmenlerin iş doyumları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(3), 541-576.
• Hicks, H. G. (1977). Örgütlerin yönetimi: Sistemler ve beşeri kaynaklar açısından (çev. ed. Tekok O. ). Ankara: San Matbaası.
• Hoy, W. K., and Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi (çev. ed. Turan, S.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. (Eserin orijinali 1998'de yayımlandı).
• İlğan, A. (2010). Örgüt ve yönetim bilimine giriş. Memduhoğlu, H. B. ve Yılmaz, K. (Editörler). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. İkinci baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, ss 77-100.
• Jell, S. J. and Menguc, B. (2002). The employee-organization relationship, organizational citizenship behaviors and superior service quality.Journal of Retailing,78,131-146.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi.(20. baskı).Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kolamaz, C. (2007). Destekleyici ve geliştirici liderlik yaklaşımlarının örgütsel bağlılığa etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lunenburg, F. C. and Ornstein, A. C. (2000). Educational Administration: Concepts and practices. (Third edition). Belmont CA: Wadsworth Thomson Learning.
• Mahmutoğlu, A. (2007). Milli eğitim bakanlığı merkez örgütünde iş doyumu ve örgütsel bağlılık. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Mathieu, J. E. and Zajac, D. M. (1990). A review and meta-analysis of the antecedents, correlates, and consequences of organizational commitment. Psychological Bulletin, 108(2), 171.
• McAuley, J., Duberley, J. and Johnson, P. (2007). Organization theory: Changes and perspectives. (First edition). Harlow: Pearson Education.
• Ömeroğlu, Ö. (2006). Okul yönetiminde bürokrasi ile öğretmenlerin okula ilişkin tutumları arasındaki ilişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Özkan, H. H. (2009). Mesleki teknik eğitimde inovasyon ihtiyacı. In The First International Congress of Educational Research.“Trends and Issues of Educational Research” kongresinde sunulan bildiri, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Öztürk, N. (2001). Liselerde bürokratikleşme ve öğretmenlerin stres düzeyleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Parry, B. S. (2004). Organizational profile: Determining a match. Gordon, J. (Ed.). Inventories, questionnaires and surveys for training and development.(First Edition). San Francisco: Pfeiffer Yayıncılık, s. 15-25.
• Pugh, D. S. and Hickson, D. J. (2007). Great writers on organization. (Third edition). Hampshire: Ashagate Publishing Limited.
• Ripley, R.E. and Ripley, M.J.(1992).The innovative organization and behavioral technology for the 1990's.The SAM Advanced Management Journal,57(4),30-36.
• Roper, E. (2011). The interrelationships between culture, commitment and leadership. A Publication of the Defense AcquisitionUniversity, 18(2), 196-221.
• Sağlam, A. Ç. (2010). Okul örgütü ve yönetimi. Memduhoğlu, H. B. ve Yılmaz, K. (Editörler). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. İkinci baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, ss 171-202.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısl eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve lisrel uygulamaları. (1. baskı). Ankara: Ekinoks Yayınları.
• Şişman, M. (2011). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. (4.baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Terzi, A. R. ve Kurt, T. (2005). İlköğretim Okulu müdürlerinin yöneticilik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 166, 98-113.
• Tulunay, Ö. (2010). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ve örgütsel bağlılık ve örgütsel iletişim ile ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Üstüner, M. (2009). Öğretmenler için örgütsel bağlılık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-17.
• Visscher, K. and De Weerd-Nederhof, P. C. (2006). Rise and fall of an innovative organization: The innovation journey of Ericsson Enschede. International Journal of Innovation Management, 10(3), 217-235.
• Wallach, J. E. (1983). İndividuals and organizations: Cultural match. Training and Development Journal, 37(2), 29-36.
• Yılmaz, V. ve Çelik, H. E. (2009). Yapısal eşitlik modellemesi-I. (1. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Zeytin, N. (2009).İlköğretim
• okullarında bürokratikleşme ve okul kültürü
• Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.