Değerler Eğitimine Yönelik Bir Model Önerisi: Değer İçselleştirme

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 943 - 993, 30.08.2021

Sevda Gülşah Yıldırım Muammer Demirel

Öz

Bu çalışmada, değerler eğitimi için uygulanabilir ve anlaşılabilir bir model önerisi geliştirmek amaçlanmıştır. Araştırma, durum çalışması deseniyle tasarlanmıştır. Model geliştirme aşamasında gözlem, görüşme ve günlük inceleme tekniklerinden yararlanılmıştır. Veriler sürekli karşılaştırmalı analiz ile çözümlenmiştir. İki sosyal bilgiler öğretmeninden elde edilen verilere göre, üç tema elde edilmiştir: değerin belirlenmesi, uygulama ve değerlendirme. Değerlerin belirlenmesi teması; sorunlar ve kriterler kategorilerine ayrılmıştır. Uygulama teması; sorunlar, öneriler ve uygulamada seçilecek materyalin içeriği kategorilerine ayrılmıştır. Son olarak değerlendirme teması ise sorunlar ve çözümler kategorilerine ayrılmıştır. Çalışmanın sonucunda ise sürece dayalı bir model önerisi geliştirilmiştir. Söz konusu model önerisi, kazandırılacak değeri belirleme, uygulama ve değerlendirme aşamalarından oluşmaktadır. Geleneksel ve modern değerler eğitimi yaklaşımlarının sentezi olarak kabul edilebilecek ‘değer içselleştirme’ adı verilen bu model önerisi, değerlerin neden kazanılması gerektiği konusunda öğrenciyi ikna etmeyi, değerleri öğrenciye benimsetmeyi, bu değerleri öğrencinin davranışına yansıtmasına imkân oluşturarak ve öğrencinin olumlu davranışını pekiştirerek değerin kalıcılığını sağlamayı amaçlayan sürece dayalı bir model olarak tanımlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi, değer içselleştirme, sosyal bilgiler

Teşekkür

Çalışmanın başından sonuna kadar sabırları, ilgileri ve gayretleriyle model önerisinin geliştirilmesinde büyük paya sahip, bilimsel etik gereği adlarını yazamadığım iki öğretmenime teşekkürlerimi borç biliyorum.

A Proposed Model for Values Education: Value Internalization

Öz

The study aimed to develop a practical and understandable model proposal for values education. The study was designed with case study. In the model development stage, observation, interview and daily examination techniques were used. Data were analyzed by comparative analysis continuously. According to the data obtained from two social studies teachers, three themes reached: determining the value, implementation, evaluation. The theme of determining the values divided into categories of problems and criteria. The theme of implementation divided into categories of problems, suggestions and the content of the material to be selected in the implementation. Finally, the theme of evaluation divided into categories of problems and solutions. In the result of study, a process-based model proposal was developed. The model proposal consists of the determination of the value to be gained, implementation and evaluation stages. This model proposal, which can be considered as a combination of the positive aspects of traditional and modern values education approaches this model proposal, called value internalization, can be defined as a process-based model that aims to persuade the student about why values must be acquired, to adopt values to the student, to reflect these values to the behavior of student, and to provide the permanence of the value by reinforcing the positive behavior of the student.

Anahtar Kelimeler

values education, value internalization, social studies

Kaynakça

• Akbaba-Altun, S. (2003). Eğitim yönetimi ve değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 7-18.
• Ateş, F. (2013). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin değerler eğitimi ve uygulamalarına yönelik görüşleri üzerine nitel bir çalışma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Aydın, M. (2011). Değerler, işlevler ve ahlak. Eğitime Bakış, 7(19), 39-45.
• Bacanlı, H. (2017). Değer bilinçlendirme yaklaşımı. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Bakdemir, A. (2010). İlköğretim ve ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin ahlak ve karakter eğitimi konusundaki algı, tutum ve eğitimsel uygulamaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Bandura, A. (1999). Moral disengagement in the perpetration of inhumanities. Personality and Social Psychology Review, 3, 193-209.
• Beldağ, A., Özdemir, Ü. & Nalçacı, A. (2016). Yedinci sınıf sosyal bilgiler dersindeki değerlerin kazanılma düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Erzurum ili örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 1185-1199.
• Carr, D. (2014). Four perspectives on the value of literature for moral and character education. The Journal of Aesthetic Education, 48(4), 1-16.
• Cevizci, A. (2016). Eğitim felsefesi (4. Baskı.). İstanbul: Say Yayınları.
• Çalışkur, A. & Aslan, A. E. (2013). Rokeach değerler envanteri güvenirlik ve geçerlik çalışması. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(29), 81-105.
• Çelikkaya, H. (1998). Fonksiyonel eğitim sosyolojisi (2. Baskı). İstanbul: Alfa Basım.
• Dülmer, H., Inglehart, R. & Welzel, C. (2015). Testing the revised theory of modernization: Measurement and explanatory aspects. World Values Research, 8(2), 68-100.
• Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 55-72.
• Fay, P. J. & Middleton, W. C. (1939). Judgment of Spranger personality types from the voice as transmitted over a public address system. Journal of Personality, 8(2), 144-155.
• Fichter, J. H. (2016). Sosyoloji nedir (3. Baskı). (Çev. Nilgün Çelebi). Ankara: Anı Yayıncılık. ((Eserin orijinali 1990 yılında yayımlanmıştır).
• Halstead, M., & Taylor, M. J. (1996). Values in education and education in values. London: The Falmer Press.
• Halstead, J. M. & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Hofstede, G. (2001). Culture’s consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organizations across nations (2nd Ed.). California: Sage Publications.
• Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Güngör, E. (2010). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar –Profesörlük tezi- (4. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kirschenbaum, H. (1995). 100 ways to enhance values and morality in the schools and youth settings. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
• Kirschenbaum, H. (2000). From values clarification to character education: A personal journey. Journal of Humanistic Counselling, Education & Development, 39(1), 4-20.
• Kohlberg, L. (1958). The development of modes of moral thinking and choice in the years 10 to 16. (Yayımlanmamış doktora tezi). Chicago University, USA.
• Korkmaz, A. (2013). Değerler sosyolojisi. Toplum Bilimleri Dergisi, 7(14), 51-78.
• Kuşdil, M. E. & Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-80.
• Lickona, T. (1991). Educating for character: How our schools can teach respect and responsibility. New York: Bantam Books.
• Lickona, T. (1993). The return of character education, Educational Leadership, 51(3), 6-11. Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. London: Sage Publication.
• Lindeman, M. & Verkasalo, M. (2005). Measuring values with the short Schwartz's value survey. Journal of Personality Assessment, 85(2), 170-178.
• Midgette, A. J., Ilten-Gee, R., Powers, D. W., Murata, A., & Nucci, L. (2018). Using lesson study in teacher professional development for domain-based moral education. Journal of Moral Education, 47(4), 498-518. DOI: 10.1080/03057240.2018.1445982.
• Oğuz, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2),1309-1325.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239. Parker, W. C. (2018). İlkokul ve ortaokullarda sosyal bilgiler eğitimi (14. Baskı). (Çev. Ed. F. Zayimoğlu Öztürk & S. B. Demir). Ankara: Pegem Akademi. ((Eserin orijinali 2008 yılında yayımlanmıştır).
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed. M. Bütün & S. B. Demir). Ankara: Pegem Akademi. (Eserin orijinali 1990 yılında yayımlanmıştır).
• Peterson, C. & Seligman, M. E. P. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. New York: Oxford University Press.
• Quisumbing, L. R. & de Leo, J. (2005). Learning to do: Values for learning and working together in a globalized world: an integrated approach to incorporating values education in technical and vocational education and training. Germany: UNESCO-UNEVOC International Centre for Technical and Vocational Education and Training.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: The Free Press.
• Sanchez, T. R. (18 July 1998). Heroes, values, and transcending time: Using trade books to teach values. Paper presented at the Ackerman Conference for Democratic Citizenship, West Lafayette.
• Schwartz, S. H. (1992). Universal in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In M. P. Zanna (Ed.). Advances in experimental social psychology (Vol. 25). New York: Academic Press.
• Schwartz, S. H. (2012). An overview of the Schwartz theory of basic values. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1). https://doi.org/10.9707/2307-0919.1116.
• Simon, S. B., Howe, L. W. & Kirschenbaum, H. (1995). Values clarification. USA: Warner Books.
• Superka, D. P., Ahrens, C., Hedstorm, J. E., Ford, L. J. & Johnson, P. L. (1976). Values education sourcebook: conceptual approaches, materials analyses, and an annotated bibliography. Colorado: Social Science Education Consortium.
• Şahin, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının değerler eğitimi öz-yeterliliklerinin incelenmesi. (Unpublished master's thesis). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tezcan, M. (1974). Türklerle ilgili stereotipler ve Türk değerleri üzerine bir inceleme. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Thome, H. (2015). Values, sociology of. In James D. Wright (Eds.), International encyclopaedia of the social & behavioural sciences (2nd Ed.-Vol 25) (pp. 47–53). Oxford: Elsevier.
• Titus, D. N. (16 September 1994). Values education in American secondary school. Paper presented at the Kutztown University Education Conference, USA.
• Veugelers, W. & Vedder, P. (2003). Values in teaching. Teacher and Teaching, 9(4), 377-389.
• Yalçınkaya, M. (2016). Mantık ve değerler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Yazar, T. & Yanpar Yelken, T. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında değerler eğitiminin mevcut durumunun öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 44-58.
• Yazıcı, S. & Yazıcı, A. (2011). Felsefi, psikolojik ve eğitim boyutlarıyla karakter. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Yeşil, R. & Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.