Eleştirel Düşünme Temelli Dinleme/İzleme Eğitiminin Eleştirel Dinleme/İzlemeye Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 3, 1841 - 1883, 31.12.2021

Gökhan Güneş , Talat Aytan

Öz

Bu araştırmada öğrencilere eleştirel düşünme temelli bir dinleme / izleme eğitimi verilmiş ve buradan hareketle öğrencilerin eleştirel dinleme / izleme becerilerinde meydana gelen değişiklik irdelenmiştir. Araştırma ön-test son-test kontrol gruplu deneysel desene göre tasarlanmıştır. Araştırmada İstanbul’da bir ortaokulda öğrenim gören 40 7.sınıf öğrencisi yer almıştır. Araştırmanın deney grubuna 8 hafta boyunca CoRT-1 eleştirel düşünme programından hareketle geliştirilen eleştirel dinleme / izleme temelli bir dinleme eğitimi verilirken kontrol grubuna 2018-2019 eğitim öğretim yılı 7.sınıf Türkçe ders kitabı dinleme metni etkinliklerine göre bir eğitim verilmiştir. Araştırmada yer alan metinler, etkinlikler, başarı testleri için uzman görüşüne başvurulmuştur. Araştırmanın nicel verileri dört ayrı metin türüne ait başarı testlerinden elde edilerek SPSS 20.0 programı ile analiz edilmiştir. Nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formuyla elde edilmiş ve Nvivo programı analizine tabi tutulmuştur. Araştırma sonunda uygulanan son test sonuçlarında deney grubunda anlamlı bir fark meydana geldiği kontrol grubunda ise anlamlı bir farkın oluşmadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca deney grubunda yer alan kız öğrencilerin erkek öğrencilerden daha başarılı olduğu ve CoRT-1 düşünme programı esas alınarak hazırlanan eleştirel düşünme temelli eleştirel dinleme / izleme eğitiminin öğrencilerin günlük hayatına katkı sunduğu, öğrencilere farklı bakış açıları kazandırdığı ve öğrencilerin bu dersleri keyifli bulduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel Düşünme, Eleştirel Dinleme / İzleme, Dinleme / İzleme Eğitimi

The Effect of Critical Thinking Education on Critical Listening/Watching

Öz

In this study, students were given critical thinking based listening/watching education and the changes occurred in students’ critical listening/watching skills were examined. The research was designed according to the experimental design with the pre-test and post-test control groups. The study was conducted with 40 7th grade students studying at a secondary school in Istanbul. The experimental group of the research was given a critical listening /watching based listening education developed with reference to the CoRT-1 critical thinking programme for 8 weeks, while the control group was given an education according to the 7th-grade Turkish textbook listening text activities in the 2018-2019 academic year. Expert opinion was consulted for the texts, activities and achievement tests in the research. The quantitative data of the research were obtained from the achievement tests of four different text types and analyzed with SPSS 20.0 programme. Qualitative data were obtained through semi-structured interview form and subjected to Nvivo programme analysis. At the end of the research, it was concluded that there was a significant difference in the experimental group in the post-test results, however, in the control group, there was no significant difference. In addition, it was determined that female students in the experimental group were more successful than male students, and critical listening/watching education based on the CoRT-1 thinking programme contributed to the daily life of students and that students gained different perspectives and find these classes enjoyable.

Anahtar Kelimeler

Critical thinking, Critical listening/watching, Listening/watching education

Kaynakça

• Akdan, O. (2016). Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin, eleştirel okuma becerisine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akyol, H. (2019). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aybek, B. (2006). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aytan, T. (2011). Aktif öğrenme tekniklerinin dinleme becerisi üzerindeki etkileri. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aytan, T. (2019). Dinleme eğitimi. İçinde Kavruk H. & Kurnaz H. (Ed.) Türkçe öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Balta, E. E. (2011). Waldmann modeli ile yapılan metin öğretiminin 8. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme becerilerine etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baştürk, R. (2012). Deneme modelleri. Tanrıöğen A. (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bayrak, Ç. (2014). Cort 1 düşünme programının 'yaşamımızdaki elektrik' ünitesinde kullanılmasının öğrencilerin akademik başarılarına, bilimsel yaratıcılıklarına ve eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Beyer. B. K. (2001). Practical strategies for direct ınstruction in thinking skills. In L.Costa A. (Ed.), Developing minds. Virginia: ASCD.
• Bohlken, B. (2000). Training Citizens in a Democratic Society To Listen Critically. Paper presentedat the Annual Meeting of the International Listening Association (20st, Virginia Beach,VA, March 8-12, 2000)
• Bulut, A. (2018). 7. Sınıf Türkçe dersinde uygulanan aktif öğrenme modelinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimleri üzerindeki etkileri. Doktora Tezi. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Calp, M. (2010). Özel öğretim alanı olarak Türkçe öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık
• Cavkaytar, S. (2010). Dengeli okuma yazma yaklaşımının Türkçe öğretiminde uygulanması: ilköğretim 5. sınıfta bir eylem araştırması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Engelliler Entegre Yüksekokulu Yayınları.
• Çarkıt, C. (2018). Ortaokul Türkçe derslerinde eleştirel dinleme/izleme uygulamaları üzerine bir eylem araştırması. Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çatalbaş, G. (2018). Cort 5 düşünme programı aracılığıyla sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme becerileri ve eğilimleri. Doktora Tezi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• De Bono, E. (2002). CoRT Thinking Lessons.. Cavendish Information Product Ltd. 10 CavendishRoad, Oxford OX27TW, Uk. Demirel, Ö. (1999). Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Demirel, Ö. & Şahinel M. (2006). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Doğan, Y. 2008. İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (2): 261-286.
• Doğan, Y. (2016). Dinleme eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dökmen, Ü. (1998). İletişim çatışmaları ve empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Erdem, A. Mukaddes E. (2015). Yapılandırmacı karma öğrenme ortamlarının dinleme ve konuşma becerilerine etkisi. İlköğretim Online, 14 (3):1130-1148.
• Ergin, A. Birol, C. (2014). Eğitimde etkili iletişim. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fisher, R. (2005) . Teaching children to think. Cheltenham: Nelson Thornes Ltd.
• Güleryüz, H. (2004). Türkçe ilkokuma ve yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Gürgen, İ. (2008). Dinleme öğrenme alanı. İçinde Pilancı H. (Ed.), Türkçe öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• İşeri, K. (2008). Dinleme Eğitimi. İçinde Tazebay, A. & Çelenk Süleyman. (Ed.), Türkçe öğretimi ilke-yöntem-teknikler. Ankara: Maya Akademi.
• İşlekeller, A. (2008). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan Türkçe öğretiminin üstün ve normal zihin düzeyindeki öğrencilerin erişi, eleştirel düşünme düzeylerine ve tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabacak, H. (2011). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve beşinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyi. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karakuş Tayşi, E., &Özbay, M. (2016). Ortaokul öğrencileri için dinlemeye yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi. 4(2): 187-199.
• Kantemir, E. (1997). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kavcar, C., Oğuzkan F. &Sever S. (2004). Türkçe öğretimi. Ankara: Engin Yayınları
• Kurudayıoğlu, M. &Yaşar Örge F. (2014). 6. sınıf Türkçe dersi öğretmen kılavuz kitaplarındaki dinleme metinlerinin dinleme yöntem ve teknikleri açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2 (2): 1-14.
• Keçik, İ. &Uzun, L. (2004). Türkçe sözlü ve yazılı anlatım. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Lipman, M. (2003). Thinking in education. Cambridge: Cambridge University.
• Lu, J. (2005). The listening style inventory as an instrument for improving listening skills. Sino-US English Teaching, 5 (2): 45-50.
• Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme becerisinin geliştirilmesinde ailenin rolü. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29): 65-77.
• Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokul öğrencileri için dinleme kaygısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6 (11): 851-876.
• McCall, C. C. (2017). Düşünmeyi dönüştürmek. Çev. Kurtul Gülenç ve Nihal Petek Boyacı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Pala, İ. (2003). Türk dili ve kompozisyon. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Robertson, A. K. (2008). Etkili dinleme. Çev. E.Sabri Yarmalı. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Robson, C. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Çev. Şakir Çınkır ve Nihan Demirkasımoğlu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Rost, M. (1994). Introducing Listening. London: Penguin English Applied Linguistics.
• Selçuk, B. 2013. Türkçe öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve özel alan yeterlilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Shafir, R. Z. (2003). Dinlemenin zen’i. Çev. Işık Uçkun, İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
• Şahinel, S. (2001). Eleştirel düşünme becerileri ile tümleşik dil becerilerinin geliştirilmesi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tiryaki, E. N. (2011). Üniversite öğrencilerinin tartışmacı metin yazma becerileri ile yazma kaygısı ve eleştirel düşünme becerileri. Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ungan, S. (2013). Dinleme Eğitimi. İçinde Kırkkılıç A. & Akyol H.(Ed.). İlköğretimde Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yahşi Cevher, Ö. (2008). 2006 Türkçe programının ilköğretim 6. sınıf düzeyinde eleştirel düşünme becerisine etkililiği. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yalçın, Alemdar. (2018). Son bilimsel gelişmeler ışığında Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yaşar, Ş. (2008). Türkçe Dersinin Tanımı, Kapsamı, Önemi ve İlköğretim Programlarındaki Yeri. Ed. Hülya Pilancı. Türkçe Öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Yazıcı, E. Kurudayıoğlu M. (2017). 5. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki dinleme metinlerinin öğrencilerin seviyesine uygunluğunun incelenmesi.Ana Dili Eğitimi Dergisi. 5(4): 967-984.
• Yıldırım, A. Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, C, Okur A., Arı G, Yılmaz Y. (2013). Yeni öğretim programına göre kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Zıllıoğlu, M. (2014). İletişim nedir. İstanbul: Cem Yayınevi.