The Predictive Level of Psychological Flexibility on Burnout

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 1307 - 1350, 30.08.2024

Mustafa Erdem , Hasan Altuntaş , Recep Tekinarslan

Öz

This study is a quantitative research study aiming to explore the correlation between psychological flexibility and burnout among 336 secondary school teachers in Kırşehir during the 2023-2024 academic year. Findings include teachers' levels of success, emotional exhaustion, and psychological flexibility aspects. Demographic factors and geographical location are also considered. The study concludes with significant relationships between burnout and psychological flexibility sub-dimensions, providing insights into the factors influencing teacher well-being. The study aims to correlate secondary school teachers' psychological flexibility and burnout using a quantitative research survey model. The research utilized the Psychological Flexibility Scale and Maslach Burnout Inventory, employing multiple regression analysis to assess the impact of the independent variable on the dependent variable. A significant relationship was observed between burnout and psychological flexibility sub-dimensions, with psychological flexibility explaining 68% of emotional exhaustion, 56% of depersonalization, and 22% of personal accomplishment. Despite emotional exhaustion, teachers also experience feelings of success. Teachers live according to their values and are aware of the moment. Teachers experience difficulty in contextual self, differentiation, and acceptance. Psychological flexibility is a significant predictor of emotional exhaustion, desensitization, and personal achievement.

Anahtar Kelimeler

psychological flexibility, burnout, teacher, secondary school

Psikolojik Esnekliğin Tükenmişliği Yordama Düzeyi

Öz

Araştırma ortaokul öğretmenlerinin psikolojik esneklikleriyle tükenmişlikleri arasındaki ilişkiyi belirlemeyi amaçladığından ilişkisel tarama modelinde nicel araştırmadır. Araştırma örneklemini 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Kırşehir resmi ortaokullarda görev yapan 336 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmada Psikolojik Esneklik Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılmıştır. Alt boyutların analizinde ortalama ve standart sapma, iki grup karşılaştırmasında t-testi, iki ya da daha fazla grupların karşılaştırılmasında tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini incelemek için çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre öğretmenler kendilerini nadiren duyarsız hissetmekte, bazen duygusal açıdan tükenmiş hissetmekte ve çoğu zaman başarılı hissetmektedir. Psikolojik esneklik açısından, öğretmenler değerlerine göre yaşadıklarını ve an’ın farkında olduklarını belirtmişler fakat bağlamsal benlik, ayrışma ve kabullenmeye az katılmışlardır. Psikolojik esnekliğin alt boyutları duygusal tükenmenin %68’ini, duyarsızlaşmanın %56’sını ve kişisel başarının %22’sini açıklamaktadır. Öğretmenler duyarsız ve duygusal tükenmiş değillerdir. Öğretmenler kendilerini başarılı hissetmektedirler. Öğretmenler değerlerine göre yaşamakta ve anın farkındadırlar. Öğretmenler bağlamsal benlik, ayrışma ve kabullenmede zorluk yaşamaktadırlar. Psikolojik esneklik; duygusal tükenmenin, duyarsızlaşmasın ve kişisel başarı hissinin önemli bir yordayıcısıdır.

Anahtar Kelimeler

psikolojik esneklik, tükenmişlik, öğretmen, ortaokul

Kaynakça

• Akman, Y. &, Özdemir, M. (2019). Örgütsel çekicilik, örgütsel imaj ve örgütsel sadakat arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Öğretmenler üzerine bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 44(198), 1-16.
• Aksu, A. & Baysal, A. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinde tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 41(41), 7-24.
• Akyürek, M. İ. (2020). Öğretmenlerde tükenmişlik. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(37), 35-47.
• Aydoğdu, F., Demir, M. & Demir, B. (2023). Öğretmenlerde yaşam doyumunun bir yordayıcısı: psikolojik esneklik. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 78-95.
• Bıçak, M. (2021). Sınıf öğretmenlerinin öznel iyi oluş düzeyleri ile mesleki tükenmişlikleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, 19 Mayıs Üniversitesi.
• Bodur Budak, E. & Erdem, M. (2023). Kadın öğretmenlerin karşılaştıkları cam tavan engelleriyle tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(5), 199-228.
• Branstetter-Rost, A., Cushing, C. & Douleh, T. (2009). Personal values and pain tolerance: does a values intervention add to acceptance?. The Journal of Pain, 10(8), 887–892.
• Budak, G. & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108.
• Burton, C. L. & Bonanno, G. A. (2016). Measuring ability to enhance and suppress emotional expression: the flexible regulation of emotional expression (free) scale. Psychological Assessment, 28(8), 929-941.
• Büyüköztürk, Ş. (2008). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (9. Baskı). Ankara: Pegem.
• Cemaloğlu, N., & Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Education Journal, 15(2), 463-484.
• Ciarrochi, J., Bilich, L. & Godsell, C. (2010). Psychological flexibility as a mechanism of change in acceptance and commitment therapy. In Assessing mindfulness and acceptance processes in clients: Illuminating the theory and practice of change (Ed. R. A. Baer), 51–75. Context Press/New Harbinger Publications.
• Cordes, C. L. & Dougherty, T. W. (1993). A review and an integration of research on job burnout. The Academy of Management Review, 18(4), 621-656.
• Coşkun, Z. (2019). Sınıf ve özel eğitim öğretmenlerinin mesleki doyum ve tükenmişlik düzeyinin karşılaştırılması. Y üksek lisans tezi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi.
• Çalışkan, S. (2019). Öğretmenlerin tükenmişlik ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, 19 Mayıs Üniversitesi.
• Çelebi, E. (2013). Elazığ ve Malatya il merkezinde bulunan özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve ilgili faktörler. Doktora tezi, Fırat Üniversitesi.
• Çelik, M. (2018). Öğretmenlerin evlilik uyumlarının yaşam doyumu ve tükenmişlik düzeylerine göre incelenmesi. SDU International Journal of Educational Studies, 5(2), 40-52.
• Çetinkaya, E. (2022). Psikolojik esneklik, öz şefkat, algılanan stres ve evlilik kalitesinin bazı demografik değişkenler ve aralarındaki ilişki açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Ufuk Üniversitesi.
• Çınar, O., & Akpunar, E. N. (2017). Mobbing ve iş performansına ilişkin öğretmen algılarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(37), 41-58.
• Çimen, M. (2000). Türk silahlı kuvvetleri sağlık personelinin tükenmişlik, iş doyumu, kuruma bağlılık ve işten ayrılma niyetlerine ilişkin bir alan araştırması. Doktora Tezi, T.C. Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi.
• Demir, M. K. & Kara, N. (2014). İlkokul birinci sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik durumu. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(2), 424-440.
• Doğan, F. (2008). Sınıf öğretmenlerinin stres kaynakları ve baş etme yolları. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.
• Dönmez, B. & Güneş, H. (2001). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişlik. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(5), 71-78.
• Dönmez, İ. (2018). Sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Hatay İskenderun ilçesi örneği). Yüksek lisans tezi, Biruni Üniversitesi.
• Dönmez, K. & Sarı, T. (2021). Okul psikolojik danışmanlarında öz şefkat ile tükenmişlik arasındaki ilişkide umudun aracı rolünün incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (59), 60-84.
• Engin, A., & İpek, M. (2020). Öğretmenlerin stres kaynaklari, stresle baş etme yollari ve okul-aile-yaşam çatışma düzeylerinin belirlenmesi. Aydın Sağlık Dergisi, 6(2), 183-218.
• Ferreira, A. I. & Martinez, L. F. (2012). Presenteeism and burnout among teachers in public and private portuguese elementary schools. International Journal of Human Resource Management, 23(20), 4380-4390.
• Gomes, A. R., Montenegro, N., Peixoto, A. M. B. da C. & Peixoto, A. R. B. D. C. (2010). Stress ocupacional no ensino: um estudo com professores dos 3º ciclo e ensino secundário. Psicologia & Sociedade, 22(3), 587–597.
• Greenberg, J. S. (2011). Comprehensive stress management (12nd Edt.). The McGraw-Hill Companies Inc.
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve bazı mesleki değişkenlere göre yordanması. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi.
• Harris, R. (2019). ACT made simple: An easy-to-read primer on acceptance and commitment therapy. New Harbinger Publications.
• Hayes, S. C., Levin, M. E., Plumb-Vilardaga, J., Villatte, J. L., & Pistorello, J. (2013). Acceptance and commitment therapy and contextual behavioral science: examining the progress of a distinctive model of behavioral and cognitive therapy. Behavior Therapy, 44(2), 180–198.
• Hayes, S. C., Strosahl, K. D. & Wilson, K. G. (2011). Acceptance and commitment therapy: An experiential approach to behavior change. Guilford Press.
• Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A. & Lillis, J. (2006). Acceptance and commitment therapy: model, processes and outcomes. Behaviour Research and Therapy, 44(1), 1–25.
• Hayes, S. C. & Smith, S. (2005). Get out of your mind and into your life: The new acceptance and commitment therapy. New Harbinger.
• Hayes, S.C. (2004). Acceptance and commitment therapy, relational frame theory, and the third wave of behavioral and cognitive therapies. Behavior Therapy, 35(4), 639-665.
• Holinka, C. (2015). Stress, emotional intelligence, and life satisfaction in college students. College Student Journal, 49(2), 300–311.
• Hülsheger, U. R., Alberts, H. J., Feinholdt, A. & Lang, J. W. (2013). Benefits of mindfulness at work: the role of mindfulness in emotion regulation, emotional exhaustion, and job satisfaction. Journal of applied psychology, 98(2), 310-325.
• Hülsheger, U. R., Feinholdt, A., & Nübold, A. (2015). A low‐dose mindfulness intervention and recovery from work: Effects on psychological detachment, sleep quality, and sleep duration. Journal of occupational and organizational psychology, 88(3), 464-489.
• İnce, N. B. & Şahin, A. E. (2015). Maslach tükenmişlik envanteri-eğitimci formu’nu türkçe’ye uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385-399.
• İş, E., & Güçlü, E. (2024). Öğretmenlerin tükenmişlik deneyimi: Nedenler ve çözüm önerileri. International Journal of Mardin Studies, 5(1), 54-66.
• Jackson, S. E. & Schuler, R. S. (1983). Preventing employee burnout. Personnel, 60(2), 58–68.
• Jain, S., Shapiro, S. L., Swanick, S., Roesch, S. C., Mills, P. J., Bell, I. & Schwartz, G. E. (2007). A randomized controlled trial of mindfulness meditation versus relaxation training: Effects on distress, positive states of mind, rumination, and distraction. Annals of Behavioral Medicine, 33(1), 11-21.
• Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (burnout) sendromu. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1), 29-32.
• Karabağ Köse, E., Taş, A., Küçükçene, M., & Karataş, E. (2018). Öğretmen motivasyonunu etkileyen faktörlere ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(48), 255-277.
• Karakuş, S., & Akbay, S. E. (2020). Psikolojik esneklik ölçeği: uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 32-43.
• Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(20), 191-212.
• Kocabaş, I. & Düztaş, M. (2011). Kırsal alan ve kent merkezinde çalışan okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri. Education Sciences, 6(1), 569-588.
• Kroska, E. B., Roche, A. I., Adamowicz, J. L. & Stegall, M. S. (2020). Psychological flexibility in the context of COVID-19 adversity: Associations with distress. Journal of Contextual Behavioral Science, 18, 28–33.
• Kumaş, V., & Deniz, L. (2010). Öğretmenlerin iş doyum düzeylerinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32(32), 123-139.
• Kuşcu, B. (2019). Bireylerin evlilik uyumlarının psikolojik esneklik, affetme ve benlik kurgusu açısından incelenmesi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi.
• Leiter, M. P. (1993). Burnout as a developmental process: Consideration of models. In Professional burnout: Recent developments in theory and research (Eds. W. B. Schaufeli, C. Maslach & T. Marek), pp. 237–250. Taylor & Francis.
• Lloyd, J., Bond, F. W. & Flaxman, P. E. (2013). The value of psychological flexibility: Examining psychological mechanisms underpinning a cognitive behavioural therapy intervention for burnout. Work & Stress, 27(2), 181-199.
• Maslach, C. (1993). Burnout: A multidimensional perspective. In Professional burnout: Recent developments in theory and research (Eds. W. B. Schaufeli, C. Maslach, & T. Marek) pp. 19–32. Taylor & Francis.
• Maslach, C. (2003). Job burnout: New directions in research and intervention. Current Directions in Psychological Science, 12(5), 189-192.
• Maslach, C. (2009). Comprendiendo el burnout. Cienciay trabajo, 11(32), 37-43.
• Maslach, C. & Goldberg, J. (1998). Prevention of burnout: New perspectives. Applied & Preventive Psychology, 7(1), 63–74.
• Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2, 99-113.
• Masuda, A. & Tully, E. C. (2012). The role of mindfulness and psychological flexibility in somatization, depression, anxiety, and general psychological distress in a nonclinical college sample. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 17(1), 66-71.
• Meriç, E. (2022). Öğretmenlerde Sabır ve Tükenmişlik İlişkisi. Doktora tezi, Kırşehir Ahievran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Meriç, E. & Erdem, M. (2023). Öğretmenlerde sabır ve tükenmişlik ilişkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 51-83.
• Michel, A., Bosch, C. & Rexroth, M. (2014). Mindfulness as a cognitive–emotional segmentation strategy: An intervention promoting work–life balance. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 87(4), 733-754.
• Nyklíček, I. & Kuijpers, K. F. (2008). Effects of mindfulness-based stress reduction intervention on psychological well-being and quality of life: is increased mindfulness indeed the mechanism? Annals of Behavioral Medicine, 35(3), 331-340.
• Önen, C. İ. (2021). Yaygın anksiyete semptomlarının yordanmasında üstbiliş, bilinçli farkındalık ve psikolojik esnekliğin rolü. Yüksek lisans tezi, İstanbul Kent Üniversitesi.
• Özaslan, H., Gün, R. S. & Akduman, G. G. (2022). Examination of the relationship between childhood trauma and psychological resilience in preschool teachers. Educational Process: International Journal, 11(2), 114-129.
• Özdemir, İ. (2021). The mediating role of mindfulness, psychological flexibility, experiential avoidance and cognitive flexibility on the relationship between childhood trauma and somatization. Yüksek lisans tezi, İzmir Ekonomi Üniversitesi.
• Öztürk, M. A. & Erdem, M. (2020). Sınıf öğretmenlerinin iş yükü algısı ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal of Education Faculty), 17(1), 926-958.
• Peker, R. (2002). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerine etki eden bazı faktörler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 305-318.
• Puolakanaho, A., Tolvanen, A., Kinnunen, S. M. & Lappalainen, R. (2020). A psychological flexibility-based intervention for burnout: A randomized controlled trial. Journal of Contextual Behavioral Science, 15, 52-67.
• Robinson, L., Valido, A., Drescher, A., Woolweaver, A., Espelage, D., & LoMurray, S. (2022). Teachers, stress, and the covid-19 pandemic: A qualitative analysis. School Mental Health, 15(1), 78-89.
• Santamaría, M. D., Mondragon, N. I., Santxo, N. B., & Ozamiz-Etxebarria, N. (2021). Teacher stress, anxiety and depression at the beginning of the academic year during the COVID-19 pandemic. Global Mental Health 8, e14, 1–8.
• Schaufeli, W. B., Leiter, M. P. & Maslach, C. (2009). Burnout: 35 years of research and practice. The Career Development International, 14(3), 204–220.
• Schiffman, S. (2005). Beat sales burnout: Maximize sales minimize stress. Avon, MA: Adams Media.
• Seferoğlu, S. S., Yıldız, H., & Yücel, Ü. A. (2014). Öğretmenlerde tükenmişlik: Tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 348-364.
• Seyrek, Ö. D. & Ersanlı, K. (2017). Üniversite öğrencilerinde yaşamın anlamı ile psikolojik esneklik arasındaki ilişki. Electronic Turkish Studies, 12(4), 143-162.
• Shirom, A. (1989). Burnout in work organizations. In International review of industrial and organizational psychology 1989 (Eds. C. L. Cooper & I. T. Robertson), pp. 25–48. John Wiley & Sons.
• Silberstein, L. R., Tirch, D., Leahy, R. L. & McGinn, L. (2012). Mindfulness, psychological flexibility and emotional schemas. International Journal of Cognitive Therapy, 5(4), 406–419.
• Slot, M., Reijnders, J., Janssens, M., Simons, M., Lataster, J., & Jacobs, N. (2022, July 21). Psychological Flexibility across the Lifespan in Dutch adults. https://doi.org/10.31234/osf.io/tzdqj
• Solmuş, T. (2004). İş yaşamında duygular ve kişilerarası ilişkiler: Psikoloji penceresinden insan kaynakları yönetimi. Beta Yayıncılık.
• Strosahl, K., Robinson, P. & Gustavsson, T. (2012). Brief interventions for radical change: Principles and practice of focused acceptance and commitment therapy. New Harbinger Publications.
• Strosahl, K., & Robinson, P. (2009). Teaching ACT: To whom, why and how. In Acceptance and commitment therapy: Contemporary theory research and practice (Eds. Blackledge, J. T., Ciarrochi, J., Deane, F. P.). Australian Academic Press.
• Subaşı, A.R. (2022). Öğretmen adaylarının psikolojik esneklik düzeylerinin öz duyarlık ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi.
• Şıklar, E., & Tunalı, D. (2012). Çalışanların tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Eskişehir örneği. Dumlupinar University Journal of Social Science/Dumlupinar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 75-84.
• Torun, A. (1997). Stres ve tükenmişlik. Endüstri ve örgüt psikolojisi (Edt. Tevrüz, S.), 2. Baskı. Türk Psikologlar Derneği ve Kalite Derneği Ortak Yayını.
• Tuğrul, B. & Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(12), 1-11.
• Twohig, M. P. (2012). Acceptance and commitment therapy: Introduction. Cognitive and Behavioral Practice, 19(4), 499-507.
• Ulubay, G., & Güven, M. (2022). Kabul ve kararlılık terapisi ve psikolojik esneklik ile ilgili araştırmaların incelenmesi. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 8(2), 92–101.
• Usta, F. (2017). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının ergenlerin sosyal görünüş kaygısı ve kabul ve eyleme geçme düzeylerine etkisi. Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi.
• Van Dam, N. T., Hobkirk, A. L., Sheppard, S. C., Aviles-Andrews, R. & Earleywine, M. (2014). How does mindfulness reduce anxiety, depression, and stress? An exploratory examination of change processes in wait-list controlled mindfulness meditation training. Mindfulness, 5, 574-588.
• Xiaofu, P., & Qiwen, Q. (2007). An analysis of the relation between secondary school organizational climate and teacher job satisfaction. Chinese Education & Society, 40(5), 65-77.
• Yalnız, A. (2019). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının akran zorbalığı üzerindeki etkisi. Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi.
• Yavuz, C., & Karadeniz, C.B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin motivasyonunun iş tatmini üzerine etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 507-519.
• Yılmaz Daban, B. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin duygusal emek ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Yorulmaz, Y. İ. & Altınkurt, Y. (2018). The examination of teacher burnout in Turkey: A meta-analysis. Turkish Journal of Education, 7(1), 34-54.
• Zarvijani, S. A. H., Moghaddam, L. F., & Parchebafieh, S. (2021). Acceptance and commitment therapy on perceived stress and psychological flexibility of psychiatric nurses: A randomized control trial. BMC nursing, 20, 1-9.