ÖĞRETMENLERİN ÇOK KÜLTÜRLÜ YETERLİK ALGILARININ İNCELENMESİ

Yıl 2015, Cilt: 23 Sayı: 3, 957 - 978, 15.09.2015

Canan Bulut Alper Başbay

Öz

Bu araştırmanın temel amacı çeşitli değişkenlere göre öğretmenlerin çok kültürlü yeterlik algılarının belirlenmesidir. Bu amaç dahilinde öğretmenlerin cinsiyet, yaşamının büyük bir bölümün geçirdiği yerleşim yeri, kıdem, okul türü ve demokratik tutum bağımsız değişkenlerine göre çok kültürlü yeterlik algıları incelenmiştir. Çalışmaya, 2012-2013 öğretim yılında İstanbul ili Avrupa yakasında bulunan Bahçelievler, Bakırköy ve Bağcılar ilçelerindeki resmi ilkokul, ortaokul, genel lise ve mesleki-teknik lisede görev yapan 413 öğretmen katılmıştır. Veriler Başbay ve Kağnıcı (2011) tarafından öğretim elemanlarına yönelik geliştirilen “Çok kültürlü Yeterlik Algıları Ölçeği” ve Gözütok (1995) tarafından geliştirilen “Demokratik Tutum Ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırma bulgularına dayalı olarak, öğretmenlerin çok kültürlü yeterliklerini ve bu yeterliği oluşturan farkındalık, bilgi ve beceri boyutlarında kendilerini “yüksek düzeyde yeterli” algıladıkları bulunmuştur. Öğretmenlerin algılarının yaşamlarının büyük bir bölümünü geçirdikleri yerleşim yeri, kıdem ve okul türü değişkenlerine göre farklılaştığı fakat cinsiyete göre değişim göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin çok kültürlü yeterlik algıları ile demokratik tutumları arasında ise pozitif yönlü bir ilişki saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çok kültürlü eğitim, öğretmen yeterlikleri, çok kültürlü öğretmen yeterlikleri, demokratik tutum

DETERMINATION OF TEACHERS’ MULTICULTURAL COMPETENCE PERCAPTIONS

Öz

The basic aim of this research is determining teachers’ multicultural competence perceptions depending on various variants. With this aim teachers’ multicultural competence perceptions is examined according to these independent variants: gender, the city where teachers spend most of their lives, severance, the type of school and democratic attitude. 413 teachers who work at primary schools, secondary schools, high schools and occupational technical high schools in Bahçelievler, Bakırköy and Bağcılar district which are on the European side of İstanbul in 2012-2013 educational term have taken part in this research. Data of this research has been collected via perceptions of multicultural competence scale which was developed for lecturers by Başbay and Kağnıcı (2011) and democratic attitude scale developed by Gözütok (1995). Based on findings of this research it has been seen that teachers perceive themselves “highly enough” on multicultural competence and awareness which constitutes these competences, aspects of knowledge and skills. What’s more it has been concluded that there are differences between teachers’ perceptions of multicultural competence and awareness which constitutes this competence, perception on knowledge and skills according to these variants: cities they spend most of their lives, severances and type of school but there has been no differences according to gender. It has been seen that there is a positive relation between teachers’ multicultural competence perception and their democratic attitudes.

Anahtar Kelimeler

Multicultural education, teachers’ competences, teachers’ multicultural competences, democratic attitude.

Kaynakça

• Almog, O. (2005). Teachers’ democratic and efficacy beliefs and styles of coping with be- havioral problems of pupils with special needs. ISEC (2005). Retrievedfromhttp://www. isec2005.org.uk/isec/abstracts/papers_a/almog_o.shtml
• APA (2002). Guidelines on multicultural education, training, research, practice, and organi- zational change for psychologists. Retrieved from http://www.apa.org/pi/oema/resources/ policy/multiculturalguidelines.aspx
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Balı, Ş. A. (2001). Çokkültürlülük ve sosyal adalet, öteki ile barış içinde yaşamak. Konya: Çizgi.
• Banks, J. A. (1998). Curriculum transformation. in James A. Banks (Ed.), An introduction to multicultural education,2, 21-34.
• Banks, J. A. (1994). Transforming the mainstream curriculum. Educational Leadership, 5 1 (8), 4-8.
• Banks, J., Banks, C., Cortés, C. E., Hahn, L. C., Merrifield, M. M., Moodley, A. K., Murphy- Shigemitsu, S., Osler, A., Park, C. &Parker, C. W. (2005). Democracy and diversity: Prin- ciples and concepts for educating citizens in a global age. Seattle: University of Washington.
• Başbay, A. ve Bektaş, Y. (2009). Çokkültürlülük bağlamında öğretim ortamı ve öğretmen yeterlikleri. Eğitim ve Bilim, 34, 30-43.
• Başbay, A. ve Kağnıcı, Y. (2011). Çokkültürlü yeterlik algıları ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Eğitim ve Bilim, 36, 199-212.
• Barry, N. H. & Lechner J. V. (1995). Pre-service teachers’ attitudes about and awareness of multi- cultural teaching and learning. Teaching and Teacher Education, 11(2), 149-161.
• Cemaloğlu, N. ve Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Cırık, İ. (2008). Çokkültürlü eğitim ve yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 27- 40.
• Cogan, J. J. & Pederson, P, V. (2001). The development of civic values: case study of the Uni- ted States of America. International Journal of Educational Research, 35, 61-76.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education. (6th Edition) London: Routledge-Falmer.
• Çoban, A. E., Karaman, G. N. ve Doğan, T. (2010). Öğretmen adaylarının kültürel farklılıklara yönelik bakış açılarının çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(1), 126-131.
• Day, C. (2002). School reform and transitions in teacher professionalism and identity. Inter- national Journal of Educational Research, 35, 677-692.
• Demir, S. (2012). Çokkültürlü eğitimin Erciyes Üniversitesi öğretim elemanları için önem derecesi. Turkish Studies7(4), 1453-1475.
• Demoulin, D. F. & Kolstad, R. (2000). Assessing the gains of behavioral dynamics essential for success in a democracy for teacher education. College Student Journal, 34 (3), 417.
• Ekici, G. (2006). Meslek lisesi öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları üzerine bir araştırma. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(24), 87-96.
• Ersoy, A. (2013). Türk öğretmen adaylarının kültürlerarası deneyimlerinde karşılaştıkları so- runlar: Erasmus değişim programı örneği. Eğitim ve Bilim Dergisi, 38 (168), 154-166.
• Gay, G. (2002). Preparing for culturally responsive teaching. Journal of Teacher Education, 53, 106-116. Retrieved from http://www.sagepub.com/eis/Gay.pdf
• Gorham, R. G. (2001). Multicultural teaching competence as perceived by elementary school teachers. Phd Thesis. Virginia Polytechnic Institute and State University, Virginia.
• Gömleksiz, M. N ve Kan, A. Ü. (2008). Eğitim fakültesi ve tezsiz yüksek lisans programlarına kayıtlı öğretmen adaylarının demokratik tutumlarının değerlendirilmesi. Fırat Üniversite- si örneği. Milli Eğitim Dergisi, 178, 43-64.
• Gözütok, D. (1995). Öğretmenlerin demokratik tutumları. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı.
• Herron, K., Green, J., Russell, F. A., & Southard, M. (1995). Evaluation of multicultural education in schools from the teachers’ perspective. Annual Meeting of the American Educational Research Association. Retrieved from ERIC, ED384635.
• Hong, E., Troutman, P., Hartzell, S. & Kyles, C. (2010). What influence the development of multicultural teaching competencies? The Journal Of Multiculturalism in Education, 5(2).
• Kaner, S., Büyüköztürk, Ş. ve İşeri, E. (2013). Conners öğretmen dereceleme ölçeği-yenilen- miş kısa: Türkiye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 38 (167), 82-97.
• Karacaoğlu, Ö. C. (2009). Öğretmenlerin sınıf içi yeterliklerine ilişkin bir araştırma. Ankara ili örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (30), 62-78.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi (20.baskı). Ankara: Nobel.
• Kitsantas, A. (2011). Teacher efficacy scale for classroom diversity (Tescd): A Validation Study. Retrieved from http://www.ugr.es/~recfpro/rev161ART3en.pdf
• Kurnaz, M. A. ve Yiğit, N. (2010). Fizik tutum ölçeği: Geliştirilmesi, geçerliliği ve güvenilirliği. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi,4 (1), 29-49.
• Kurnaz, A. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin yaratıcılık düzeyleri ve demokratik tutumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Marri, A. R. (2005). Building a framework for classroom-based multicultural democra- tic education: Learning from three skilled teachers. Teachers College Record 107 (5), 1036-1059.
• Määttä, S. (2008). Teachers’ perceptions of multicultural education and their competence to teach children from different cultural backgrounds. Pro Gradu -Thesis. University of Jyväskylä, Israel.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2008). Öğretmen yeterlikleri kitabı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Mwonga, C. (2005). Multicultural education: New path toward democracy, reenvisioning. Education and Democracy, 15, 1-16.
• Özhan, İ. (2006). Farklılaşmanın özel görünümleri olarak çokkültürlülük ve çokkültürcülük. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara
• Parekh, B. (2002). Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek kültürel çeşitlilik ve siyasi teori. Bilge Tanrıseven (Çev.). Ankara: Phonix.
• Pavone, M. C. (2011). Preparing secondary mathematics teachers for California: Attitudes and beliefs towards issues of diversity before and after a 10-week multicultural education component. The Journal of Multiculturalism in Education,7, 1-23.
• Perkins, R. M. (2012). The multicultural awareness, knowledge, skills and attitudes of pros- pective teachers: A quantitative and heuristic phenomenological study. Phd Thesis. Uni- versity of Missouri-Kansas.
• Polat, S. (2009). Öğretmen adaylarının çokkültürlü eğitime yönelik kişilik özellikleri. I n - ternational Online Journal of Educational Sciences, 1 (1), 154-164.
• Polat, S. (2012). Okul müdürlerinin çokkültürlülüğe ilişkin tutumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,42, 334-343.
• Reiter, A. & Davis, S. N. (2011). Factors influencing pre-service teachers’ beliefs about stu- dent achievement: Evaluation of a pre-service teacher diversity awareness program. Mul- ticultural Education, 18 (3), 41-46
• Spiecker, B. & Steutel, J. (2001). Multiculturalism, pillarization and liberal civic education in the Netherlands. International Journal of Educational Research, 35, 293-304.
• Szabo, S. & Anderson, G. (2009). Helping teacher candidates examine their multicultural attitudes. Educational Horizons, 87 (3), 190-197.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Temel ilkeler ve LİSREL uygulama- ları. Ankara: Ekinoks.
• Taylor, C, Appiah, K. A., Habermas, J., Rockefeller, S. C., Walzer, M. & Wolf, S. (2010). Çokkültürcülük tanınma politikası. İstanbul: Yapı Kredi.
• Toprak, G. (2008). Öğretmenlerin çokkültürlü tutum ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Taşar, H. (2012). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin, öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri açısından değerlendirilmesi. II Uluslararası Öğretmen Yetiştirme Politikaları ve Sorunları Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 310). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Titrek, O., Önder, İ. ve Karslı, İ (2009). Sosyo-kültürel ve yönetsel açıdan çokkültürlü eğitime ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. XVIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. İzmir.
• Villegas, A. M. & Lucas, T. (2002). Educating culturally responsive teachers. A coherent approach. NewYork: State University.
• Yıldırım, T. (2011). Kitap tanıtım ve değerlendirmeleri. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (19).
• Yazıcı, S., Başol, G. ve Toprak, G. (2009). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim tutumları: Bir gü- venirlik ve geçerlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 37, 229-242.
• Zehir T. E. ve Yavuz, A. (2011). Democratic values and teacher self-efficacy perceptions: A case of pre-service English language teachers in Turkey. Australian Journal of Teacher Education, 36 (8), Retrieved from http://ro.ecu.edu.au/ajte/vol36/iss8/3