Okul Müdürlerinin Ders Denetimi Görevlerinin Rehberlik Etkililiği Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 27 Sayı: 5, 1893 - 1910, 15.09.2019

Ali Sabancı Nihat Akcan

https://doi.org/10.24106/kefdergi.2869

Cited By: 6

Öz

Türk eğitim sisteminde Müdürün en önemli görev yetki ve
sorumluluklarından birisi de personelin yetiştirilmesi ve geliştirilmesi için
gerekli tedbirleri almak ve öğretmenlerin performanslarını artırmak amacıyla
her öğretim yılında en az bir defa dersini izlemek ve rehberlikte bulunmaktır.
Bu çalışmada Okul müdürleri tarafından gerçekleştirilen ders denetimi
etkinliklerinin rehberlik etkililiği açısından incelenmesi amaçlanmıştır.
Araştırma nitel araştırma desenindedir. Araştırma durum çalışmalarından
bütüncül çoklu durum desenindedir. Çalışma Antalya ili Alanya ilçesinde bulunan
ilkokullarda gerçekleştirilmiştir. Çalışma gurubunun belirlenmesinde maksimum
çeşitlilik örneklemesi kullanılmıştır. Verilerin toplanması amacıyla yarı
yapılandırılmış bir görüşme formu kullanılmıştır. Sonuç olarak, çalışma gurubu,
iki özel ilkokul ile üç devlet ilkokulunda görev yapan toplam 5 müdür ve 5
öğretmenden oluşmuştur. Verileri elde etmek üzere yarı yapılandırılmış bir
görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel ve içerik analizi
yöntemleri kullanılmıştır. Bulgulara göre okul müdürlerinin gözlem öncesi
görüşme aşamasında, gözlem ve gözlem sonrası görüşmelerde kapsamlı bir denetim
anlayışı yansıttıkları söylenebilir. Okul müdürlerinin başvurdukları düzey
belirleyici değerlendirmenin yerine bireysel farklılıkları esas alan farklı
değerlendirme yöntemlerine ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca yapılan
denetimlerde üzerinde durulan kapsamlı konuların niteliksel açıdan durumunu
belirlemeye yönelik çalışmalara ihtiyaç vardır. Okul müdürleri, denetleme ve
rehberlik konularında tüm süreçlerde ihtiyaç duyacakları bilgi ve becerileri
kazandırmaya yönelik, süreklilik temelinde, teorik ve uygulamalı eğitimlerle
desteklenmelidir. Denetim modeli olarak okul müdürünü merkeze alan bir yaklaşımda,
modelin başarılı olabilmesi için okul müdürlerinin üstlendikleri görev ve sorumlulukların,
öğretim ve program liderliği odaklı olarak yeniden yapılandırılması gerektiği
söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim denetimi, okul denetimi, öğretmen denetimi, rehberlik

Evaluating School Principals’ Classroom Supervision Tasks in Terms of Effective Guidance

Öz

In the
Turkish education system, one of the most important tasks and responsibilities
of the principal is take the necessary precautions for the training and
development of the personnel and increase the performance of the teachers by
monitoring  and guiding classroom at
least once every academic year. The purpose of this study was to examine
classroom supervision activities conducted by school principals in practice in
terms of effective guidance. In this study, qualitative research method has been
used. The study was utilized using embedded multiple-case pattern. The study
was conducted in primary schools in the district of Alanya of Antalya province.
In selecting working group, maximum variation sampling was used. As a result,
the working group consisted of 5 principals and 5 teachers working in two
private and three state schools.  A
semi-structured interview form was used to obtain the data. Descriptive and
content analysis methods were used in the analysis of the data. According to
the data obtained, school principals have a comprehensive approach to classroom
supervision for pre-observation, observation and after observation processes.
There is a need for a different way of evaluating the supervision process
because they still adopt the “evaluating with standards” approach. Moreover
there is a need to determine the quality of the supervised topics found in this
study. School principals should also be supported by theory and implementations
about supervision in order to develop their skills and information. In order to
be successful in principal based supervision model, the process should be
re-organized constructing the position of the principal as instruction and
programme leader.  

Anahtar Kelimeler

Educational supervision, guidance, school supervision, teacher supervision

Kaynakça

• Akcan, E. ve Polat, S. (2015). Müfettiş denetiminin öğretmenlerin motivasyonuna etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 502-510. Aküzüm, C ve Özmen (2013). Eğitim denetmenlerinin rollerini Gerçekleştirme yeterlikleri: Bir meta-sentez çalışması. Ekev Akademi Dergisi, 56, 97-120. Altun, B. (2014). Denetime eleştirel yaklaşım: öğretmen denetimi nasıl olmalı? Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın. Altun, M., Şanlı, Ö., ve Tan, Ç. (2015). Maarif müfettişlerin, okul müdürlerinin denetmenlik görevleri hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 10(3), 79-96. Aslanargun, E. ve Göksoy, S. (2013). Öğretmen denetimini kim yapmalıdır? Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 98-121. Aslanargun, E. ve Tarku, E. (2014) Öğretmenlerin Mesleki Denetim ve Rehberlik Konusunda Müfettişlerden Beklentileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(3), 281-306. Aydın, M. (2014). Eğitim yönetimi (10 Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi. Aydın, İ. (2016). Öğretimde denetim. Pegem Atıf İndeksi, 6, 1-280. Babaoğlan, E. (2016). Kadın ve erkek eğitim denetmenlerinin kişisel ve mesleki özellikleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 757-769. Balcı, A. Aydın, İ. Yılmaz, K. Memduhoğlu, H. B. Apaydın, Ç. (2007). Türk eğitim sisteminde ilköğretimin yönetimi ve denetimi: mevcut durum ve yeni perspektifler. Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Sistemi: Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Edt: S. Özdemir, H. Bacanlı ve M. Sözer), Ankara: Türk Eğitim Derneği, 126-185. Başar, H. (2000). Eğitim denetçisi. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Başol, G. ve Kaya, I. (2009, 1-3 Mayıs). The primary teachers’ opinions on their performance evaluation by school administrators. Paper Presented at The First International Congress of Educational Research, Online Full Text Book, Retrieved from http://oc.eab.org.tr/egtconf/pdfkitap/pdf/545.pdf, Çanakkale, Turkey: Çanakkale 18 Mart University. Bayraktutan, İ. (2011). Okul müdürlerinin denetim rolleri (Sivas ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı/ Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı İlköğretim Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. Bitan, K., Haep, A. & Steins, G. (2015). School inspections still in dispute – an exploratory study of school principals’ perceptions of school inspections. Int. J. Leadershıp in Education, 18(4), 418-439. Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (12. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık. Can, E. ve Gündüz, Y. (2016). İlkokullarda çalışan öğretmenlerin, maarif müfettişleri ve okul müdürlerinin yapmış olduğu rehberlik çalışmalarından yararlanma düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 22(1), 1-28. Ceylan, M ve Ağaoğlu, E (2010). Eğitim denetçilerinin danışmanlık rolü ve danışmanlık Modelleri. Elementary Education Online, 9(2), 541–551. Creswell, John W. (2014): Research design. Qualitataive, quantiative and mixed methods approahes (4th. Ed). Lincoln: Sage Publications. Çağlar, Ç. (2014). Sınıf yönetimini etkileyen etmenler. İçinde, M. Çelikten ve M.Teyfur (Ed.) Yapılandırmacı yaklaşıma göre sınıf yönetimi (3. Baskı, ss.169-184). Ankara: Anı Yayıncılık. Demirtaş, Z ve Kahveci, G. (2015). Öğretmen adaylarının denetim, denetmen ve denetlenen kavramlarına ilişkin metaforik algıları. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 6(11), 23-58. Demirtaş, H. ve Akarsu, M. (2016). Öğretmen teftişini müfettiş yerine okul müdürünün yapmasına ilişkin öğretmen görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 69-93. Devlet Memurları Kanunu, (1965). Resmî Gazete. Yayım Sayı: 12056, Tarih. 23/7/1965 http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf. Erişim Tarihi:15.11.2018. Erdem, A. R. ve Eroğul, M. G. (2012) Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre ders denetiminde eğitim müfettişlerinin öğretmene ilişkin tutumları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 13-26. Glikman, C. D., Gordon, S.P ve Ross-Gordon, J. M. (2014). Denetim ve öğretimsel liderlik: Gelişimsel bir yaklaşım. (Çev. Edt. M. B. Aksu ve E. Ağaoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık. Karabay, H. (2014). Okul yöneticilerinin ders denetimleri yönüyle branş öğretmenlerinin mesleki gelişimlerine katkıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul. Karakuş, M. ve Yasan, T. (2013). Denetmen ve öğretmen algılarına göre il eğitim denetmenlerinin yeterlikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 1-19. Kayıkçı, K. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı müfettişlerinin denetim sisteminin yapısal sorunlarına ilişkin algıları ve iş doyum düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 44, 507–527. Kayıkçı, K. ve Şarlak, S. (2013). İlköğretim okullarında denetimin etkili işleyişini zorlaştıran örgütsel engeller. Elementary Education Online, 12(2), 461-478. Kayıkçı, K., Cantürk, G. ve Yılmaz, O. (2014) Okul müdürlerinin kliniksel denetime ilişkin genel algı ve değerlendirmeleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(2), 217-249. Kayıkçı, K. (2016).Eğitimde Denetim sisteminin yasal dayanakları, örgüt ve yönetim yapısı, maarif müfettişlerinin seçilmesi ve yetiştirilmesi. İçinde ,M. Sağır ve S. Göksoy (Ed), Eğitimde denetim ve değerlendirme (1. Baskı, ss. 91-148). Ankara: Pegem Akademi. Kocabaş İ. ve Yirci R. (2011, 22-24 Haziran). Denetmen algılarına göre denetimde yaşanan sorunlar. 3. Uluslararası Eğitim denetimi Kongresi, Bildiri Kitabı, Ankara: Tüm Eğitimciler ve Eğitim Müfettişleri Sendikası Yayını. MEB. (1973). Milli eğitim temel kanunu. Resmi Gazete. Yayım Sayı: 14574, Tarihi: 24/6/1973. MEB. (2011). 652 Sayılı Millî Eğitim Bakanlığının teşkilat ve görevleri hakkında kanun hükmünde kararname. Resmi Gazete. Tarih:14/09/2011, Sayı:28054. MEB. (2013). Millî Eğitim Bakanlığı ortaöğretim kurumları yönetmeliği. Resmi Gazete. Sayı: 28758, Tarih: 07/09/2013. MEB. (2014). 6528 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. Resmi Gazete. Tarih:14/03/2014, Sayı:28941. MEB. (2014a). Millî Eğitim Bakanlığı okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları yönetmeliği. Resmi Gazete. Tarih: 26/07/ 2014, Sayı: 29072. MEB. (2016a). Millî Eğitim Bakanlığının teşkilat ve görevleri hakkında kanun hükmünde kararname ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. Resmi Gazete. Sayı 29913, Kanun No: 6764. MEB. (2016b) İlkokul/ortaokul rehberlik ve denetim rehberi. Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Denetim Başkanlığı, Ankara. MEB. (2016c) Lise ve dengi okullar rehberlik ve denetim rehberi. Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Denetim Başkanlığı, Ankara. MEB. (2016d) Özel eğitim kurumları rehberlik ve denetim rehberi. Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Denetim Başkanlığı, Ankara. MEB. (2016e). Okulöncesi eğitim kurumları rehberlik ve denetim rehberi. Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Denetim Başkanlığı, Ankara. Memduhoğlu, H. B. (2012). Öğretmen, yönetici, denetmen ve öğretim üyelerinin görüşlerine göre Türkiye’de eğitim denetimi sorunsalı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 135-156. Memduhoğlu, H. B. ve Taymur, A. (2010). Türkiye’de Eğitim Denetiminin Yeniden Yapılanmasına İlişkin Bir Model Önerisi. Uluslararası Katılımlı Ulusal Eğitim Denetimi Sempozyumu. Tüm Eğitimciler ve Müfettişler Sendikası (TEM-SEN), Ankara (22-23 Haziran 2009), 146-165. Memduhoğlu, H. B. ve Taymur, A. (2016). Türkiye’de eğitim denetimi alt sisteminin yeniden yapılandırılmasına ilişkin bir model önerisi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(2), 2014, 25-44. Oğuz, E., Yılmaz, K. ve Taşdan, M. (2007). İlköğretim denetmenlerinin ve ilköğretim okulu yöneticilerinin denetim inançları. Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 39-51. Okutan, M. (2016). Eğitim yönetimi ve denetiminde örnek olaylar. Pegem Atıf İndeksi, 2, 1-248. Özan, M. B ve Özdemir, T.Y (2010, 23-25 Haziran). Denetimin öğretmen üzerinde oluşturduğu psikolojik baskı, K, Turgut, Y. Kürşad ve A. Yahya, (Ed). II. Uluslararası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi Bildiriler Kitabı, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi : TEM-SEN. Özbaş, M. (2002). İlköğretim okulu müdürlerinin sınıf içi etkinliklerin denetimde yapmaları gereken ve yapmakta oldukları işler konusunda müdür ve öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Özmen, F. ve Batmaz, C. (2004). İlköğretim okul müdürlerinin öğretmen denetimindeki etkililikleri-cinsiyet ve yaş değişkenine göre öğretmen görüşleri. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, Malatya: İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi. Özmen, F. ve Batmaz, C. (2006). İlköğretim okul müdürlerinin öğretmen denetimindeki etkililikleri-hizmet yılı ve görev türü değişkenine göre öğretmen görüşleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 102-120. Patton, M., Q. (1990). Qualitative evaluation and research (2nd ed.). California: Sage Publications. Rubin, H. ve Rubin, I. (1995). Qualitative interviewing: The art of hearing data. Sage Publications, CA: Thousand Oaks. Sabancı, A. ve Sahin, A. (2007). Denetmenlerin, öğretmenlik yeterlik alanları açısından devlet ilköğretim okulu sınıf öğretmenlerine rehberlik görevlerini gerçekleştirme düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 32(145), 85-95. Sabancı, A. ve Yücel, E. (2014). Öğretmenlerin görüşlerine göre denetmenlerin etik dışı davranma düzeyleri. e-International Journal of Educational Research, 5(2), 1-19. Sağlam, A. Ç. ve Demir, M. (2015). Maarif müfettişlerinin sınıf öğretmenlerine mesleki rehberlik yapma düzeyleri ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. International Journal of Human Sciences, 12(2), 1503-1521. Şahin, S., Çek, F. ve Zeytin, N. (2011). Eğitim müfettişlerinin mesleki memnuniyet ve memnuniyetsizlikleri. Eğitim Yönetimi, 17(2), 221-246. Tanrıöğen, H. (1997). Öğretimin denetimine yönelik bir model: Yönlendirilmiş yoğun denetim. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 3(3),111-121. Taymaz, H. (1995). Teftişte karşılaşılan sorunlar ve öneriler. Eğitim Yönetimi, 1, 1. Tok, T. N. ve Demir, M. (2016). Lisansüstü öğrenci görüşlerine göre eğitim denetimi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 102-125. Tonbul, Y. (2017). Ders denetimi ile ilgili yönetmelik değişikliğinin maarif müfettişlerinin, okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 16(1), 299-311. Topçu, İ. (2010). Devlet ve özel ilköğretim okullarında yöneticilerin öğretimin denetimi görevlerini yerine getirme biçimleri. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34(2), 31-39. Toytok, E. H, ve Çılgın, M. (2015). Eğitim sisteminde yeni yapılan düzenlemede müfettişlerin ve okul müdürlerinin yaptıkları denetimin öğretmen algılarına göre incelenmesi (Van ili Edremit ilçesi örneği), 10. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi Bildiri Kitabı, (1. Baskı, ss.294-296). Ankara: Pegem akademi. İndirilme tarihi:15.04.2017. http://www.eyed-der.org/images/dosya20150513200928.pdf Uçar, R. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin sınıflarındaki denetim uygulamalarına ilişkin görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 82-96. Uğurlu, C. T. ve Usta, H. G. (2016). Eğitimde Denetim tutum ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Education Faculty, 18(1), 137-159. Yeşil, D. ve Kış, A. (2015). Okul müdürlerinin ders denetimi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(3), 27-45. Yılmaz, K. (2009). Okul müdürlerinin denetim görevi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 19-35. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yıldırım, M. K, (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin, müdürlerin denetim görevini gerçekleştirmelerine ilişkin algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi (Elazığ örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Anabilim Dalı, Fırat Üniversitesi, Elazığ. Yıldız, B. Akbaşlı, S. ve Üredi, L. (2015a, 20-22 Mayıs). Kurum müdürlerinin yaptığı rehberlik ve denetim uygulamalarına ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. VII. Uluslararası Eğitim Denetimi Kongresi, İzmir. Yıldız, B. Akbaşlı, S. ve Üredi, L. (2015b, 20-22 Mayıs). Maarif müfettişlerinin sınıflarda uyguladığı rehberlik ve denetim uygulamalarının kaldırılmasına ilişkin öğretmen görüşleri. VII. Uluslararası Eğitim Denetimi Kongresi, İzmir.