A COMPARATIVE ESSAY ON ECONOMIC QUALITIES OF THE OTTOMAN CITIES IN THE 16TH CENTURY

Yıl 2010, Cilt: 18 Sayı: 1, 257 - 270, 01.01.2010

Emine Erdoğan Özünlü

Öz

It is an obvious fact that in the 16th century, the Ottoman geography experienced a process of expansion and transformation both in terms of economic and population. This process affected not only the geography of countryside but also penetrated into cities. In this article, depending on the mentioned thesis, a comparative essay is made on economic qualities of the 16th century Ottoman cities by exploiting the archival files of the period and the city monographs. For this purpose, with drilling method, cities are selected which have the necessary characteristics to represent an Ottoman city in respect of both economic and population, and economical achievements that these cities possess are presented comparatively. Thus, in the paper, it is attempted to determine economic parameters of the Ottoman city typology; to put forward the commercial, agricultural and industrial characteristics that these cities possess; to display dynamic elements of city

Anahtar Kelimeler

Ottoman cities, 16th century, Ottoman economy

XVI. YÜZYIL OSMANLI KENTLERİNİN EKONOMİK NİTELİKLERİ ÜZERİNE BİR KARŞILAŞTIRMA DENEMESİ

Öz

XVI. yüzyılda Osmanlı coğrafyasının gerek nüfus gerekse ekonomik açıdan bir genişleme ve değişme süreci yaşadığı bilinen bir gerçektir. Bu süreç sadece coğrafyanın kırsal kesimini etkilememiş, kentleri de etkisi altına almıştır. Bu makalede söz konusu varsayımdan hareketle kent monografilerinden ve dönemin arşiv belgelerinden de istifade edilerek, XVI.yüzyıl Osmanlı kentlerinin ekonomik nitelikleri üzerine bir karşılaştırma denemesine gidilmiştir. Bunun için sondaj metodu ile hem nüfus hem de ekonomik açıdan bir Osmanlı kentini temsil edebilme niteliğine sahip olan kentler seçilmiş ve bu kentlerin ekonomik açıdan sahip oldukları kazanımlar karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Bu sayede Osmanlı kent tipolojisinin ekonomik parametreleri belirlenmeye; bu yerleşim yerlerinin ticaret, tarım ve sanayi sektörü açısından sahip oldukları nitelikler ortaya konulmaya, kent yaşamının dinamik öğeleri gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Kentleri, XVI.yüzyıl, Osmanlı Ekonomisi

Kaynakça

• Basılmamış Kaynaklar
• 1. İstanbul, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, No: TD 117.
• 2. Ankara, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyûd-ı Kadime Arşivi, No: TD 29, 161, 115, 74.
• İncelemeler
• 3. Arıkan, Zeki, “Manisa’nın 1 Numaralı Şer’iyye Sicilindeki Osmanlı Tarihi”, Osmanlı Araştırmaları, Cilt X, İstanbul 1990, s.99-129.
• 4. Armağan, Mustafa, “Osmanlı Şehrine Kavramsal Bir Yaklaşım”, Osmanlı, Cilt 5, s.536- 544.
• 5. Atalar, Münir, “XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Karadeniz Ticaretinde Trabzon’un Yeri ve Önemi”, Trabzon Tarihi Sempozyumu (6-8 Kasım 1998), Trabzon 1999, s.131-135.
• 6. Aygün, Necmetin, “Trabzon Gümrüğü (1750-1800)”, Trabzon Tarihi Sempozyumu (6-8 Kasım 1998), Trabzon 1999, s.311-325.
• 7. Barkan, Ömer, “XVI. Asrın İkinci yarısında Türkiye’de Fiyat Hareketleri”, Belleten, Cilt XXXIV (1970), s.557-607.
• 8. Baykara, Tuncer, “Osmanlı Devleti Şehirli Bir Devlet midir?”, Osmanlı, Cilt 5, s.528-535.
• 9. Bostan, Hanefi,“XV ve XVI. Yüzyıllarda Trabzon Şehrinde Nüfus ve İskan Hareketleri”, Trabzon Tarihi Sempozyumu (6-8 Kasım 1998), Trabzon 1999, s.167-177.
• 10. Bostan, M.Hanefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat, TTK Yay., Ankara 2002.
• 11. Cantay, Gönül, “Kayseri ve Kervanyolları I.”, II.Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (16-17 Nisan 1998), Kayseri 1998, s.101-108.
• 12. Demircan (Özırmak), Yasemin, “Konya Evkaf Defterindeki (1500-1584 Tarihli) Kayseri’ye Âit Bâzı Vakıf Kayıtlarının Değerlendirilmesi”, Erciyes, Yıl 14, Sayı 167 (Kasım 1991), s.10-13.
• 13. Demircan (Özırmak),, Yasemin, “Kayseri Târihine Dâir Araştırmalar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, Erciyes, Yıl 15, Sayı 174 (Haziran 1992), s.15-20.
• 14. Eickelman, Dale F., “Is there an Islamic City? The Making of a Quarter in a Moroccan Town”, IJMES, 5 (1974), s.274-294.
• 15. Emecen, Feridun M., “Osmanlılar’da Yerleşik Hayat Şehirliler ve Köylüler”, Osmanlı, Cilt 4, s.91-97.
• 16. Emecen, Feridun M., Tarihin İçinde Manisa, Manisa Belediyesi Kültür Yay., Manisa 2006.
• 17. Erdoğan, Emine, Ankara’nın Bütüncül Tarihi Çerçevesinde Ankara Tahrir Defterleri’nin Analizi (TÜSOKTAR Veri Tabanına Dayalı Bir Araştırma), (Yayınlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2004.
• 18. Erdoğru, M.Akif, “XVI-XVII. Yüzyıllarda Kayseri Zımmileri”, I.Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (11-12 Nisan 1996), Kayseri 1997, s.71-77.
• 19. Ergenç, Özer, “Şehir Tarihi Araştırmaları Hakkında Bazı Düşünceler”, Belleten, Cilt LII, Sayı 203 (1988), s. 667-683.
• 20. Ergenç, Özer, “XVIII. Yüzyıla Osmanlı Sanayi ve Ticaret Hayatına İlişkin Bazı Bilgiler”, Belleten, LII/203 (Ağustos 1988), s.501-533.
• 21. Ergenç, Özer, Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçiliğine Katkı, XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara Enstitüsü Vakfı yay., Ankara 1995.
• 22. Faroqhi, Suraiya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1994.
• 23. Faroqhi, Suraiya, “16. Yüzyılda Batı ve Güney Sancaklarında Belirli Aralıklarla Kurulan Pazarlar (İçel, Hamid, Karahisar-ı Sahib, Kütahya, Aydın ve Menteşe)”, Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar, ODTÜ Gelişme Dergisi, 1978 Özel sayısı, s.39-85.
• 24. Gökbilgin, M. Tayyib, “XVI.Yüzyıl Başlarında Trabzon Livası ve Doğu Karadeniz Bölgesi”, Belleten, Cilt XXVI, Sayı 102, s. 293-337.
• 25. Gökçen, İbrahim, Manisa’da XVII. Yüzyılda Deri Sanatları Tarihi Üzerinde Bir Araştırma, İstanbul 1945.
• 26. Güçer, Lütfi, “XVI.Yüzyıl Sonlarında Osmanlı İmparatorluğu Dahilinde Hububat Ticaretinin Tabi Olduğu Kayıtlar”, İÜİFM, Cilt 13, No 1-4 (Ekim 1951-Temmuz 1952), s. 79-98.
• 27. İnbaşı, Mehmet, “XVI. Yüzyılda Kayseri’nin İktisadî Yapısı ve Esnaf Teşkilatı”, I.Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (11-12 Nisan 1996), Kayseri 1997, s.129-138.
• 28. Jennings, Ronald C., “Zımmis (Non-Muslims) in early 17 th Century Ottoman Judicial Records – the Sharia Court of Anatolian Kayseri”, JESHO, XXI, III, s.225-293.
• 29. Jennings, Ronald C.,“Urban Population in Anatolia in the Sixteenth Century: a study of Kayserı, Karaman, Amasya, Trabzon, and Erzurum”, IJMES, 7 (1976), s.21-57.
• 30. Jennings, Ronald, “Loans and Credit in early 17th Century Ottoman Judicial Records – the Sharia Court of Ottoman Kayseri”, JESHO, XVI, II, III (1973), s.168-216.
• 31. Jennings, Ronald, “Women in early 17th Century Ottoman Judicial Records – the Sharia Court of Anatolian Kayseri”, JESHO, XVIII, I (1975), s.53-114.
• 32. Karakaş, Muhammet, “XVIII.Yüzyılın İkinci Yarısında Kayseri Mukataaları”, III.Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (6-7 Nisan 2000), (Yay. Haz.Ali Aktan, Ramazan Tosun, Ayhan Öztürk), Kayseri 2000, s.253-268.
• 33. Kazıcı, Ziya, “Osmanlılarda İhtisab”, Osmanlı, Cilt 3, s.113-122.
• 34. Kuban, Doğan, “Anadolu-Türk Şehri Tarihî Gelişmesi, Sosyal ve Fizikî Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler”, Vakıflar Dergisi, VII (1968), s.53-73.
• 35. Küpeli, Özer, “Osmanlı Devleti’nde Panayır Organizasyonları ve Gönen Hacı İsa Panayırının Tarihine Dair”, Osmanlı, Cilt 3, s. 490-497.
• 36. Lowry, Heath W., Trabzon Şehrinin İslamlaşması ve Türkleşmesi (1461-1583), İstanbul 1998.
• 37. Öz, Mehmet, “Osmanlı Klasik Döneminde Tarım”, Osmanlı, Cilt 3, s.66-141.
• 38. Öz, Mehmet, “Osmanlı Klasik Döneminde Anadolu Kentleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Türk Şehir Tarihi, Cilt 3, Sayı 6 (2005), s. 57-88.
• 39. Özdeğer, Hüseyin, Onaltıncı Asırda Ayıntâb Livası, Cilt 1, İstanbul 1988.
• 40. Pamuk, Şevket, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Fiyat Devrimi’ne Yeniden Bakış”, Osmanlı, Cilt 3, s.193-201.
• 42. Tankut, Gönül; “Osmanlı Şehrinde Ticarî Fonksiyonların Mekânsal Dağılımı, VII.Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler (Ankara, 25-29 Eylül 1970), Cilt II, Ankara 1973, s. 773-779.
• 43. Uğur, Yunus; “Şehir Tarihi ve Türkiye’de Şehir Tarihçiliği: Yaklaşımlar, Konular ve Kaynaklar”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Türk Şehir Tarihi, Cilt 3, Sayı 6 (2005), s. 9-26.
• 44. Uluçay, M. Çağatay; XVII. Yüzyılda Manisa’da Ziraat, Ticaret ve Esnaf Teşkilatı, İstanbul 1942.
• 45. Ünal, Mehmet Ali; XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566), TTK yay., Ankara 1990.
• 46. Wallerstein, Immanuel-Faruk Tabak; “Osmanlı İmparatorluğu, Akdeniz ve Avrupa Dünya Ekonomisi (1560-1800), Osmanlı, Cilt 3, s.202-209.
• 47. Yinanç, Refet; “XVI. Yüzyıl Sonlarında Kayseri Mahalleri ve Nüfusları”, I.Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (11-12 Nisan 1996), Kayseri 1997, s. 363-366.