AN INVESTIGATION OF THE YENİ HESÂB (NEW CALCULUS) AND YENİ HENDESE (NEW GEOMETRY) TEXTBOOKS OF KİRKOR KÖMÜRCİYAN, ONE OF THE LATEST OTTOMAN MATHEMATICIANS, IN THE CONTEXT OF ASSOCIATION SKILLS

Yıl 2025, Cilt: 33 Sayı: 3, 494 - 512, 25.07.2025

Tuğba Çay , Lutfi İncikabı , Müjdat Takıcak

https://doi.org/10.24106/kefdergi.1748494

Öz

In this study the transliteration of two books named Yeni Hesâb and Yeni Hendese, written by Kirkor Kömürciyan, one of the successful late Ottoman mathematicians, was made by the researcher with expert support and the association skills in the book content were examined. The data of the study was created by document analysis, one of the qualitative research methods. While examining mathematical association skills, four main headings within the concept framework created by Bingölbali and Coşkun (2016) were used. Each activity in the textbooks are categorized and divided into classes by a mathematics expert within the framework of these four main headings. After all classification processes, frequency tables of the activities were created, and the findings were prepared. As a result of the study, findings regarding the ability to make positive associations were found in both books Yeni Hesâb and Yeni Hendese, although they were written in 1925. In the context of different representations, it was found that the most relationships were seen in both books, and the interdisciplinary relationships were the least. While the most relationship was seen between different representations of the concept, it was found that the relationship between disciplines was the least. Associations with real life have been used to a considerable extent both in examples and exercises, as well as in lectures and activities.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Mathematics Education , Mathematics Education in the Early Years of the Republic of Türkiye , Kirkor Kömürciyan , Association Skills

SON DÖNEM OSMANLI MATEMATİKÇİLERİNDEN KİRKOR KÖMÜRCİYAN’IN YENİ HESÂB VE YENİ HENDESE DERS KİTAPLARININ İLİŞKİLENDİRME BECERİSİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışmada son dönem Osmanlı matematikçilerinden Kirkor Kömürciyan’a ait Yeni Hesâb ve Yeni Hendese isimli iki kitabın transliterasyonu araştırmacı tarafından uzman desteği ile yapılmış ve kitap içeriklerinde yer alan ilişkilendirme becerileri incelenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi ile çalışmanın verileri oluşturulmuştur. Matematik ilişkilendirme becerileri incelenirken Bingölbali ve Coşkun (2016)’un oluşturduğu kavram çerçevesinde yer alan dört ana başlıktan yararlanılmıştır. Ders kitaplarında yer alan her bir etkinlik bu dört ana başlık çerçevesinde, kategorilendirilmiş ve sınıflara ayrılmıştır. Tüm sınıflandırma işlemlerinden sonra etkinliklerin frekans tabloları oluşturulmuş ve bulgular hazırlanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda 1925 yıllarında yazılmış olmasına rağmen Yeni Hesâb ve Yeni Hendese kitaplarının her ikisinde de olumlu anlamda ilişkilendirme becerisine dair bulgulara ulaşılmıştır. En fazla ilişki; kavramın farklı gösterimleri arasında görülürken, disiplinler arası ilişkinin ise en az bulunduğuna rastlanmıştır. Örnek ve alıştırmalarda kavramlar arası ilişkilendirmelere daha fazla rastlanırken, farklı gösterimler arası ilişkilendirmeler daha az rastlanan kategori olmuştur. Gerçek yaşam ile ilişkilendirme ise hem örnek ve alıştırmalarda hem de konu anlatım ve etkinliklerde kayda değer miktarda kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Matematik Eğitimi , Türkiye Cumhuriyeti , Kirkor Kömürciyan , İlişkilendirme Becerileri

Kaynakça

• Açıkyıldız, G. (2013). Matematik öğretmeni adaylarının türev kavramını anlamaları ve yaptıkları hatalar [Unpublished master thesis]. Karadeniz Technical University.
• Arabacı, E. (2018). Salih Zeki'nin "Hisab Dersleri" eserinde hesaplamaya yönelik kullanılan yöntem ve tekniklerin incelenerek günümüz matematik müfredatıyla karşılaştırılması [Unpublished master thesis]. Marmara University.
• Aydemir, N. A. (2024). Hüsnü Hamid Sayman’ın Yeni Usûl Hendese kitabı ve değerlendirilmesi [Unpublished master thesis]. Kastamonu University.
• Ball, D. L., Hill, H., and Bass, H. (2005). Knowing mathematics forteaching: Who knows mathematics well enough to teach third grade, and how can we decide? American Educator, 29(1), 14-46.
• Baki, A., Çatlıoğlu, H., Coştu, S. and Birgin, O. (2009). Conceptions of high school students about mathematical connections to the real-life. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1(1), 1402-1407.
• Başkan, Ş. and Çay, A. M. (2019). Tanzimat dönemi Osmanlı eğitim sistemi, The Journal of International Social Research, 12(64), 176-186.
• Bingölbali, E. and Coşkun, M. (2016). İlişkilendirme becerisinin matematik öğretiminde kullanımının geliştirilmesi için kavramsal çerçeve önerisi. Education and Science, 41(183), 233-249.
• Bingölbali, E. and Özdiner, M. (2022). İlkokul ve ortaokul matematik ders kitabı etkinliklerinin gerçek hayatla ilişkilendirme açısından incelenmesi, Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 24(1), 45-63.
• Coşkun, M. (2013). Matematik Dersilerinde İlişkilendirmeye Ne Ölçüde Yer Verilmektedir? Sınıf İçi Uygulamalardan Örnekler [Unpublished master thesis]. Gaziantep University.
• Ceylan, S. (2010). ”Nihayetu’l Elbab” adlı eserde dört İşlem ve kesir kavramları öğretiminin değerlendirilmesi ve zihinden hesaba dair bir uygulama, [Unpublished master thesis]. Marmara University.
• Ceylan, S. (2017). Enderun Mektebin’ndeki matematik öğretiminin Miftâhü’l-Hisâb ışığında incelenmesi ve örnek uygulamalarla değerlendirilmesi, [Unpublished doctoral thesis]. Marmara University.
• Dilegelen, Y. (2018). 5. sınıf matematik ders kitaplarının ilişkilendirme becerisi açısından incelenmesi [Unpublished master thesis]. Gaziantep University.
• Demirhan Çavuşoğlu, H. M. (2021, Ekim 2-9). Türkiye’de Osmanlı matematik tarihi’ne yönelik yazılan tezler için metodolojik açıdan genel bir bakış [Tam Metin], II. Uluslararası Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Sempozyumu, İstanbul, Türkiye.
• Dosay Gökdoğan, M., Kökcü, A., Demirhan Çavuşoğlu, H. M. and Yılmaz Erten, S. (2024). Eski harfli türkçe matematik biyo-bibliyografyası (1900-1023). Nobel Yayıncılık.
• Duran M. and Kaplan A. (2016). Lise matematik öğretmenlerinin türevi tanıma ve türev süreklilik ilişkisine yönelik pedagojik alan bilgileri. Erzincan University Journal of Education Faculty, 18, 795–831.
• Duru, Z. (2017). Kerim Erim’in matematik çalışmalarının bilim tarihi açısından değerlendirilmesi [Unpublished master thesis]. İstanbul University.
• Ece, T. (2021). Matematik eğitiminde ilişkilendirme becerisi: sistematik derleme çalışması [Unpublished master thesis]. Necmettin Erbakan University.
• Eli, J. A, Mohr-Schroeder, M. J., and Lee, C. W. (2013). Mathematical connections and their relationship to mathematics knowledge for teaching geometry. School Science and Mathematics, 113(3), 120–134.
• Gürün, V. (1948). Profesör Kirkor Kömürcüyan jübilesi, İstanbul Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu Mezunları Cemiyeti.
• Güvemli, O., and Aytulun, A. (2012). Türkiye’de muhasebe mesleğinin gelişmesi ve ilk meslek örgütlenmesi. Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği.
• İncikabı, S., and Biber, A. Ç. (2018). Ortaokul matematik ders kitaplarında yer verilen temsiller arası ilişkilendirmeler. Kastamonu Education Journal, 26(3), 729-740.
• Johansen, D.H. (1991). Objectivism versus constructivism: Do we need a new philosophical paradigm? Educational Technology Research and Development, 39 (3), 5-14.
• Karataş, Ş., Yücel, M. and Adiloğlu, G. (2018). Muhasebe eğitimine verilen doksan yıllık ömür: Kirkor Kömürciyan. Journal of Accounting Institute, (16)71-80.
• Li, S. (2020). A comparative study of directional connections in popular us and chinese high school mathematics textbook problems [Unpublished Ph.D. Thesis]. Columbia University.
• MEB (2013). Ortaokul matematik dersi (5,6,7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• MEB. (2018). İlköğretim matematik dersi 6-8. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Miles, M. B., and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. Sage Publications.
• National Council of Teachers of Mathematics (NCTM). (2000). Principles and standards for school mathematics. The National Council of Teachers of Mathematics, Inc.
• Öksüz, A. (2019). 1900-1940 seneleri arasındaki ortaokul matematik ders kitaplarının günümüz matematik ders kitapları ile mukayesesi, [Unpublished master thesis]. Necmettin Erbakan University.
• Özçelik, İ. (1993). Tarih araştırmalarında yöntem ve teknikler. Nobel Yayıncılık.
• Özdiner, M. (2021). İlkokul ve ortaokul matematik ders kitaplarındaki etkinliklerin matematiksel ilişkilendirme becerisi açısından incelenmesi [Unpublished master thesis]. Afyon Kocatepe University.
• Özgen, K. (2018). Lise öğrencilerinin matematiksel ilişkilendirmeye yönelik görüşlerinin incelenmesi. Buca Faculty of Education Journal, (45), 1–22.
• Sıcak, A. (2022). Liselere Geçiş Sistemi (LGS) matematik soruları ile 8. sınıf matematik ders kitapları ünite değerlendirme sorularının “ilişkilendirme becerisi” çerçevesinde karşılaştırmalı incelenmesi [Unpublished master thesis]. Gaziantep University.
• Singletary, L. M. (2012). Mathematical connections made in practice: An examination of teachers’ belief and practices [Unpublished Ph.D. Thesis]. University of Georgia.
• Şaşkan, M. (2013). Kesir konusunun cumhuriyet sonrası dönem matematik ders kitaplarında çoklu temsiller açısından incelenmesi [Unpublished master thesis]. Gaziantep Kocatepe University.
• Takıcak, M. (2016). Salih Zeki’nin matematik felsefesi ve matematik eğitimi anlayışı [Unpublished Ph.D. Thesis]. Ankara University.
• Tanju, B. (2020). Matematik öğretmen adaylarının temsil ve ilişkilendirme becerilerinin matematiksel modelleme sürecinde incelenmesi [Unpublished master thesis]. Hacettepe University.
• Tartan, Y. Ş. (2023). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki etkinliklerin matematiksel ilişkilendirme becerisi açısından incelenmesi [Unpublished master thesis]. Selçuk University.
• Taştepe, M. (2022). Matematiksel kavramların günlük hayat ile ilişkilendirilmesi: sözel problem bağlamı. Journal of Research in Education and Teaching, 11(2), 18–29.
• Ünal, K. H. (2023). Ortaokul matematik ders kitaplarının ilişkilendirme becerisi açısından incelenmesi [Unpublished master thesis]. Pamukkale University.
• Vinner S, (1992). The function concept as a prototype for problems in mathematics learning, in g harel and e dubinsky. E. Dubinsky, G. Harel (Ed.), The Concept of a Function: Aspects of Epistemology and Pedagogy in, (pp. 195–213), Mathematical Association of America.
• Yavuz Mumcu, H. (2018). Matematiksel ilişkilendirme becerisinin kuramsal boyutta incelenmesi: türev kavramı örneği. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitim Dergisi, 9(2), 211-248.
• Yaprak, E. (2015). Investigating the foundations of turkish elementary mathematics education through an analysis of a late ottoman textbook, [Unpublished master thesis]. İhsan Doğramacı Bilkent University.
• Yekrek, E., and Özgeldi, M. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarının konuya giriş bölümlerinin gerçek hayat ilişki ve bağlamları kapsamında incelenmesi. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 24 (1) 45-65.
• Yel, N. (2010). Hulasat Al-Hisâb adlı eserin geometri öğretimi açısından incelenmesi ve yeni müfredat ile karşılaştırılması [Unpublished master thesis]. Marmara University.
• Yer, O. (2021). Kirkor Kömürciyan’ın İlm-İ Hendese adlı eserinin günümüz türkçesine aktarılması ve değerlendirilmesi [Unpublished master thesis]. Muğla Sıtkı Koçman University.