Kent İçi Sanayi Alanlarının Çevresel Kaliteye Etkileri: Konya Şeker Fabrikası Örneği

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 2, 278 - 299, 15.06.2021

Fadim Yavuz

https://doi.org/10.35674/kent.806362

Cited By: 1

Öz

Problem: Sanayi alanları kent/bölge/ülke ekonomisine yönelik sundukları ekonomik faydaların yanı sıra mikro bölgeleri ve/veya kentleri bir takım çevre sorunları ile de karşı karşıya bırakabilmektedir. Konya Şeker Fabrikası 1954 yılından günümüze kadar sadece Konya kenti ölçeğinde değil bölgesel ve ulusal ölçekte ekonomik büyüme, istihdam ve iş fırsatları gibi birçok başarıya yol açmıştır. Fakat kurulduğu dönemde yerleşimlerden uzak bir konumda iken kentteki nüfus/kentsel yerleşik alan artışı beraberinde kent içi bir sanayi alanı haline gelen fabrika alanı aynı zamanda yakın çevresinde çevresel kaliteyi, dolayısıyla kentlinin yaşam kalitesini düşürebilecek çeşitli çevresel ve sosyal sorunlara da yol açmıştır. Amaç: Bu makale Konya Şeker Fabrikası’nın çevresel kalite bağlamında kente ve kentliye etkilerini fabrika alanının yakın çevresinde yaşayan yerleşik halkın perspektifinden araştırmaktadır. Yöntem: Bu bağlamda halkın fabrika kaynaklı sorunları önemseme düzeylerini, çevresel kalite sorunlarını bertaraf etme amacıyla fabrika alanının kentten uzaklaştırılması önerisine ilişkin yaklaşımlarını ve alanın sanayi işlevini yitirmesi halinde kamu yararı doğrultusunda kazanabileceği yeni işlev önerilerini mahalleler bazında karşılaştırmalı belirlemeyi amaçlayan kapsamlı bir anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Bulgu ve Sonuçlar: Bulgular katılımcıların; (1) fabrikanın ekonomik faaliyetlerinden genelde memnun olduklarını, (2) ancak alanın yakın çevresinde hava kalitesinin çok düşük olduğunu, (3) katılımcıların
fabrika alanından kaynaklı çevresel rahatsızlıklarının (hava, gürültü, çevre ve görüntü kirliliği vb.) ve sağlık kaygılarının oldukça fazla olduğunu, (4) pek çok insana iş imkânı sağlamasına karşın şeker fabrikasının çevreye olan olumsuz etkileri nedeniyle şehir dışına çıkarılmasının katılımcılar tarafından gerekli görüldüğünü, (5) bu durumda âtıl kalacak alanın kamu yararına (sosyo-kültürel alan, üniversite alanı, festival/fuar alanı, park, ağaçlandırılacak alan vb.) düzenlenmesinin istendiğini göstermektedir. Bu çalışma Konya Şeker Fabrikası’nın çevresel kaliteye olumsuz etkilerini bertaraf etmede yöneticilere ve planlama otoritelerine katkı sağlayacak niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Çevresel kalite, çevresel kirlilik, Konya Şeker Fabrikası, kent içi sanayi alanları, yer seçimi

Teşekkür

Teşekkür: Çalışmaya esas teşkil eden anket sorularının pilot uygulaması aşamasında katkılarından dolayı Necmettin Erbakan Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü öğrencileri Amine İçen, Beyza Gürçay, Dilek Ağlamaz, Hidayet Güneş ve Ömer Taşpunar ile bu çalışmaya konu anketlerin uygulaması aşamasındaki özverili çalışmaları için 2019-2020 Eğitim-Öğretim Yılı 1. sınıf öğrencilerine çok teşekkür ederim. Yazar Notu: Bu çalışmada kullanılan anket sorularına ilişkin pilot uygulama sonuçları (100 anket) 28 Nisan - 01 Mayıs 2018 tarihinde Alanya’da (Antalya) düzenlenen III. INES Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi’nde “Sosyal ve Çevresel Etkiler Bağlamında Kent İçi Sanayi Alanlarının İrdelenmesi” başlıklı bildiri kapsamında sunulmuştur.

Environmental Quality Impacts of Industrial Areas within Residential Areas: Sample of Konya Sugar Factory

Öz

Problem: In addition to the economic benefits, they offer to the city, region and country economy, industrial areas may also confront micro regions and/or cities with some environmental problems. Konya Sugar Factory, which became an industrial area within the city with the increase of population, caused various environmental and social problems that could reduce the environmental quality in its close vicinity and thus the quality of life of the city dwellers despite its substantial economic contributions to the city, region and country. Objective: This article explores the effects of Konya Sugar Factory on the city and urban dwellers in the context of environmental quality from the perspective of the inhabitants living in the immediate vicinity of the factory area. Method: In this context, a comprehensive questionnaire was carried out to determine comparatively the level of attention of the people living in the vicinity of the factory. Findings and Results: The findings indicate that the air quality in the immediate vicinity of the area is very low, the participants have a lot of environmental disturbances (air, noise, environmental and visual pollution, etc.) and health concerns. Additionally, it is deemed necessary to move the sugar factory out of the city due to its negative effects on the environment and to transform the area for the public benefit. The study may contribute to the managers and the planning authorities in eliminating the negative effects of Konya Sugar Factory on environmental quality.

Anahtar Kelimeler

Environmental quality, environmental pollution, Konya Sugar Factory, industrial areas within residential areas, location selection

Kaynakça

• Allen, N.M. (2016). Quality of urban life and intensification: Understanding housing choices, trade-offs, and the role of urban amenities [Doctoral Thesis, University of Auckland].
• Altanlar, A., Sınmaz, S. & Çakıroğlu, A. (2020). The role of creative industries on urban transformation: a project experience in Antalya Weaving Factory Area. Kent Akademisi, Volume 13 (41), Issue 1, 123−145.
• Architects Council of Europe-ACE. (2019). Achieving quality in the built environment. https://www.ace-cae.eu/fileadmin/New_Upload/_15_EU_Project/Creative_Europe/Conference_Quality_2019/Inn_Stat_EN_FINAL.pdf, Erişim Tarihi: 15.06.2020.
• Atkins, P., Marson, R. & Brann, B. (2015). State of Australian cities 2014-2015 progress in Australian regions. Department of Infrastructure and Regional Development, Commonwealth of Australia. https://www.infrastructure.gov.au/infrastructure/pab/soac/files/2015_SoAC_full_report.pdf
• Carmona, M. & C. de Magalhaes (2009). Local environmental quality: establishing acceptable standards in England. Town Planning Review, 80(4-5): 517–548.
• Çelik, S., Çankaya, Ş.F. & Küçüksille, E.U. (2017). Kentlerde çevresel kalite endeksini değerlendirmek için bir sistem gerçekleştirimi: Isparta ili örneği. MAKÜ-Uygulamalı Bilimler Dergisi, 1(1), 1-8.
• Çiftci, Ç., Dursun, Ş., Levend, S. & Kunt, F. (2013). Topoğrafik yapı, iklim şartları ve kentleşmenin Konya’da hava kirliliğine etkisi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 19-24.
• Dalkılıç, E. & Dursun, Ş. (2019). Konya gürültü kirliliği ve eylem planlarının yorumlanması. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7, 38−51.
• Dede, O. M. & Şekeroğlu A. (2019). Sağlıklı kent kavramı için nüfus kriterinin önemi. Kent Akademisi, 12 (4), 703-713.
• Dissanayake, D., Morimoto, T., Murayama, Y., Ranagalage, M. & Perera, E. (2020). Analysis of life quality in a tropical mountain city using a multi-criteria geospatial technique: A case study of Kandy City, Sri Lanka. Sustainability, 12(7), 2918.
• Durduran, S.S. & Durduran, Y. (2009). Coğrafi bilgi sistemi yardımıyla kalp ve solunum yolu hastalarının mekansal dağılımının belirlenmesi: Konya örneği. S.Ü. Mühendislik‐Mimarlık Fakültesi Dergisi, 24(3), 19−28.
• Dursun, Ş., Özdemir, C., Karabörk, H. & Koçak, S. (2006). Noise pollution and map of Konya city in Turkey. International Environmental Application & Science, 1(1-2), 63−72.
• Esen, F. & Toprak, D. (2017). Astım-kardiyolojik hastalık profillendirmesi ve hava kalitesi değerlendirmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 7(1), 1−9.
• Hsueh, S-L. & Lin, Y-J. (2018). Critical success factors of the urban environmental quality. Ekoloji, 27(106), 217−222.
• Kanbak, A. (2013). İstanbul sanayisinin Kocaeli iline mekânsal etkileri. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 275−300.
• Kara, G., Bozkurt, Ç. & Çay, Y. (2019). Konya’da hava kirliliği konusunda farkındalık düzeyinin belirlenmesi. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(2), 91−94.
• Karyeyen, S., Aksoy, M.H., Özgören, M. & Koçak, S. (2012). Konya sanayisinde enerji verimliliği (Mevlana Kalkınma Ajansı Bölgesel Araştırma Raporları Serisi, Yayın No:5). Konya.
• Kaya, S., Yerli, Ö. & Döner, S. (2015). Endüstriyel alanların endüstriyel parklara dönüşümü. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3 (2015), 518−534.
• Koç, I. (2021) Using Cedrus atlantica’s annual rings as a biomonitor in observing the changes of Ni and Co concentrations in the atmosphere, Environmental Science and Pollution Research. Doi:10.1007/s11356-021-13272-3.
• Konya Büyükşehir Belediyesi. (2016). 1/100.000 ölçekli Konya çevre düzeni planı plan açıklama raporu (Egeplan & Modül Planlama). Konya.
• Krekel, C. & MacKerron, G. (2020). How environmental quality affects our happiness, in World Happiness Report 2020 (WHR 2020), pp. 94-111, https://happiness-report.s3.amazonaws.com/2020/WHR20_Ch5.pdf
• Leby, J.L. & Hashim, A.H. (2010). Liveability dimensions & attributes: their relative importance in the eyes of neighbourhood residents. Journal of Construction in Developing Countries, 15(1), 67–91.
• Li D., Chen Y., Chen H., Kai G., Hui C.M. & Yang J (2016) Assessing the integrated sustainability of a public rental housing project from the perspective of complex eco-system. Habitat International, 53, 546−555. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2016.01.001
• Lowe, M., Whitzman, C., Badland, H., Davern, M., Hes, D., Aye, L., Butterworth, I. & Giles-Corti, B. (2013). Liveable, healthy, sustainable: What are the key indicators for Melbourne neighbourhoods? (Research Paper 1). University of Melbourne, Place, Health & Liveability Research Program. https://communityindicators.net/resources/liveable-healthy-sustainable-what-are-the-key-indicators-for-melbourne-neighbourhoods/
• Mohammadi, A.A., Zarei, A., Esmaeilzadeh, M., Taghavi, M., Yousefi, M., Yousefi, Z., Sedighi, F. & Javan, S. (2020). Assessment of heavy metal pollution and human health risks assessment in soils around an ındustrial zone in Neyshabur, Iran. Biological Trace Element Research, 195, 343–352. https://doi.org/10.1007/s12011-019-01816-1
• ODPHP (Office of Disease Prevention and Health Prmotion) (2020). Environmental quality. https://www.healthypeople.gov/2020/leading-health-indicators/2020-lhi-topics/Environmental-Quality, Erişim Tarihi: 26.03.2021.
• Önder, S. & Konaklı, N. (2002). Görsel kirlilik ve Konya kenti örneğinde incelenmesi üzerine bir araştırma. S. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(30), 28−37.
• Önder, S., Dursun, S., Gezgin, S. & Demirbaş, A. (2007). Determination of heavy metal pollution in grass and soil of city centre green areas (Konya, Turkey). Polish Journal of Environmental Studies, 16(1), 145−154.
• Özgür Güler, E. & Börüban, C., (2019). Çevresel kalite üzerinde endüstrinin ve ölçek etkisinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 23(1), 63-75.
• Parkinson, M., Champion, T., Simmie, J., Turok, I., Crookston, M., Yeang, L.D., Katz, B., Park, A., Berube, A., Coombes, M., Dorling, D., Evans, R., Glass, N., Hutchins, M., Kearns, A., Martin, R. & Wood, P. (2006). State of the English cities: A research study (Volume 1). Office of the Deputy Prime Minister (ODPM). ISBN: 10 1-851128-45-X, 13 978185112845-7. London.
• Salihoğlu T. (2016). Kentsel yaşam kalitesinin yükseltilmesinde boş zaman aktivitelerinin rolü: İstanbul örneği [Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi].
• Sarı, V.İ. & Kındap, A. (2018). Türkiye’de kentsel yaşam kalitesi göstergelerinin analizi. Sayıştay Dergisi, 108, 39−72.
• Silva, L.T. & Mendes, J.F.G. (2012). City noise-air: An environmental quality index for cities. Sustainable Cities & Society, 4, 1−11.
• Streimikiene, D. (2015). Environmental indicators for the assessment of quality of life. Intellectual Economics, 9, 67–79.
• Tapsuwan, S., Mathot, C., Walker, I. & Barnett, G. (2018). Preferences for sustainable, liveable and resilient neighbourhoods and homes: a case of Canberra, Australia. Sustainable Cities and Society, 37, 133−145.
• Tolga, H.B. (2006). Endüstriyel alanların dönüşümü, kentsel mekâna etkileri: Beykoz Kundura ve Deri Fabrikası için bir dönüşüm senaryosu [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi].
• Türkoğlu, H., Bölen, F., Baran, K.P. & Robert Marans, R. (2006, July 2−5). Measuring quality of urban life: findings from Istanbul metropolitan study [Paper presentation]. ENHR conference Housing in an expanding Europe: theory, policy, participation and implementation, Ljubljana, Slovenia, 2−5 July 2006.
• Url 1: 15.03.2011 tarih ve 2011/02 sayılı Konya Mahalli Çevre Kurulu kararı, https://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=377, Erişim Tarihi: 24.09.2020.
• Url 2: 29.01.2013 tarih ve 2013/01 sayılı Mahalli Çevre Kurulu kararı, https://webdosya.csb.gov.tr/db/konya/icerikbelge/icerikbelge1100.pdf, Erişim Tarihi: 24.09.2020.
• Url 3: http://www.konyaseker.com.tr/tr/icerik/detay/2113/konya-seker, Erişim Tarihi: 27.09.2020.
• Url 4: http://www.konyaseker.com.tr/tr/icerik/detay/2034/konya-merkez-kampusu, Erişim Tarihi: 27.09.2020.
• Url 5: https://earth.google.com/web/search/Sel%C3%A7uklu%2fKonya/@37.85634234,32.57769893,1021.43901808a,75817.18052823d,35y,0h,0t,0r/data=CigiJgokCSJupVBC-UJAEQ75fCQEz0JAGVxFMZr1h0BAIfXEPp, Erişim Tarihi: 25.04.2021.
• Url 6: http://www.konyaseker.com.tr/tr/icerik/detay/2034/konya-merkez-kampusu, Erişim Tarihi: 27.09.2020.
• Url 7: https://www.surveysystem.com/sscalc.htm, Erişim Tarihi: 10.06.2020.
• Url 8: Ki-Kare testi: anlamı, uygulamaları ve kullanımları. https://tr.triangleinnovationhub.com/chi-square-test-meaning, Erişim Tarihi: 27.09.2020.
• Url 9: http://www.istatistikanaliz.com/ki-kare_analiz_testi.asp, Erişim Tarihi: 01.11.2010.
• Ünal, Ç. & Yücel, B. (2017). Kent içi sanayilere yerel halkın yaklaşımı [Sözlü Bildiri]. Proceedings Book of 2nd International Scientific Researches Congress on Humanities and Social Sciences (IBAD-2017), Istanbul,Turkey, 62−73. ISBN: 978-605-66529-0-5.
• Yaman, M. (2005). Kent planlamasında organize sanayi bölgelerinin yeri: Kütahya örneği [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]
• Yaşar, S. & Şevik, H. (10-12 Eylül 2003). Konya’da hava kirliliğinin değerlendirilmesi [Sözlü Bildiri]. Yanma ve Hava Kirliliği Kontrolu VI. Ulusal Sempozyumu, İzmir, 391−402.
• Yeang, L.D. (2006). Quality of place: The north’s residential offer; Leeds city region. Llewelyn Davies Yeang Architecture Planning Design.
• Yüzer, A.Ş. & Giritlioğlu, C. (2003). Sanayi alanları yeni düzenleme stratejileri-İstanbul örneği. itüdergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 2(1), 119−127.
• Zeren, F. & Kılınç Savrul, B. (2012). Türkiye’de şehirleşmeyi etkileyen faktörler: mekânsal ekonometri analizi. Journal of Yasar University, 28(7), 4749–4765.