Diet Culture Developing as A Bioethıcs Value: Sustainable Healthy Diet

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 4, 1270 - 1282, 25.12.2021

Güzin Yasemin Tunçay , Nesrin Çobanoğlu

https://doi.org/10.35674/kent.968905

Öz

Sustainable diet is defined as “The type of diet that protects food safety and quality of life for future generations while preserving biodiversity and ecosystem.” To protect the ecosystem and prepare a sustainable environment for future generations, our eating habits have been discussed in recent years, and awareness has been raised on our consumption patterns. In this context, some diet types can be discussed such as vegan/vegetarian diet, healthy and balanced diet and slow food. Vegetarianism is a diet that mainly includes consuming includes cereals and legumes foods. Veganism is a way of life that supports refraining from exploitation of animals for food, clothing and other purposes, for the benefit of the ecosystem and the use of alternatives rather than the use of animals. The Slow Food Movement was launched in Italy that caused the extinction of local and traditional food and the standardization of flavour. Healthy and Balanced Diet is necessary for health and well-being. It is possible to consider sustainable healthy diet as a bioethics value with its aspects such as sustainable environment, sustainable consumption, responsibilities to future generations and environmental ethics.

Anahtar Kelimeler

Diet culture, bioethics, sustainable environment, sustainable healthy diet, sustainable consumption.

Biyoetik Bir Değer Olarak Gelişen Bir Beslenme Kültürü: Sürdürülebilir Sağlıklı Beslenme

Öz

Sürdürülebilir beslenme “Biyoçeşitliliği ve ekosistemi koruyarak gelecek kuşakların gıda güvenliğini ve yaşam kalitesini koruyacak şekilde beslenme” şeklinde tanımlanmaktadır. Ekosistemi korumak ve gelecek kuşaklara sürdürülebilir bir çevre bırakabilmek için son yıllarda beslenme örüntümüz ve alışkanlıklarımız ele alınmakta, tüketim kalıplarımız konusunda bir farkındalık gelişmeye başlamaktadır. Bu konu kapsamında vegan/vejetaryen beslenme, sağlıklı ve dengeli beslenme ile yavaş beslenme olarak adlandırılan beslenme çeşitleri ele alınabilir. Vejetaryenlik, ağırlıklı bitkisel kaynaklı besinlerin tüketilmesini içeren bir beslenme tarzıdır. Veganlık, hayvanların yiyecek, giyecek ve başka amaçlar için sömürülüp zulüm edilmesinden (mümkün olduğunca) kaçınmak, ekosistemin yararına ve hayvanları kullanmak yerine alternatifler kullanılmasını destekleyen bir yaşam tarzıdır. Yavaş Beslenme Hareketi, yerel ve geleneksel gıdanın yok oluşuna ve lezzetin standartlaşmasına karşı İtalya'da başlatıldı. Sağlıklı ve dengeli beslenme, sağlık ve iyilik hali için gereklidir. Sürdürülebilir sağlıklı beslenme, sürdürülebilir çevre, sürdürülebilir tüketim, gelecek kuşaklara karşı sorumluluklarımız, çevre etiği ve biyoetik yönleri olan bir beslenme çeşidi olup bu yönleriyle biyoetik bir değer olarak kabul etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Beslenme kültürü, biyoetik, sürdürülebilir çevre, sürdürülebilir sağlıklı beslenme, sürdürülebilir tüketim.

Kaynakça

• Abolisyonist Vegan. (2020), http://abolisyonistveganhareket.org (11.05.2020).
• Ağın, Dönmez B. (2012), “Ekoeleştiri ve Hayvan Çalışmaları: Avatar, Madagaskar ve Madagaskar 2: Afrika’ya Kaçış Filmlerinde Doğa ve Hayvan Temsilleri”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed.: Serpil Oppermann, Phoenix Yayınevi, Ankara.
• Ahmed, Semiha. (2015), “Et Yemeyi Bırakmak Doğanın Zarar Görmesini Önleyebilir” Gaia Dergi, https://gaiadergi.com/et-yemeyi-birakarak-doganin-zarar-gormesini-onlenebilir/. (15.03.2020)
• Ak, Duygu (2017), “Yavaş Kent (Cittaslow) Hareketi ve Türkiye Örnekleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10, 52, s. 884- 903. Doi: http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2017.1944.
• Akay, Gülsena, Demir, Lütfi Saltuk (2020). Toplum Beslenmesinde Sürdürülebilirlik ve Çevre. Selcuk Med J 2020; 36 (3): 282-287. Doi: 10.30733/std.2020.01341.
• Akman, Numan (2013), Türkiye’de Hayvansal Üretim Türkiye’de Tarımın Ekonomi-Politiği 1923-2013, Ed.: Necdet Oral, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odaları Bursa Şubesi & NotaBene Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
• Altınal, Berk Efe (2015a), Zarardan Kaçınma Yaklaşımı ve Abolisyonist Haklar Yaklaşımı, Vegan Abolisyon, Hayvan Hakları Dergisi, Sayı: 5, Yaz, s. 15-18.
• Altınal, Berk Efe (2015b), “Veganlığın Öncüleri”, Vegan Abolisyon, Hayvan Hakları Dergisi, Sayı: 6, Güz, s. 3-7.
• Barbaros, Burcu ve Kabaran Seray (2014), “Akdeniz Diyeti ve Sağlığı Koruyucu Etkileri”, Beslenme ve Diyet Dergisi, 42 (2): 140-147.
• Başkara, Kevser (2020), Dünya Vegan Beslenmeye mi Geçiyor? 27 Şubat 2020 tarihli haber yazısı, https://www.hurriyet.com.tr/mahmure/yazarlar/kevser-baskara/dunya-vegan-beslenmeye-mi-geciyor-41455460 (16.03.2020).
• Bayraç, Abdullah Tahir, Kalemtaş Gülsüm, Baloğlu Mehmet Cengiz ve Kavas Musa (2011), Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Toplum ve Bilim Merkezi, Ed.: Sertaç Önde, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
• BBC News Türkçe (2020). Koronavirüs-“Bu doğanın intikamı değil, kendi kendimize yaptık” 25 Nisan 2020 tarihli yazı, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52427870 (28.05.2020).
• Bilge, Nihat (2019), “Türkiye Vejetaryen Nüfusun En Çok Arttığı 7. Ülke“ 4 Ağustos 2019 tarihli haber, https://onedio.com/haber/turkiye-vejetaryen-nufusun-en-cok-arttigi-7-ulke-882000 (16.03.2020).
• Burkut, Emine Banu (2017), Yavaş Şehirlerin (Cittaslow) Kültürel Miras ve Turizme Etkilerinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği, Uluslararası Kültürel Miras ve Turizm Kongresi, Bildiriler Kitabı, s. 297-306.
• Büyüktuncer Demirel, Zehra (2019), Güvenilir Gıda ve Sağlıklı Beslenmede Bilimsel Kanıtların Değerlendirilmesi, I. Gıda ve Sağlıklı Beslenme Sempozyumu Raporu, Medyanın Rolü, Beslenme İlkeleri, Kanatlı Eti, Yumurta, Süt ve Süt Ürünleri, TÜBA-Gıda ve Beslenme Çalışma Grubu, Türkiye Bilimler Akademisi Publications, TÜBA Raporları No: 30, Ed.: Kazım Şahin, Kasım, Ankara, s. 43-47.
• Gannon, Sharon (2016), Yoga ve Vejetaryenlik, Aydınlanma Diyeti, Çev.: Yeliz Utku Konca, Paloma Yayınevi, İstanbul.
• Cebirbay M. Ali ve Aktaş Nazan (2018), Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) ve Etkileri, Gastronomide Güncel Konular, Billur Yayınevi, Konya, s. 309-325.
• Clarys, Peter, Deliens Tom, Huybrechts Inge, Deriemaeker Peter, Vanaelst Barbara, De Keyzer Willem, Hebbelinck Marcel and Mullie Patrick (2014), Comparison of Nutritional Quality of the Vegan, Vegetarian, Semi-Vegetarian, Pesco-Vegetarian and Omnivorous Diet. Nutrients, 6, 1318-1332.
• CNN Türk. (2020), İstanbul Boğazı turkuaza döndü, 25 Mayıs 2020 tarihli yazısı, https://www.cnnturk.com/video/turkiye/istanbul-bogazi-turkuaza-dondu (26.5.2020).
• Cittaslow Türkiye (2020), https://cittaslowturkiye.org/ (22.06.2020).
• Çakar, Aylin (2020), Koronavirüs Sonrası Yapılan Panik Alışverişi Yüzünden Çocuğuna Alacak Bebek Bezi Bulamayan Annenin İsyanı, 19 Mart 2020 tarihli onedio haber yazısı, https://onedio.com/haber/koronavirus-sonrasi-yapilan-panik-alisverisi-yuzunden-cocuguna-alacak-bebek-bezi-bulamayan-annenin-isyani-900315 (15.05.2020).
• Çakır, Aydın Mukadder (2012), Küresel Bir Kültür Olarak Fast Food, Televizyon izleyiciliği, Reklamlar ve Obezite Sorunu, Akdeniz İletişim Dergisi, Sayı 16, s. 101-119.
• Çobanoğlu, Nesrin. (2009), Kuramsal ve Uygulamalı Tıp Etiği, Eflatun Yayınevi, Ankara.
• Çobanoğlu, Nesrin. (2020), Bireysel, Toplumsal ve Siyasal Etiği Yeniden Sorgulatan Küresel CoVid-19 Pandemisi, Popüler Sağlık, Yıl: 15, Sayı: 73, Mart-Nisan, s. 26-29.
• Demirağ, Nilgün Gökçen (2012), Son Bakışta Hüzün: Merhamet Etiği Olarak Levinas ve Hayvan Hakları, Yeşil ve Siyaset, Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar, Ed.: Orçun İmga, Hakan Olgun, Lotus Yayınevi, Ankara, 2012, s. 387.
• Des Jardins, Joseph R. (2006), Çevre Etiği, Çevre Felsefesine Giriş, 1. Baskı, Çev.: Ruşen Keleş, İmge Yayınevi, Ankara.
• Dietary Guidelines for Americans, 2015-2020. (2015), Eighth Edition, HHS Publication #: HHS-ODPHP-2015-2020-01-DGA-A, USDA Publication #: Home and Garden Bulletin No. 232, https://health.gov/sites/default/files/2019-09/2015-2020_Dietary_Guidelines. pdf (22.6.2020).
• Donini, Lorenzo M, Dernini Sandro and Serra-Majem Lluis (2016), A Consensus Proposal for Nutritional Indicators to assess the sustainability of a healthy diet: The Mediterranean diet as a Case study, Frontiers in Nutrition, Vol. 3 (22), DOI: 10.3389/fnut.2016.00037.
• Dyett, Patricia, Rajaram Sujatha, Haddad Ella H and Sabate Joan (2014), Evaluation of a Validated Food Frequency Questionnaire for Self-Defined Vegans in the United States” Nutrients, 6, p. 2523-2539. DOI: 10.3390/nu6072523.
• Eker, Bülent (2006), Sakin Şehirler, Sakin Hayat, http://www.habitat.org.tr/sakin-sehirler/383-sakin-sehirler-citta-slow.html (22.06.2020).
• Eylem Planı [Action Plan] (2015), Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı, 2015-2020, T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Yayın No:988, Ankara.
• FAO and WHO (2019). Sustainable healthy diets-Guiding principles. Rome, https://www.fao.org/3/ca6640en/ca6640en.pdf, 12.10.2021.
• Foer, Jonathan Safran (2015), Hayvan Yemek, Çev.: Garo Kargıcı, 3. Baskı, Siren Publications, İstanbul.
• Foley, Jonatan. (2014), Beş Adımda Dünyayı Doyurma Planı, National Geographic Türkiye, Mayıs, No:157.
• Forestell, Catherine A (2018), Flexitarian Diet and Weight Control: Healthy or Risky Eating Behavior? Frontiers in Nutrition, July, Vol. 5, Article 59, pp.1-6.
• Francione, Gary L. (2008), Hayvan Haklarına Giriş, Çocuğunuz mu Köpeğiniz mi? Çev.: Renan Akman, Elçin Gen, İletişim Publications, İstanbul.
• Garipağaoğlu, Muazzez. (2019), Sağlıklı Beslenme Rehberi, I. Gıda ve Sağlıklı Beslenme Sempozyumu Raporu, Medyanın Rolü, Beslenme İlkeleri, Kanatlı Eti, Yumurta, Süt ve Süt Ürünleri, TÜBA-Gıda ve Beslenme Çalışma Grubu, Türkiye Bilimler Akademisi Publications, TÜBA Raporları No: 30, Ed.: Kazım Şahin, Kasım, Ankara, s. 48-52.
• Global Nutrition (2018), WHO Global Nutrition, Policy Review, 2016-2017, Country Progress In Creating Enabling Policy Environments For Promoting Healthy Diets And Nutrition https://www.who.int/pzublications/i/item/9789241514873 (22.06.2020).
• Greenpeace Akdeniz, Daha yeşil bir yıl için 12 öneri, 12 Ocak 2011 tarihli haber. http://www.greenpeace.org/turkey/tr/news/daha-yesil-bir-yil-icin-12-oneri-120111/ (23.10.2016).
• Hidrėlėy (2020), Two Genetically Identical Twins Separately Ate Vegan And Meat-Heavy Diets For 12 Weeks, Then Compared Their Results, https://www.boredpanda.com/identical-twins-try-vegan-vs-meat-diet-12-weeks-theturnertwins/?utm_source=google&utm_medium=organic&utm_campaign=organic (25.06.2020).
• İnam Karahan, Çağatay (2017), Sanatın McDonaldlaşması, Bölüm 6, Beslenme ve Diyetetiğin Psikososyal Boyutu. Ed.: Aliye Özenoğlu, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. Yayın No: 1747. Ankara, s. 99-110.
• Karabudak, Efsun. (2008), Vejetaryen Beslenmesi, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 726, Klasmat Matbaacılık, Ankara.
• Keleş, Ruşen ve Ertan, B. (2002), Çevre Hukukuna Giriş, 1. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
• Kınıkoğlu, Murat (2015). Vegan Beslenme, 1. Baskı, Oğlak Yayıncılık ve Reklamcılık Ltd. Şti., İstanbul.
• Kıran, Jiyan (2020, “Ne Yesem Ne Yemesem”. Efsun Karabudak ve Ali Demirsoy ile röportaj, NTVBLM Şubat 2011, http://yunus.hacettepe.edu.tr/~demirsoy/Haberler_ files/beslenme.pdf (18.05.2020).
• Korkut, Deniz ve Sosyal Ahmet (2013). Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) Yayını, Ankara.
• Le, Lap Tai ve Sabaté Joan. (2014), Beyond Meatless, the Health Effects of Vegan Diets: Findings from the Adventist Cohorts Nutrients 6, 2131-2147. DOI: 10.3390/nu6062131
• Leitzmann, Claus (2014), Vegetarian Nutrition: Past, Present, Future, Am J Clin Nutr 100 (suppl): 496S–502S. https://doi.org/10.3945/ajcn.113.071365
• Masson, Moussaieff Jeffrey (2015), Tabağındaki Yüz, Gıda Hakkındaki Gerçekler, 1. Baskı, Çev.: Zülal Kalkandelen, Paloma Yayınevi, Ankara.
• Melanie, J. (2015), “Karnizmin Özü: Bilmeden Bilmek” Dr. Melanie Joy’un Why We Love Dogs, Eat Pigs and Wear and Wear Cows: An Introduction to Carnism adlı kitabından alıntı, Çev.: Cem Çeboğlu, http://hayvanozgurlugucevirileri.com/karnizm/karnizmin-ozubilmeden-bilmek/, (21.04.2015).
• Nkamnebe, Anayo (2013), Sustainable Consumption, Encyclopedia of Corporate Social Responsibility, Springer, Berlin, Heidelberg: 2426-2434. DOI: 10.1007/978-3-642-28036-8_581.
• NTV (2020), Corona virüs nedeniyle karantinaya alınan Venedik'te kanallar kristal berraklığına ulaştı, 18 Mart 2020 tarihli yazı, https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/corona-virus-nedeniyle-karantinaya-alinan-venedikte-kanallar-kristal-berrakligina-ulasti,dwCvr3kSS0-gZXke_VhtSA/sPG8FHgF R0uoPNMsMJcFSw (28.05.2020).
• Nuh’un Gemisinde Veganizm Etiği (2014), Veg&Nature Journal, Vejetaryen ve Vegan, Sürdürülebilir Yaşam ve Hayvan Özgürlüğü Dergisi, Türkiye Vejetaryen Derneği yayını, Nisan-Mayıs-Haziran, İstanbul.
• Orlich, Michael J, Singh Pramil N, Sabaté Joan, Fan Jing, Sveen Lars, Bennett Hannelore, Knutsen Synnove F, Beeson W Lawrence, Jaceldo-Siegl Karen, Butler Terry L, Herring R Patti and Fraser Gary E (2015), Vegetarian Dietary Patterns and the Risk of Colorectal Cancers. JAMA Intern Med. 2015 May 1; 175(5): 767–776. DOI: 10.1001/jamainternmed.2015.59
• Özkan, Uğur (2014), Yapay Et: Geleneksel Etin Geleceği Veg&Nature Journal, Vejetaryen ve Vegan, Sürdürülebilir Yaşam ve Hayvan Özgürlüğü Dergisi, Türkiye Vejetaryen Derneği yayını, Nisan-Mayıs-Haziran, İstanbul.
• Paksoy, Mücahit ve Özdemir Bahar (2014), Yeni Bir Gıda Tüketim Alışkanlığı Olarak Slow Food (Yavaş Yemek) Hareketi. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongre Kitabı, Cilt 3, Samsun, s. 1510-1519.
• Pekcan A. Gülden (2017), Beslenme ve Sağlık Politikaları. Bölüm 4, Beslenme ve Diyetetiğin Psikososyal Boyutu. Ed.: Aliye Özenoğlu, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. Yayın No: 1747. Ankara, s. 56-76.
• Pekcan, A. Gülden (2019a), Türkiye’de Aşırı ve Yetersiz Beslenmeye (Açlık) Bağlı Sorunlar, I. Gıda ve Sağlıklı Beslenme Sempozyumu Raporu, Medyanın Rolü, Beslenme İlkeleri, Kanatlı Eti, Yumurta, Süt ve Süt Ürünleri, TÜBA-Gıda ve Beslenme Çalışma Grubu, Türkiye Bilimler Akademisi Publications, TÜBA Raporları No: 30, Ed.: Kazım Şahin, Kasım, Ankara, s. 33-42.
• Pekcan, A. Gülden (2019b), Sürdürülebilir Beslenme ve Beslenme Örüntüsü: Bitkisel Kaynaklı Beslenme, Bes Diy Derg 2019;47(2):1-10.
• Pilis, Wiesław, Stec Krzysztof, Zych Michał and Pilis Anna (2014), Health Benefits And Risk Associated With Adopting A Vegetarian Diet Rocz Panstw Zakl Hig, 65 (1): 9-14.
• Pollan, Michael (2009), Etobur-Otobur İkilemi, the New York Times Bestseller, 1. Baskı, Çev.: İlke Önelge, Pegasus Publications, İstanbul.
• Sabaté, Joan and Soret Sam (2014), Sustainability of plant-based diets: back to the future Am J Clin Nutr 100 (suppl): 476S–82S. https://doi.org/10.3945/ajcn.113.071522.
• Sağır, Gülhan (2017), Küreselleşmeden Geleneksele Dönüşte Slow Food ve Cittaslow Hareketi. 1, 1, 2, s. 50-59.
• Sırım, Veli (2012), Çevreyle Bütünlesmis Bir Yerel Yönetim Örneği Olarak “Sakin Sehir” Hareketi Ve Türkiye’nin Potansiyeli. Tarih Kültür ve Sanat Arastırmaları Dergisi, Aralık, Özel Sayı, Cilt 1, Sayı 4, a. 119-131.
• Singer, Peter (2005), Hayvan Özgürleşmesi, 1. Basım, Çev.: Hayrullah Doğan, Ayrıntı Publications, İstanbul, 2005.
• Slow Food. (2020), https://www.slowfood.com/about-us/slow-food-terminology/ (27.04.2020).
• Streit, Lizzie (2019), The Flexitarian Diet: A Detailed Beginner's Guide, 12 Aralık 2019 tarihli yazı, https://www.healthline.com/nutrition/flexitarian-diet-guide, (27.04.2020).
• Taltekin, Aslı (2015), Hayvanları Sevenlere İklim Değişikliğiyle Mücadele İçin 5 Neden, 5 Yöntem, Gaia Dergi, 7 Aralık 2015, https://gaiadergi.com/hayvanlari-sevenlere-iklim-degisikligiyle-mucadele-icin-5-neden-5-yontem. (29.05.2020)
• Tantamango-Bartley, Yessenia, Jaceldo-Siegl Karen, Fan Jing and Fraser Gary (2013), Vegetarian Diets and the Incidence of Cancer in a Low-risk Population. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2013, 22 (2): 286–294. doi: 10.1158/1055-9965.EPI-12-1060
• T.C. Sağlık Bakanlığı, [Turkish Ministry of Health] (2020), Covid-19 (SARS-CoV-2 Enfeksiyonu) Rehberi, Bilim Kurulu Çalışması, T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Tunçay, Güzin Yasemin (2020), Biyoetik Çerçevesinde Vegan ve Vejetaryenlik, Vize Yayıncılık.
• Tunçay, Güzin Yasemin ve Çobanoğlu, Nesrin (2016), Çevresel Biyoetik Çerçevesinde Nüfus ve Tüketim, Eğitim Bilimlerinde Güncel Yaklaşımlar, Ed.: Hasan Göksu, Lambert Academic Publishing, Türkçe Özel Seri, Aralık 2016, s. 148-166.
• Tunçay, Güzin Yasemin ve Bulut Meryem (2019), “A Bioethical Approach: Vegan and Vegetarian Experiences”, Progress in Nutrition, 2019; Vol. 21, N. 2: 375-381, DOI: https://doi.org/10.23751/pn.v21i2.6885.
• The Vegan Society, https://www.vegansociety.com (27.3.2020).
• TÜBA (2020), Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu, Türkiye Bilimler Akademisi Publications, TÜBA Raporları No: 34.
• Türkiye Vegan Derneği (TVD) (2020a), https://tvd.org.tr, (14.03.2020).
• Türkiye Vegan Derneği (TVD) (2020b), Koronavirüs Bizi Nereye Yönlendiriyor, https://tvd.org.tr/2020/04/koronavirus-bizi-nereye-yonlendiriyor/ (28.5.2020).
• Vegetarian Society (2020). https://www.vegsoc.org (14.03.2020).
• Vejetaryen Kulübü [Vegetarian Club] (2015), http://www.vejetaryenkulubu.com (27.04.2015).
• Yokoyama, Yoko, Barnard Neal D., Levin Susan M. and Watanabe Mitsuhiro (2014), Vegetarian diets and glycemic control in diabetes: a systematic review and meta-analysis. Cardiovasc Diagn Ther, 4 (5): 373-382.