Tillo Geleneksel Konutlarının Fiziksel ve Fonksiyonel Kullanımının Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: D.Ü. 2. Uluslararası Mimarlık Sempozyumu Özel Sayısı, 110 - 129, 05.08.2022

Servet Şeker İnalcan Havva Özyılmaz

https://doi.org/10.35674/kent.1014124

Cited By: 1

Öz

Geleneksel evler toplumların önemli tarihsel, kültürel ve yapısal miraslarını oluştururlar. Zaman içerisinde sosyal yaşamda değişikliklerin olması kaçınılmazdır ve bu değişimlere bağlı olarak ortaya çıkan güncel kullanıcı gereksinim ve istekleri geleneksel evlerde değişim meydana gelmesine neden olmaktadır. Kullanıcının gereksinimlerine yanıt veremez duruma gelen evler değişme sürecine girerken mekânsal, yapısal hasarlara uğramaktadır. Bu çalışma uzun süreli kullanımda çeşitli nedenler ile değişime uğrayan Siirt’in Tillo ilçesinde bulunan geleneksel ev örnekleri üzerinde sözü edilen sosyal, fiziksel ve fonksiyonel değişimi incelemeyi hedeflemektedir. İnsanlar karakterleri, kültürleri, inançları, hatıraları, değerleri ve geçmiş deneyimlerini bulundukları fiziki çevre koşullarıyla yorumlayarak toplumsal olarak saptadıkları “durum tanımlaması” sonucunda geleneksel evlerini şekillendirmişlerdir. Dolayısıyla, sosyal yapıda meydana gelen bireysel ve algısal değişimler zamanla geleneksel evleri fiziksel olarak dönüştürebilmektedir. Bu durumda esas olan eski nesilden devralınan geleneksel evlerin yeni nesil tarafından muhafaza edilmesidir. Bu kapsamda; çalışma alanı olarak Siirt ilinin Tillo ilçesinde yer alan üç mahalle arasından Fakirullah Mahallesi seçilmiştir. Günümüzde de kullanılmakta olan Fakirullah Mahallesi’nden tescilli 4 ev ile tescilsiz 6 evin fiziksel değişimleri ve fonksiyonel kullanımları incelenmiştir. Geleneksel Tillo evlerinin güncel kullanımlarında geçirdikleri fiziksel ve işlevsel değişimler ile kullanıcıların sosyal yapılarında meydana gelen değişimler yapılan anket çalışması ve gözlemler sonucu belirlenmiştir. Evlerin sosyal ve fiziksel özelliklerinde görülen değişiklikler bugünkü koşullar içerisinde incelenmiştir. Sosyal yapı analizi için yaş ortalaması, meslek, cinsiyet, medeni hal, evdeki birey sayısı, etnik köken, yaşadıkları evin gerçek sahibi, evin tarihçesi, evin ustası, başlıca geçim kaynakları, buraya gelme sebepleri, yaşanan göçün sebepleri konularına yönelik bilgilendirici sonuçlar elde edilmiştir. Ayrıca değişen sosyal yapının mekânlara yansıması sonucu evlerin mimari özelliklerinde fiziksel değişimler olmuştur. Bu değişimler incelenerek tablo ve çizelgelerle belirlenmeye çalışılmıştır. Tarihsel, kültürel ve yapısal anlamda değer taşıyan geleneksel evler çeşitli nedenler ile her geçen gün giderek yok olmaktadır. Günümüze kadar ulaşan ve mimari mirasımızı oluşturan geleneksel evlerin iyi bir şekilde korunması ve geleceğe aktarılması gerekmektedir. Korumanın ilk basamağını ise geleneksel evlerin yıpranmasını meydana getiren nedenleri tanımak ve ortaya koymak oluşturmaktadır. Geleneksel evlerin kültürel ve yaşamsal değişime bağlı olarak gelişen güncel gereksinim ve isteklere yanıt verebilmesini sağlayacak fiziksel düzenlemelerin özgün strüktür ve malzeme ile etkileşiminde birtakım sorunların olduğu, bu sorunları ortadan kaldırmanın toplumsal bir sorumluluk gerektirdiği söylenebilir..

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Tillo Evleri, Cas, Sosyal Yapı, Fiziksel Yapı, Camelon

Evaluation of Physical and Functional Use of Tillo Traditional Houses

Öz

Traditional houses form the important historical, cultural, and structural heritage of societies. It is inevitable that there will be changes in social life over time, and current user needs and demands that arise due to these changes cause changes in traditional houses. Houses, which cannot meet the needs of the user, undergo spatial and structural damage as they enter the process of change. This study aims to examine the aforementioned social, physical, and functional changes on traditional house samples in the Tillo district of Siirt, which have undergone changes for various reasons during long-term use. People have shaped their traditional houses as a result of the "situation definition" that they socially determined by interpreting their characters, cultures, beliefs, memories, values, and past experiences with the physical environmental conditions they live in. Therefore, individual and perceptual changes in the social structure can physically transform traditional houses over time. In this case, the main thing is to preserve the traditional houses inherited from the old generation by the new generation. In this context, Fakirullah Neighborhood was chosen among the three neighborhoods in the Tillo district as the study area. The physical changes and functional uses of 4 registered and 6 unregistered houses in Fakirullah district, which are still in use today, were examined. The physical and functional changes of traditional Tillo houses in their current use and the changes in the social structures of the users were determined as a result of the survey and observations. The changes in the social and physical characteristics of the houses have been examined in today's conditions. For the social structure analysis, informative results were obtained regarding the average age, occupation, gender, marital status, number of individuals in the house, ethnicity, the real owner of the house they live in, the history of the house, the master of the house, the main sources of livelihood, the reasons for coming here, the reasons for the migration. In addition, as a result of the reflection of the changing social structure on the spaces, there have been physical changes in the architectural features of the houses. These changes were examined and tried to be determined with tables and charts. Traditional houses, which have historical, cultural, and structural value, are disappearing day by day for various reasons. Traditional houses, which have survived to the present day and constitute our architectural heritage, need to be well preserved and transferred to the future. The first step of protection is to recognize and reveal the reasons that cause the deterioration of traditional houses. It can be said that there are some problems in the interaction of the physical arrangements with the original structure and material, which will enable traditional houses to respond to the current needs and demands that develop due to cultural and vital changes, and it can be said that eliminating these problems requires social responsibility.

Anahtar Kelimeler

Traditional Tillo Houses, Cas, Social Structure, Physical Structure, Camelon

Kaynakça

• Akın C., Bekleyen, A.i Yıldırım, M., 2016, “Preservation initiatives for the truncated pyramid-shaped traditional houses of Siirt,Turkey”. Frontiers of Architectural Research (2016), http://dx.doi.org/10.1016/j.foar.2016.06.005
• Aluclu, İ., Yılmaz,A., Baran,M., (2006) “ Siirt Geleneksel Mimari Dokuda Yüzeyin Biçimlenişi ve Görsel Etki”, ss 598-607 Uluslararası Siirt Sempozyumu 2006. Şarkiyat araştırmaları.
• Aluclu, İ., Özyılmaz, H., (2012) “Space analysis of traditional houses: Diyarbakir sample Turkey. International Journal of Academic Research Part A; 2012; 4(6), 255-262.
• Baydaş, Ö.,G., (2002), “Tillo’daki Mimari Eserler”. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Bekleyen, A., Akın, C.T., Yıldırım, M., (2006)“ Siirt Yöresel Konut Mimarisi”, ss 563-581, Uluslararası Siirt Sempozyumu, Şarkiyat araştırmaları, Siirt.
• Berk, M. G., (2018). Siirt Cas Evlerinin Özgün Morfolojisini Ortaya Çıkarmak İçin Otomatik Form Bulma Sistemi Önerisi. Kültürel Miras Alanında VR Teknolojileri Uluslararası Konferansı. 20-33.
• Boran, A., Tüfekçioğlu, A., Yıldız İ., Erdal Z., Alper C., (2013). Tillo’daki Tarihi Eserler. Siirt Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını-2, Bion Matbaacılık, İstanbul.
• Ege, S. C., (2019). Toplumsal Bellek Ve Mekânsal Temsiller: Tillo (Siirt) Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Bilim Dalı, Ankara, 193.
• İnalcan, S.Şeker (2021), Tillo Geleneksel Konutlarının Fiziksel ve Fonksiyonel Kullanımının Değerlendirilmesi, D.Ü.FBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
• Koday, S., Koday, Z., Kızılkan, Y., (2017). Siirt İlinde Bir Mesken Kültürü: Cas Evleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (4): 1369-1385.
• Köse, A., (2018). Balıkesir Çevresinde Geleneksel Kırsal Avlu Peyzajı Ve Değişimi. Balıkesir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Doğu Coğrafya Dergisi, 18: 38.
• Mut, S., (2020), “Siirt Merkez ve Tillo (Aydınlar) İlçelerinde Karşılaştırmalı Arazi Kullanımı”, yüksek lisans tezi, K.Ü.EBE, Karabük.
• Özyılmaz, H. & Aluçlu, İ. (2009). Malatya Geleneksel ve Güncel Konutları'nda Kullanıcı Gereksinimleri ve Tasarıma Yansıması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (29), 168-183.
• Sami, K., (2010), “TİLLO: Bir Zamanların “Cas Evleri”, Mimarlık Dergisi sayı 354, s: 12
• Yüksel, M., (2019), “Siirt Şehrinin Kültürel Coğrafyası (Maddi Kültür Öğelerine Göre)”, yüksek lisans tezi, AÜ SBE, Erzurum.