Kent İçi Alışveriş Merkezlerinin Mimari Özelliklerinin Kullanıcı Tercihlerine ve Davranışına Etkisi: Van Avm Örneği

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 4, 1812 - 1834, 15.12.2022

Onur Erman , Gizem Ünlü

https://doi.org/10.35674/kent.1083569

Öz

Alışveriş mekânları tarihte çeşitli formlarda ticari yaşama dahil olmuşlardır. Günümüzde gündelik hayatın bir parçası haline gelen, bir buluşma ve sosyalleşme mekânı olarak hizmet veren alışveriş merkezleri daha çok kapalı mekânlardan oluşan, alışveriş harici farklı fonksiyonları içeren kamusal bir mekân niteliğindedir. Kent merkezlerinde yer alan bu yapılar zaman içinde ekonomik gelişmeler ve araç sahipliğinin de artmasıyla kent çeperlerinde konumlanmaya başlamıştır. AVM’lerin yaygınlaşması, bu alışveriş formunu bilindik-geleneksel çarşılara bir yandan alternatif haline getirirken bir yandan da sayısal olarak hızla çoğalmasıyla oluşan rekabetçi ortam, mimari özellikleri ve sunulan olanakları bakımından AVM’lerin tasarımında farklılık arayışına neden olmaktadır. Bu çalışma AVM’lerin mimari özelliklerine odaklanarak, kullanıcıların değişen tercihlerini ve AVM’nin mimari özelliklerine bağlı olarak alışveriş temelli davranışlarını tespit etmeyi hedeflemiştir. 170 kişinin katıldığı anket çalışması Van AVM’de gerçekleştirilmiş, ziyaret alışkanlıkları ve erişim yöntemleri, AVM’yi alışveriş için tercih sebebi, ziyaret sıklığı ve geçirilen süreyi etkilediği düşünülen, mekânın algısal duyusal koşulları sorgulanmıştır. Sonuçlar, AVM’lerin mimari özelliklerinin ve olanaklarının kullanıcıların alışveriş davranışlarını, ziyaret sıklığını ve tercihlerini etkilediğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Alışveriş Merkezi, Mimari Özellikler, Kullanıcı Davranışı, Kullanıcı Tercihleri, Van

The Effect of Architectural Features of Shopping Centers in the City on User Preferences and Behaviors: The Case of Van Shopping Center

Öz

Shopping places have been involved in commercial life in various forms throughout history. Today, shopping centers, which are a part of daily life and serve as meeting and socializing places have become public spaces, mainly consisting of indoor spaces and include a variety of functions other than shopping. These structures, which are located in the city centers, have taken place in the urban peripheries with the economic developments and the increase in vehicle ownership over time. While the rapid proliferation of shopping centers made this form of shopping an alternative to the traditional bazaars, it has been tried to make an effort to create a difference among the shopping malls through the architectural features and opportunities offered in the design. This study focuses on the architectural features of the malls and aims to determine the changing preferences of the users and their shopping-based behaviors regarding the architectural features of the mall. Van AVM was determined as the case study area and the survey was conducted with 170 participants. The habits and access methods to visit, the reason for choosing the mall for shopping, the factors that affect the frequency of visits, and the amount of time spent in the mall were evaluated. In addition to these, the perceptual-sensory conditions of the mall were questioned. Obtained results revealed that the architectural features and facilities of the mall affect the behaviors of the users, the frequency of visits and the preferences.

Anahtar Kelimeler

Shopping Center, Architectural Features, User Behavior, User Preferences, Van

Kaynakça

• Abaza, M. (2001). Shopping malls, consumer culture and the reshaping of public space in Egypt. Theory, Culture & Society, 18(5): 97-122.
• Arnout, A. (2019). Streets of Splendor, Shopping Culture and Spaces in a European Capital City (Brussels, 1830–1914), NY: Routledge.
• Besemer, S. (2004). Shopping-Center der Zukunft Planung und Gestaltung, Wiesbaden: Deutscher Universitätsverlag
• Blonde, B. & Van Damme, I. (2019). From consumer revolution to mass market, içinde The Routledge Companion to the History of Retailing, (Edts.) Vicki Howard & Jon Stobart, Londra: Routledge, 197-215.
• Bluman, A., G. (2012). Elementary Statistics, A Step by Step Approach, NY: The McGraw-Hill Companies, Inc.
• Dennis, C. & Newman, A. (2009). An environmental psychology approach to consumers’ choices of shopping centres, içinde Objects of Desire Consumer Behaviour in Shopping Centre Choices, (Edt.) Charles Dennis, New York: Palgrave McMillan, 169-184.
• DHA. (2019). Tarihi Kapalı Çarşı’da çalışmalar tamamlandı. https://www.ensonhaber.com/emlak/emlak-projeleri/tarihi-kapalicarsinin-catisi-havadan-goruntulendi Erişim tarihi: 03.01.2022
• Erkip, F. (2002). The shopping mall as an emergent public space in Turkey. Environment and Planning A, 35: 1073- 1093.
• Foda, O. (2019). Caravanserai to Carrefour, the retail history of the Middle East, 600–present, içinde The Routledge Companion to the History of Retailing, (Edts.) Vicki Howard & Jon Stobart, Londra: Routledge, 444-459.
• Gamgam, H. & Altunkaynak, B. (2012). SPSS Uygulamalı Parametrik Olmayan Yöntemler. 4. Baskı, Ankara: Seçkin-Teknik.
• Google Maps. (2019). https://www.google.com/maps/place/Van+AVM Erişim tarihi: 05.10.2021
• Gökarıksel, B. (2001). İstanbul’un kültürel haritasında Galleria, Akmerkez ve Capitol’un yeri: Mekan-insan-kültür çözümlemesi üzerine bir deney. Toplumbilim, 14: 105-113.
• Hocaoğlu, Y. (2018). Asırlardır ticaretin kalbinin attığı çarşı: Taşhan, https://www.aa.com.tr/ Erişim tarihi: 03.01.2022
• Howard, V. & Stobart, J. (2019). Arcades, shopping centres and shopping malls, içinde The Routledge Companion to the History of Retailing, (Edts.) Vicki Howard & Jon Stobart, Londra: Routledge, 31-49.
• İşisağ, A., N. (2011). http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?p=2125064 Erişim tarihi 26.12.2021
• İşisağ, A., N. (2019). Orosdi-Back Efsanesi, (Horozdibeği) Adana, Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Kaya, B., S. (2021). AVM’lerin fonksiyonları değişti, Marketing Türkiye, https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/avmlerin-fonksiyonlari-degisti/ Erişim tarihi 02.07.2022
• Lewis, H. (2014). The history of Le Bon Marché, https://www.globalblue.com/destinations/france /paris/ history-of-le-bon-marche/ Erişim tarihi 20.11.2022
• Le Bon Marche, Paris. http://insideinside.org/project/retail-store-le-bon-marche-1869/ Erişim tarihi:20.12.2021
• Mesher, L., (2010). Basics Interior Design 01: Retail Design. Lausanne: Ava Publishing.
• Olgar, İ., K. (2015). Orosdi Back Binası, https://kulturenvanteri.com/yer/?p=133362 Erişim tarihi:15.12.2021
• Özüduru, B., H., Varol, Ç. & Ercoşkun Ö., Y. (2014). Do shopping centers abate the resilience of shopping streets? The co-existence of both shopping venues in Ankara, Turkey. Cities, 36: 145–157.
• Paquet, L., B. (2003). The Urge to Splurge, Toronto: ECW Press.
• Sedef, G. (2019). Mimari karakterin alışveriş merkezlerinin kullanımına etkisi; Van ili örneği. (Yüksek Lisans). Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Süer, A. (2014). Alışveriş Merkezleri ve Perakende Sürdürülebilirlik. İstanbul: Yakamoz Kitap.
• Tantanatewin, W. & Inkarojrit, V. (2016). Effects of color and lighting on retail impression and identity, Journal of Environmental Psychology, 46: 197-205.
• URL-1. (2014). Sultanahmet Arasta: Altı Saray Üstü Pazar, http://yoldakiizler.blogspot.com/2014/09/ Erişim tarihi: 22.12.2021
• URL-2. Sultanahmet Camii ve Külliyesi Planı, https://sultanahmetcami.org/k/10/sultanahmet-camii-ve-kulliyesi-plani/ Erişim tarihi: 22.12.2021
• URL-3. Erzurum Rüstem Paşa Bedesteni, üst kat planı. Çizen: Ali Sami Ülgen. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/76486 Erişim tarihi: 18.10.2022
• URL-4. http://photos1.blogger.com/x/blogger/732/4005/1600/870281/kapalicarsi.jpg Erişim tarihi: 03.01.2022
• URL-5. http://www.gruenassociates.com/project/northland-shopping-center/ Erişim tarihi: 22.10.2021
• URL-6. http://www.gruenassociates.com/project/southdale-center/ Erişim tarihi: 22.10.2021
• URL-7. https://www.vanavm.com.tr/tr/kat-planlari Erişim tarihi: 02.07.2022
• Vural, T. (2005). Değişen üretim tüketim bağlamında alışveriş merkezlerinin anlamsal ve mekânsal dönüşümüne eleştirel bir bakış. (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Wall S., C. (2006). The Prose of Things: Transformations of Description in the Eighteenth Century. Chicago: The University of Chicago Press.
• Willsher, K. (2015). Paris's Galeries de Bois, prototype of the modern shopping centre – a history of cities in 50 buildings. The Guardian, 30.03.2015. https://www.theguardian.com Erişim tarihi: 28.12.2021
• Yaraş, E., Yetkin Özbük, M. & Göncü, Z., Ü. (2016). Tüketicilerin alışveriş merkezi tercihlerini etkileyen faktörler. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16 (32): 274- 285.
• Zorlu, A. (2008). Alışveriş Merkezlerini Anlamak. Ankara: Glocal Yayınları.