Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyonlarının Ruhsatlandırılmış Müdahalelere Etkisi: Odunpazarı Kentsel Sit Alanı Örneği

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 1457 - 1476, 15.09.2023

Hicran Hanım Halaç , Aslı Apaydın Özdemir , Emine Topal

https://doi.org/10.35674/kent.1120438

Öz

Geleneksel yapılar, yapıldıkları dönemin kültürel, sosyal, ekonomik özellikleri ile yaşama biçimini yansıtarak bu niteliklerin günümüze kadar ulaşmasını sağlarlar. Yapılar çevrelerindeki tarihi dokuyla birlikte bir anlam ve bütünlük kazandıklarından koruma kavramı zamanla tek yapı ölçeğinden kentsel ölçeğe ulaşmıştır. Kentsel sit alanlarının özgünlüğünü kaybetmeden gelişime ve değişime cevap vermeye çalışırken tarihi bir belge olma özelliğini sürdürebilmesi gerekmektedir. Bu yüzden yasal, yönetsel, sosyal ve ekonomik bir koruma modeli olarak tanımlanan bütünleşik koruma ihtiyacını ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda ülkemizde, kentsel sit alanlarının bütünleşik korunabilmesi için koruma amaçlı imar planları (KAİP) hazırlanmaktadır. Değişen dönüşen dinamik yapıdaki kentlere cevap vermekte zorlanan bu planlarda zamanla revizyonlar yapılabilmektedir. Revizyonlar sonrasında koruma stratejileri, parsel tasarımları, yoğunlukları, işlevleri ile yapılaşma şartları ve koruma aktörlerinin yetki ve sorumlulukları değişebilmektedir. Plan hükümlerindeki revizyon, sit alanı içerisindeki tadilat, tamirat, bakım gibi basit onarımlardan ziyade en belirgin olarak restorasyon, rekonstrüksiyon uygulamalarını kapsayan esaslı onarım ve yeni yapılanmayı içeren ruhsatlandırılmış müdahalelerde kendini göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, KAİP revizyonlarının kentsel sit alanında yapılan ruhsatlandırılmış müdahalelerin türüne ve miktarına olan etkisini araştırmaktır. Bu amaçla, Odunpazarı kentsel sit alanında yapılan ruhsatlandırılmış yeni müdahaleler tespit edilerek, KAİP revizyonlarının bu müdahalelere etkisi ortaya koyulmuştur. Çalışma kapsamında yapılan değerlendirmede, 1988 yılına ait KAİP dönemi boyunca kentsel sit alanında toplam 20 adet yeni yapı ruhsatının bulunduğu, restorasyon ve rekonstrüksiyon uygulaması bulunmadığı, 1997 yılına ait KAİP dönemi boyunca 9 adet yeni yapı, 3 adet restorasyon ve 1 adet rekonstrüksiyon ruhsatı alındığı, 2011 yılı KAİP döneminde ise 35 adet yeni yapı, 9 adet restorasyon ve 5 adet rekonstrüksiyon ruhsatı alındığı görülmüştür. Çalışmanın sonucunda kentsel sit alanlarının değişime ve gelişmeye ayak uydurma çabasının sonucunda oluşan KAİP revizyonlarının tarihi dokudaki müdahalelerin türünü ve miktarını etkilediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel sit, Koruma amaçlı imar planı, KUDEB, Koruma aktörleri, Odunpazarı

Effect of Conservation Development Plan Revisions on Licensed Interventions: Odunpazarı Urban Site

Öz

Traditional buildings reflect the cultural, social, and economic characteristics of the period in which they were built and the way of life and ensure that these qualities survive until today. Since the buildings gain a meaning and integrity with the historical texture around them, the concept of conservation has reached the urban scale from a single building scale in time. While trying to respond to development and change without losing the originality of urban sites, it should be able to maintain its feature as a historical document. Therefore, the need for integrated conservation, defined as a legal, administrative, social, and economic conservation model, has emerged. In this context, in our country, conservation development plans (KAIP) are being prepared for integrated conservation of urban sites. These plans, which have difficulty in responding to the changing, transforming, dynamic cities, can be revised over time. After the revisions, conservation strategies, parcel designs, densities, functions, construction conditions and the authorities and responsibilities of the conservation actors may change. The revision in the provisions of the plan shows itself most clearly during the licensed interventions that include restoration, reconstruction applications, and restructuring rather than simple repairs such as modification, repair, and maintenance within the site. The aim of this study is to investigate the effect of KAIP revisions on both number and type of licensed interventions in the urban sites. For this purpose, new licensed interventions in the Odunpazarı urban site were identified and the effect of KAIP revisions on these interventions was reported. In the evaluation made within the scope of the study, it was stated that there were 20 new building licenses in total and there were no restoration and reconstruction applications during the KAIP period of 1988, nine new constructions, three restorations and one reconstruction license were obtained during the KAIP period of 1997, 35 new buildings, restorations and 5 reconstruction licenses were obtained during the KAIP period of 2011. In conclusion, it has been determined that the KAIP revisions, which are the result of the efforts of the urban sites to keep up with the change and development, affect the type and number of interventions in the historical texture.

Anahtar Kelimeler

Urban site, Conservation development plan, KUDEB, Conservation actors, Odunpazarı

Kaynakça

• Acaroğlu, İ. (1981). Odunpazarı Koruma Geliştirme Projesi Çalışması. Apu Mühendislik Müşavirlik Ltd. Şti. EKVKBKM Arşivi, Eskişehir.
• Ahunbay, Z. (1999). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. Ankara: Yem Yayınları
• Ahunbay, Z. (2019). Kültür mirasını koruma ilke ve teknikleri. YEM Yayınları, Ankara.
• Barlas, Turan. (1997). 1997 Koruma Amaçlı İmar Planı Açıklama Notları. EKVKBKM Arşivi, Eskişehir.
• Bilgili, B. (2015). Kaybolan Kültür Varlıkları ve Yeniden Yapımlarının Değerlendirilmesi: İstanbul Tarihi Yarımada’dan Örnekler. 5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası. https://www.researchgate.net/profile/Bilal_Bilgili/publication/320345607_Kaybolan_Kultur_Varliklari_ve_Yeniden_Yapimlarinin_Degerlendirilmesi_Istanbul_Tarihi_Yarimada'dan_Ornekler/links/59df14aeaca27247d7a7ade8/Kaybolan-Kueltuer-Varliklari-ve-Yeniden-Yapimlarinin-Degerlendirilmesi-Istanbul-Tarihi-Yarimadadan-Oernekler.pdf
• ICOMOS. Amsterdam Bildirgesi (1975). 01.04.2022 tarihinde http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf adresinden erişilmiştir.
• Eriçok, A. K., Güler, E., & Özdemir, Ö. F. (2021). Geleneksel Kent Dokularının Korunmasında, Koruma Amaçlı İmar Planlarının Öneminin Bitlis Örneğinde İrdelenmesi. İdealkent, 208-241.
• Eskişehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi. Odunpazarı Kentsel Sitine ilişkin 09.05.1981 tarih ve A-2808 sayılı, 27.06.1986 tarih ve 2397 sayılı, 29.04.1988 tarih ve 168 sayılı, 27.04.2011 tarih ve 4873 sayılı Kurul Kararları. 26.00.53 no’lu arşiv dosyası, Eskişehir.
• Eyüboğlu Erşen, A. (2015). Tarihi Kentlerin Korunmasında, Koruma Amaçlı İmar Planlarının Getirdiği Sınırlamalar ve Uygulama Sorunlarının Kırklareli Örneğinde İrdelenmesi. 9. Uluslararası Sinan Sempozyumu, Trakya Üniversitesi.
• Madran, E ve Özgönül, N. (Ed). (2005). Son Yasal Düzenlemelerle Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması ve Yerel Yönetimler El Kitabı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve TMMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi. Ankara: DÖSİMM Matbaası.
• Özkut, D ve Yılmaz, R. (Ed). (2011). Odunpazarı Kentsel Sit Alanı Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyonu. Odunpazarı Belediyesi: Ülkü Ofset.
• Özgür, T., & Kocatürk, F. (2018). Ordu Kentsel Sit Alanının Doku Özellikleri Üzerine Bir İnceleme. Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 83-113.
• SEZİK, M. (2018). Kentlerin Tarihi ve Kültürel Dokusunun Korunması Bağlamında Kentsel Dönüşüm Uygulamaları. Kent Akademisi, 600-608.
• Sökmen, Polat. (1988). Eskişehir Odunpazarı Koruma İmar Planı Açıklama Raporu. Polat Sökmen Planlama Bürosu. EKVKBKM Arşivi, Eskişehir.
• Turgut Gültekin, N. (2016). 1980 Sonrasında Mevzuat Değişikliklerinin Kültürel Miras Alanlarının Korunmasındaki Etkinliği. 80 Sonrası Mekân ve Planlama. Gazi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ankara. 239-251.
• URL-1. Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları, Proje Büroları İle Eğitim Birimlerinin Kuruluş, İzin, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik. 05.04.2022 tarihinde https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263857/koruma-uygulama-ve-denetim-burolari-proje-burolari-ile-.html adresinden erişilmiştir.
• URL-2. Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi, Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelik. 05.04.2022 tarihinde https://teftis.ktb.gov.tr/TR-286532/koruma-amacli-imar-planlari-ve-cevre-duzenleme-projeler-.html adresinden erişilmiştir.
• URL-3. Koruma Amaçlı İmar Planları. 05.04.2022 tarihinde https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-111517/koruma-amacli-imar-planlari.html adresinden erişilmiştir.
• URL-4. (775 nolu İlke Kararı) Sit Alanlarında, Koruma Alanlarında ve Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarına Bitişik Parsellerdeki Tescilsiz Yapıların Tadilat ve Tamiratları. 05.04.2022 tarihinde https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263775/775-nolu-ilke-karari-sit-alanlarinda-koruma-alanlarinda-.html adresinden erişilmiştir.
• URL-5. 681 nolu İlke Kararı) Kentsel Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları. 05.04.2022 tarihinde https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263828/681-nolu-ilke-karari-kentsel-sitler-koruma-ve-kullanma-.html adresinden erişilmiştir.
• Yurdugüzel, Ö.T.ve Özçetin, Z. (2015). Tarihi Çevre Uygulamalarına Eleştirel Bakış: Hamamönü Örneği. 5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası.
• Yücel, C. (2017). Koruma Amaçlı Planlarda Yapılaşma Kararları - Giresun Örneği. Megaron 12(1), 106-119. https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-22448-ARTICLE-YUCEL.pdf
• 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. 05.04.2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2863.pdf adresinden erişilmiştir.