Kentsel Mekân ve Pandemi Sürecinde Değişen Hareketlilik: İstanbul - Büyükada Örneği İle Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 1759 - 1780, 15.09.2023

Bilge Ulusay Alpay

https://doi.org/10.35674/kent.1189896

Öz

İklim değişikliği ve enerji güvenliği, 21. Yüzyılda metropoliten kentlerdeki ulaşım sektörü için kilit konulardır. Kentler, küresel enerji tüketiminin dörtte üçünden sorumludur ve enerji talepleri özellikle artan trafik üretimi tarafından yönlendirilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde bireysel motorlu araç kullanımı sürekli artmakta, kentleşme eğilimi ve metropol kentlerin büyümesi büyük sorunlar yaratmaktadır. Dünya örneklerindeki gibi Türkiye’de de uzun yıllar boyunca kentsel hareketlilikte motorlu araç ön planda yer almış, dolayısıyla kent ve ulaşım planlama çalışmaları, artan araç hareketliliğinin getirdiği sorunlara çözüm arayışını temel almıştır. Bu modelin yerini yeni kentsel hareketlilik kavramları almış ve dünya çapında hareketlilik odaklı yeniden bir kentsel gelişim ile kamusal alanın araç trafiğinden kurtarılması, kent sakinleri için yaşam alanları yaratmak amaçlanmıştır. Diğer taraftan, Covid-19 pandemisi süreciyle de kentlerde hareketlilik biçimleri açısından insan ilişkileri, çalışma ve eğitim alanında önemli değişikler ortaya çıkmış, toplu ulaşımı esas alan kararlar ile bisiklet ve yaya yolları için düzenlemeler yapılması hedeflenmiştir. Bununla birlikte; pandemi sonrasında sürdürülebilir kentsel hareketliliği teşvik için kent içi motorlu araç trafiği, egzoz gazı salınımı, trafik gürültüsü vb. olumsuzluklardan uzak bir erişilebilirlik ve yaya yürüme mekânlarının fiziki koşullarının iyileştirilmesi önemli önlemler haline gelmiştir. Salgın esnasında, otonom araçlara yönelik tercihlerde artış, özellikle sosyal mesafenin sağlanamaması korkusu nedeniyle toplu taşıma araçlarının kullanımında ise düşüş görülmüş, ancak sürdürülebilir hareketlilik, yaya ulaşımı ve mahalle ölçeğinde erişilebilirliğin önemi anlaşılmıştır. Bu çalışmada; kentsel mekân, hareketlilik, hareketlilikte değişim ve kentsel mekâna etkisi, önemi tekrar vurgulanan sürdürülebilirlik yaklaşımında kalıcı kent içi ulaşım çözümleri ile ilgili literatür araştırılmış, pandemi sürecinde değişen hareketlilik biçimleri, sokakların önemi ve alınan önlemlere ilişkin dünyanın farklı kentlerinden örnekler incelenmiştir. Ayrıca, Büyükada’daki hareketlilik irdelenmiş, kentsel sürdürülebilirlik ilkelerine dayalı kalıcı ve kriz durumlarında dirençli düzenleme önerileri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Mekân, Hareketlilik, Covid-19 süreci, Sokak, Büyükada'da Hareketlilik

Teşekkür

Bu çalışmada, seçilen alan ile ilgili veri toplama ve değerlendirme aşamalarında emek ve katkıları için Şehir Plancısı Yağmur Atılgan'a teşekkür ederim.

Changing Mobility in Urban Spaces and Accessibility in Buyukada

Öz

Climate change and energy security are key issues for the transport sector in metropolitan cities in the 21st century. Cities are responsible for three quarters of global energy consumption and energy demands are driven in particular by increased traffic generation. In developing countries, the use of individual motor vehicles is constantly increasing, the trend of urbanization and the growth of metropolitan cities create major problems. Motor vehicles have been at the forefront of urban mobility for many years in Turkey, as in the world examples, so urban and transportation planning studies have been based on the search for solutions to the problems brought about by increasing vehicle mobility. This model has been replaced by new urban mobility concepts and it is aimed to free the public space from vehicle traffic and to create living spaces for urban residents with a worldwide mobility-oriented urban development. On the other hand, with the Covid-19 pandemic process, important changes have emerged in the fields of human relations, work and education in terms of mobility in cities, and it is aimed to make arrangements for bicycle and pedestrian routes with decisions based on public transportation. With this; In order to promote sustainable urban mobility after the pandemic, urban motor vehicle traffic, exhaust gas emissions, traffic noise, etc. Accessibility away from negativities and improving the physical conditions of pedestrian walking areas have become important measures. During the epidemic, there was an increase in the preferences for autonomous vehicles, and a decrease in the use of public transportation vehicles, especially due to the fear of not providing social distance, but the importance of sustainable mobility, pedestrian transportation and accessibility at the neighborhood scale was understood In this study; urban space, mobility, change in mobility and its effect on urban space, the importance of sustainability approach and the literature on permanent urban transportation solutions has been researched. Examples from different cities of the world were given regarding the changing forms of mobility with the pandemic process, the importance of street spaces and precautions.. In this study; In the sustainability approach, the importance of urban space, mobility, change in mobility and its effect on urban space, which is emphasized again, the literature on permanent urban transportation solutions has been researched, and examples from different cities of the world regarding the changing forms of mobility with the pandemic process, the importance of street spaces and the precautions taken. In addition to this, mobility in Büyükada was researched, permanent and resilient regulation proposals based on urban sustainability principles were discussed.

Anahtar Kelimeler

Urban Space, Mobility, Covid-19 process, Street Spaces, Accessibility in Buyukada

Kaynakça

• Adalı Dergisi, 2020. Sayı:175, 176, 177, 178, 180.
• Adiang, A., Blechner, C., Brell, M., Brunner, D., Burghardt, F.G., Drews, F., Exner, M., Lindner, R.,
• Lüttger, M.-S. Miehle, L., Oltersdorf, N., Schwab, A., Winter, T. M., 2020. Mobilität und Gesundheit in Zeiten von COVID-19, Perspektiven auf Veränderungen der Mobilität in Berlin und weltweit, Berlin.
• Akpınar, S., 1984. Adaların Tarihi ve Arkeolojisi, Adaların Türk Turizmindeki ve Edebiyatındaki Yeri ve Önemi, İstanbul.
• Anders, G., 1998, Stadt der Öffentlichkeit-Zum Stadtbau, Frankfurt.
• Arndt W-H, 2014. Mobility and Transportation, Berlin.
• Avcan A.R. 2018, Yaya hakları mücadelesinde “beklemek” yerine “talep etmek”… (https://kentstratejileri.com/tag/avrupa-yaya-haklari-bildirgesi/
• Bakan, K., Konuk, G. 1987. Türkiye’de Kentsel Dış Mekânların Düzenlenmesi, Ankara: Tübitak Yapı Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Balcı, D., Türk, A., 2020. Covid-19 Sonrası Kent Planlamasında Yaşanacak Olası Değişimler Üzerine, Turkish Studies, 15(8), s.3397.
• Beckmann, K.J., Hesse, M., Holz-Rau, C., Hunecke, M., 2006. Stadtleben-Wohnen, Mobilität und Lebensstil Neue Perspektiven für Raum.
• Bliss, L., 2020. Mapping How Cities Are Reclaiming Street Space. Bloomberg Citylab. (https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-04-03/how-coronavirus-is-reshaping-city-street)
• Bodensschatz, H., Hofmann A., Polinna C., Radialer Städtebau Abschied von der autogerechten Stadtregion, 2013. Berlin.
• Costa P., B., Morais Neto G.C. ve Bertolde A.I., 2017. Urban mobility indexes: A brief review of the literatüre. Transportation Research Procedia, 25, 3649-3659).
• Curdes, G., 1997. Stadtstruktur und Stadtgestaltung, Stuttgart, Berlin, Köln.
• Çalışlar, H., 2019. Bir Kent Hafızası Sorunu, Arkitera, 30. Aralık. (https://www.arkitera.com/gorus/bir-kent-hafizasi-sorunu-adalar-ve-fayton/)
• Danielewski, G., 1976. Wo der Fussgaenger König ist, Düsseldorf.
• Dreskeneli H., 2020. Adalı dergisi, Sayı 184.
• Dosch, F., Ahlers, H., Becker, L., Försterling, T., Möhlendick, B., Schulten, G., Schüle, R., Wanner, M., 2017. “Stadträume mit menschlichem Mass -Boden Mobilität Grün”, Wuppertal Institut für Klima, Umwelt, Energie.
• Frey H., Laa B., Leth U., Kratochwil F., Schober P., 2020. Mobilität in Wien unter COVID19 Begleituntersuchung Temporäre Begegnungszonen und Pop-Up Radinfrastruktur, TU Wien.
• Garipağaoğlu, N., Özcan, S., 2016. İstanbul Adaları’nın Mekân-Kıyı Yönetimi Ve Sürdürülebilirlik Kapsamında Planlanması. Marmara Coğrafya Dergisi, (33), 215-240.
• Gehl J., 2019. İnsan İçin Kentler, İstanbul.
• Gündoğdu, H.M., Özkök, M.K., 2017. Antik Kentlerde Fonksiyonel Yapılanma Özellikleri İle Mekânın Biçimlenme Özellikleri Arasındaki İlişki: Pompeii Kenti Örneği. Art-Sanat Dergisi, (8),51-72.
• Grund, E., 1997. Venice:A Model of a Car–free City?, Making Cites Livable, California.
• Holz-Rau, C., Scheiner, J., 2015. Mobilitätsbiografien und Mobilitätssozialisation: Neue Zugänge zu einem alten Thema, Springer V.
• İnceoğlu, M., Aytuğ, A., 2009. Kentsel Mekânda Kalite Kavramı, Megaron, Cilt Vol. 4, Sayı No. 3.
• İskenderoğlu, L., Göğebakan, Y., 2022. Sanat, Mekân ve Bellek, Electronic Turkish Studies, Vol. 17 Issue 3, p511-521.
• Jacobs J., 2017. Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı, Çev.: B. Doğan, İstanbul.
• Kabaoğlu, P., 2012. Kültür ve Kentsel Mekân Bağlamında Ada Yerleşmelerinin İncelenmesi: İstanbul Prens Adaları Örneği, İTÜ Fen Bilimleri Enst.
• Kallgren, J., 2021. Pop-up bike lanes in Berlin are here to stay, (https://www.euronews.com/next/2021/09/02/berlin-s-pop-up-bike-lanes-made-permanent).
• Kavaz, İ., Akpolat, Y., 2022. Trafik Sosyolojisi Bağlamında Bir İnceleme: Büyükada’da Yaşayanlar Gözünden Günübirlik Ziyaretçiler ve Kiralık Bisikletler. DEÜ Ed. Fak. Derg. Cilt: 9, Sayı: 1, 52-89.
• Kılınçaslan, T., 2012. Kentsel Ulaşım, İstanbul.
• Korkmazyürek, B., Polat, E., 2019. Kentsel Ulaşımda Esnek, Akıllı ve Yeni Bir Planlama Yaklaşımı: Sürdürülebilir Kentsel Hareketlilik Planları, Kent Akademisi, Volume, 12 (36), Issue 1, Pages, 225-240.
• Kölz, G., 2010. “Städtischer Verkehr”, Lehrbausteine Städtebau-Basiswissen für Entwurf und Planung”, Stuttgart.
• Krier R., 1979, Urban Space, London.
• Lynch K., 2011. Kent İmgesi, İstanbul.
• Laker, L., 2020. World cities turn their streets over to walkers and cyclists, The Guardian, April 11. (https://www.theguardian.com/world/2020/apr/11/world-cities-turn-their-streets-over-to-walkers-and-cyclists).
• Öz, S., Celayır, D., Onursal, F. S., 2020. Pandemi Sonrası Yeni Dünya Düzeninde Teknoloji Yönetimi ve İnsani Dijilitasyon, İstanbul.
• Özcan, Ş., Hamamcıoğlu, C., 2021. “COVID-19 Pandemi Sürecinde Kentsel Hareketlilik: Dünya Örnekleri ve Ankara Deneyimleri”, İdealkent, Sayı 34, Cilt 12, 2021-3.
• Öztaş, Çörek, Ç., 2020. Sürdürülebilir ulaşım ve COVID-19 sonrası yeni ulaşım perspektifleri. The City Fix Türkiye (https://thecityfixturkiye.com/surdurulebilir-ulasim-ve-covid-19-sonrasi-yeni-ulasim-perspektifleri/)
• Pesch, F., Werrer, S., 2010. Der Öffentliche Raum, Lehrbausteine Städtebau, Stuttgart.
• Rammler, S., 2015. Schubumkehr Die Zukunft der Mobilität, Frankfurt.
• Rudder, S., 2021. Stadtraum und Mobilität - Nach der autogerechten Stadt (https://www.uni-weimar.de/de/architektur-und-urbanistik/professuren/staedtebau-1/mobilität)
• Stadt Zürich, 2006. Stadträume 2010, Strategie für die Gestaltung von Zürichs öffentlichem Raum.
• Tolksdorf B., 2021. Zurück in die Zukunft? Die 15-Minuten-Stadt, mobility.talk. (https://mobility-talk.com/zurueck-in-die-zukunft-die-15-minuten-stadt/)
• Tuğlacı, P. 1989. Tarih Boyunca İstanbul Adaları, İstanbul.
• Türkün, A., 2022. Beyoğlu Bölgesinin Büyük Altyapı Projeleri ve Öncü (Flagship) Projelerle İmtihanı, mimar•ist 2022/2.
• Tolksdorf, B., 2021. Zurück in die Zukunft? Die 15-Minuten-Stadt, mobility.talk. (https://mobility-talk.com/zurueck-in-die-zukunft-die-15-minuten-stadt/).
• United Nations, 2015. The Sustainable Development Goals (SDGs) 2030. (https://www.un.org/sustainabledevelopment/development-agenda/).
• Whitzman, C., 2017. A 20-minute city sounds good, but becoming one is a huge challenge, The Conversation. (https://theconversation.com/a-20-minute-city-sounds-good-but-becoming-one-is-a-huge-challenge-80082).
• İBB, 2020. “İstanbul’un İlk Pop-Up Bisiklet Yolu Projesi Tamamlandı” (https://bisiklet.ibb.istanbul/istanbulun-ilk-pop-up-bisiklet-yolu-projesi-tamamlandi).
• İBB, 1980, 1995, 2009. 1/50.000 Ölçekli İstanbul Metropoliten Alan Nazım Planı Raporu (https://sehirplanlama.ibb.istanbul/arsiv).
• İBB, 2010. 1/5000 Ölçekli Adalar Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Raporu (http://www.adalar.bel.tr/dosyalar/PlanRapor_Cilt1_2_kurul).
• İBB, 2011. İstanbul Metropoliten Alanı Kentsel Ulaşım Ana Planı (İUAP) ( http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/kurumsal/Birimler/ulasimPlanlama/Documents/%C4%B0UAP_Ana_Raporu).
• İBB, 2017. Adalar 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı UİP (https://sehirplanlama.ibb.istanbul/wp-content/uploads/2020/07/Savunma1000PlanNotlari).
• İBB, 2021. Adalar İlçesi Strateji Belgesi (https://sehirplanlama.ibb.istanbul/adalarkanip).