Totaliter Rejimlerde Propaganda Aracı Olarak Sinemanın Kullanımı: Potemkin Zırhlısı

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 4, 1597 - 1610, 16.07.2024

Ufuk Uğur

https://doi.org/10.35674/kent.1454923

Öz

20. yüzyılın ilk yarısında iki büyük savaş yaşamış dünyada, iktidara gelen yönetimler totaliter rejimler olmuştur. Baskıcı bir yapılanmayla devletin bütüncül bir biçimde toplumun tüm yapıları üzerinde hakimiyet kurduğu bu yönetim biçimi, diktatörün liderliğinde tek parti idaresidir. En önemli örneklerini Sovyet Rejimi ve Alman Nazizm’inin oluşturduğu totaliter sistemler, insan hak ve özgürlüklerinden bahsedilemeyen düzenleyici yapılardır. Halkı hâkim ideoloji doğrultusunda biçimlendirmeyi ve denetlemeyi amaçlayan yönetimler, toplumun tüm kurumlarını bu hedef doğrultusunda araç olarak kullanmıştır. Bu bağlamda totaliter rejimler, 20. yüzyılın en genç sanatı olan sinemadan propaganda amacıyla faydalanmıştır. Geniş kitleleri etkileme özelliğiyle sinema dönemin gücü keşfedilmiş en önemli sanatıdır. Bu sanatın en önemli örneklerinden biri kabul edilen Potemkin Zırhlısı, Bolşevik Lider Lenin tarafından Eisenstein’a ısmarlanmış bir propaganda filmidir. Sinema teorisyeni bir devrimci olan Eisenstein, özellikle montaj tekniği üzerine çalışmalarıyla sinema diline katkıda bulunmuş bir yönetmendir. Potemkin Zırhlısı’nda çarpıcı montaj tekniğiyle simgesel anlatımda doruğa ulaşan Eisenstein, Alman Nazi Sineması içinde örnek teşkil etmiş ve filmin başarısından sonra, Hitlerin yönetimini anlatan propaganda filmi İradenin Zaferi çekilmiştir. Film faşist estetiğin önemli bir propaganda aracı olarak kabul edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Sovyet Sineması, Eisenstein, Potemkin Zırhlısı

USE OF CINEMA AS A PROPAGANDA TOOL IN TOTALITARIAN REGIMES: POTEMKINE BARRIER

Öz

In the world that went through two great wars in the first half of the 20th century, the administrations that came to power were totalitarian regimes. This form of government, in which the state dominates all the structures of society with an oppressive structure, is a single-party administration under the leadership of the dictator. Totalitarian systems, the most important examples of which are the Soviet regime and German Nazism, are regulatory structures where human rights and freedoms cannot be mentioned. The administrations aiming to shape and control the people in line with the dominant ideology used all the institutions of the society as a tool in line with this goal. In this context, totalitarian regimes benefited from cinema, the youngest art of the 20th century, for propaganda purposes. Cinema, with its ability to influence large audiences, is the most important art of the period whose power has been discovered. Battleship Potemkin, considered one of the most important examples of this art, is a propaganda film commissioned to Eisenstein by the Bolshevik Leader Lenin. Eisenstein, a revolutionary cinema theorist, is a director who contributed to the language of cinema, especially with his studies on montage technique. Eisenstein, who reached the climax in symbolic narration with his striking assembly technique in Battleship Potemkin, set an example in German Nazi Cinema and after the success of the film, the propaganda film Triumph of the Will was shot. Film is regarded as an important propaganda tool of fascist aesthetics.

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Soviet Cinema, Eisenstein, Potemkin Battleship

Kaynakça

• Akbulut, D. (2012).Sinemanın İlkleri: Belgesel ve Deneysel Sinema, Etik Yayınları: İstanbul
• Althusser, L. (2014).İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İthaki: İstanbul.
• Ateş, D. (2015).Demokratik Siyaset, Dora Basım Yayın Dağıtım: Bursa.
• Chandler D.Munday R.(2018). Medya ve İletişim Sözlüğü, Babacan Taşdemir (Çev.), İletişim Yayınları: İstanbul.
• Domenach J. M.(1969). Politika ve Propaganda, Tahsin Yücel (Çev), Varlık Yayınları: İstanbul.
• Eisenstein, S. M.(1977). Film Form-Essays in Film Theory, (Trans. and Ed. Jay Leda), Harcourt Brace&Company: New York.
• Erdikmen, A.(2015). Biçimci Film Kuramcıları. Sinema Kuramları 1, Zeynep Özarslan (Ed.), s.35-46, Su Yayınevi: İstanbul.
• Fidan, A. (2013).Kişisel ve Kurumsal Açıdan İmaj Oluşturma, İmaj Yaratma ve İmaj Yenileme Süreçlerine İlişkin Tespitler ve Bireysel / Kurumsal İmaj Oluşturma ve İmaj Koruma Modeli Önerisi 65 Journal of Urban Academy | Volume: 6 Issue: 3
• Küçükerdoğan B.Yengin D.(2015). Sergei Mikhailovich Eisenstein. Sinema Kuramları 1, Zeynep Özarslan (Ed.), s. 107-130, Su Yayınevi: İstanbul.
• Özçetin, B. (2018). Kitle İletişim Kuramları, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Özden, Z. (2000).Film eleştirisi, Afa Yayınları: İstanbul.
• Öztürk&Altay. (2019).Propagandanın Filmi: Yeşil Bereliler, Anadolu Üni. Sosyal Bilimler Dergisi
• Qualter, H. T. (1980).Propaganda Teorisi ve Propagandanın Gelişimi. Ünsal Oskay (çev.), A.Ü. SBF Dergisi, 35(1), s. 255-307.
• Rotha, P. (2000).Sinemanın Öyküsü, İzdüşüm Yayınları: İstanbul.
• Sakman, M. (2015).İdeolojik Hegemonya İçerisinde Örgütlenen Siyasal Bir Sistem Olarak Totaliterizm, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 55, s.117-126.
• Sarıtaş İ. (2018).Nazi Döneminde Sinemanın Propaganda Olarak İşlevi, HBV Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 57, s.329-350.
• Savaş, H. (2014).Estetik Bakış, Sanat ve Görsel sanatlar. Görsel Estetik, Alper Altunay (Ed.), s.2-24, Anadolu Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Stam, R. (2014).Sinema Teorisine Giriş, Ayrıntı Yayınları: İstanbul.
• Tanilli, S. (2019).Yüzyılların Gerçeği ve Mirası, Türkiye İş Bankası Kültür yayınları: İstanbul.
• Wollen, P. (2015).Sinemada Göstergeler ve Anlam, Zafer Alacagök, Bülent Doğan (Çev.), Metis Yayınları: İstanbul.