The Concept of 'Sayfiye Residence' in Istanbul Changes in Preferences and Spatial Meanings from the Ottoman Empire to the Republic

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 5, 1828 - 1856, 17.09.2024

Nefise Burcu Yağan Köylü

https://doi.org/10.35674/kent.1461846

Öz

This research analyzes the transformation of the concept of 'country residence' in Istanbul from the Ottoman Empire to the Republican period. It examines how the desire to escape the noise and density of the metropolis and seek a peaceful life integrated with nature and the sea influenced the emergence and evolution of this unique housing type over time. This text examines the historical development and architectural evolution of Istanbul, as well as the social and cultural impact of these processes. The analysis is based on historical documents, literature reviews, and architectural analyses. This study provides a detailed examination of the evolution of cottage and second homes culture, their impact on social classes and vacation habits, and the significant transformations in architecture and urbanism from the late Ottoman period to the early years of the Republic. The analysis covers the architectural, social, and cultural aspects of country houses in Istanbul from a broad perspective. The concept of country residences in Istanbul has evolved from the Ottoman period to the present day, encompassing various types of buildings such as mansions, beach houses, pavilions, villas, and apartment buildings. These structures offer valuable insights into the social, economic, and architectural transformation of the city, reflecting its rich historical and cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Secondary Housing, Sayfiye House, Summer House, Ottoman Period, Republic Period

Proje Numarası

112K257

İstanbul'da “Sayfiye Konutu” Kavramı: Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Değişen Tercihler ve Mekânsal Anlamlar

Öz

Bu araştırma, İstanbul'daki "sayfiye konutu" kavramının Osmanlı İmparatorluğu döneminden Cumhuriyet dönemine kadar geçirdiği dönüşümü kapsamlı bir şekilde ele alarak analiz etmektedir. Metropolün gürültüsü ve yoğunluğundan uzaklaşma arzusuyla doğa ve deniz ile bütünleşik, huzurlu bir yaşam arayışının, bu benzersiz konut türünün ortaya çıkışını ve zamanla evrimini nasıl etkilediği üzerinde durulmaktadır. Sayfiye konutlarının tarihsel gelişimi, mimari evrimi ve bu süreçlerin İstanbul'un sosyal ve kültürel tarihine olan etkileri, çeşitli tarihsel belgelere, literatür incelemelerine ve mimari analizlere dayanarak detaylı bir şekilde incelenmektedir. Sayfiye ve ikinci konut kültürünün evrimi, bu mekânların sosyal sınıflar ve tatil alışkanlıkları üzerindeki etkilerinin incelenmesiyle beraber, Osmanlı'nın son dönemlerinden Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar mimarlık ve şehircilik alanında meydana gelen önemli dönüşümler detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Bu çalışma, sayfiye konutlarının İstanbul'daki mimari, sosyal ve kültürel yönlerini geniş bir perspektiften inceleyerek, bu konut türünün derinlemesine bir analizini sunmaktadır. İstanbul'da sayfiye konutu kavramı, Osmanlı döneminden günümüze dek yalı, köşk, sahilsarayı, kasır, villa ve apartman gibi çeşitli yapı türlerini barındırarak gelişmiştir. Bu yapılar, şehrin sosyal, ekonomik ve mimari dönüşümüne dair kritik bilgiler sağlayarak, zengin tarihi ve kültürel mirasını yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, İkincil Konut, Sayfiye Konutu, Yazlık Ev, Osmanlı Dönemi, Cumhuriyet Dönemi

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

112K257

Teşekkür

*Bu makale, TÜBİTAK 1001 (Proje numarası: 112K257) kapsamında desteklenen ve araştırması Yıldız Teknik Üniversitesi’nde gerçekleştirilen doktora tezinden üretilmiştir.

Kaynakça

• Adil, H. (1936). Feneryolunda bir ev. Arkitekt, (2), 33-35.
• Akozan, F. (1996). Atatürk ve Florya Atatürk Deniz Köşkü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Alkan, M. Ö. (2014). Osmanlı’da Sayfiye’nin İcadı. Sayfiye Hafiflik Hayali. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alus, S. M. (2005). 30 Sene Evvel İstanbul. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arkan, S. (1940). Suadiye’de bir villa. Arkitekt, (113), 101-104.
• Asal, N. (1939). Suadiye’de bir villa. Arkitekt, (1-2), 5-8.
• Aysel, N. (2004). Mimari Tasarımın Biçimlenmesinde Bir Çevre Faktörü Olarak “Su” ve Boğaziçi Örneği (Basılmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi.
• Bir, M., & İzgi, U. (1957). Kalamışta bir apartman. Arkitekt, (3), 104-108.
• Bora, T. (2014). Sayfiye Hafiflik Hayali. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozkurt, C. (1976). Aydın Sahil Sitesi. Arkitekt, 361, 5-9.
• Cengizkan, A. (2002). Bağ Evi’nden Villa’ya: Ankara Keçiören Bağ Evleri ve Kent Konutu Tipolojisinde Dönüşüm. Modernin Saati. Ankara: Boyut Yayın Grubu.
• Crawford, A. (2005). The Case for the Country Retreat: Artists and Writers in the Rural Landscape. Arts & Humanities Press.
• Çelik, Z. (1986). The Remaking of İstanbul. New York: University of California Press.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (DABOA), (İ.. DH..) 648/45041, 15 Muharrem 1289 (25 Mart 1872).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (DABOA), (İ..DH..) 488/33009, 24 Şevval 1278 (24 Nisan 1862).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (DABOA), (A.}MKT.MHM.) 217/87, 25 Ramazan 1277 (6 Nisan 1861).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (DABOA), (A.}MKT.MHM.) 182/3, 12 Şevval 1276 (3 Mayıs 1860).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (DABOA), (A.}MKT.MHM.) 87/63, 8 Şevval 1272 (12 Haziran 1856).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (DABOA), (İ..DH..) 342/22556, 3 Şevval 1272 (7 Haziran 1856).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (DABOA), (İ..DH..) 319/20632, 9 Şevval 1271 (25 Haziran 1855).
• Eldem, S. H. (1969). Köşkler ve Kasırlar. İstanbul: DGSA Yayını.
• Eldem, S. H. (1993). Boğaziçi Yalıları: Rumeli ve Anadolu Yakası. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı Yayını.
• Emekli, G. (2014). İkinci konut kavramı açısından turizm coğrafyasının önemi ve Türkiye'de ikinci konutların gelişimi. Ege Coğrafya Dergisi, 23(1), 32-34.
• Emiroğlu, K. (2011). Gündelik Hayatımızın Tarihi (5th ed.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ergin, O. N. (1995). Mecelle-i Umur-ı Belediye (Cilt 1-8). İstanbul: İBB Yayınları.
• Erkan, S. (1934). Dr. İhsan Sami evi. Arkitekt, (48), 335-338.
• Eyüboğlu, İsmail Zeki. (2022). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Faroqhi, S. (1998). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam: Orta Çağdan Yirminci Yüzyıla. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gies, F., & Gies, J. (1994). Life in a Medieval Castle. Harper & Row.
• Giz, A. (1988). Bir Zamanlar Kadıköy. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gorbon, R. (1938). B. Cemil Filmer Evi. Arkitekt, (12), 327-330.
• Hall, C. M., & Müller, D. K. (2004). Introduction to second homes, curse or blessing? Revisited. In C.M. Hall & D. K. Müller (Eds.), Tourism, mobility and second homes: Between elite landscape and common ground (pp. 3-14). Clevedon: Channel View Publications.
• Hasol, D. (2017). Mimarlık ve Yapı Sözlüğü (7th ed.). İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Hürel, H. (2012). Burası İstanbul. İstanbul: Kapı Yayınları.
• İnciciyan, G.V. (2000). Boğaziçi Sayfiyeleri. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Kabacalı, A., (1999). İstanbul'dan Sesler ve Renkler. İstanbul: Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Yayını.
• Kahyaoğlu, N. (1933). Baki Bey Evi. Arkitekt, (7), 206-207.
• Kara, M. A. (2019). Sayfiye yerleşimlerinin oluşumu ve ikincil konut stoklarına dönüşümü. Dünya Multidisipliner Araştırmalar Dergisi, 2, 95-105.
• Kaynak, S. A. (1936). Büyükada'da bir villa. Arkitekt, (8), 219-223.
• Kırcı, N. (2013). 20. Yüzyıl Mimarlığı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kuban, D. (1994). Konaklar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (sayı. 5, ss. 50-55). İstanbul: Tarih Vakfı Yayını.
• Kuban, D. (2017). Türk Ahşap Konut Mimarisi: 17.-19. Yüzyıllar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kubilay, A. Y. (2010). İstanbul Haritaları (1422-1922). İstanbul: Denizler Kitabevi.
• Mortaş, A. (1935). B. Mazhar Evi. Arkitekt, (6), 163-165.
• Mortaş, A. (1936). Erenköyü’nde bir ev. Arkitekt, (9), 249-251.
• Müller, D.K. (1999). German second home owners in the Swedish countryside: On the internationalization of the leisure space (Unpublished doctoral dissertation). Umeå University Department of Social and Economic Geography, Umeå.
• Mümtaz, A. S. (2011). Eski İstanbul Konakları. İstanbul: Kurtuba Yayınları.
• Nazif, M. (1932). Sait Bey Köşkü. Arkitekt, (10), 284-285.
• Nizamettin, M. (1934). Suadiye’de bir köşk. Arkitekt, (6), 165-166.
• Okan, Y. (1975). Yüksel Sahil Sitesi-Yalova. Arkitekt, (360), 149-157.
• Özcan, K. (2006). Tanzimat’ın Kent Reformları: Türk İmar Sisteminin Kuruluş Sürecinde Erken Planlama Deneyimleri (1839-1908). Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VII, İstanbul.
• Pakalın, O. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (Cilt. 3). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Raşid Mehmet Efendi ve Çelebizade İbrahim Asım Efendi. (2013). Tarih-i Raşid ve Zeyli. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Rybczynski, W. (1986). Home: A Short History of an Idea. Penguin Books.
• Sağdıç, Z. (2006). Üç Osmanlı Sarayında İşlev ve Mimarlık Bağlantısı (Basılmamış Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi.
• Sarıcaoğlu, F. (2007). Üsküdar'da Osmanlı Padişahları: Göçler, Binişler ve Selamlıklar. Üsküdar Sempozyumu V Bildiriler (Cilt. 1, ss. 97-105).
• Sayar, Z. (1936). Kalamış’da bir villa. Arkitekt, (5-6), 129-132.
• Sayar, Z. (1937a). Kalamış’da bir villa. Arkitekt, (2), 33-40.
• Sayar, Z. (1937b). Kalamış’da bir villa. Arkitekt, (5-6), 129-133.
• Sayar, Z. (1937c). Suadiyede bir villa. Arkitekt, (10-11), 269-274.
• Şanlı, Y. (1970). Kıyıkent Tatil Köyü. Mimarlık, (84), 53-56.
• Tekeli, İ. (2013). İstanbul’un Planlanmasının ve Gelişmesinin Öyküsü. İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toner, J.P. (2013). Leisure and Ancient Rome. Polity Press.
• Türker, O. (2004). Nihori'den Yeniköy'e. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Türker, O. (2006). Therapia'dan Tarabya'ya. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Türker, O. (2007). Antigoni'den Burgaz'a (1. Basım). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Williams, A. M., & Hall, C. M. (2000). Tourism and migration: New relationships between production and consumption. Tourism Geographies. 2(1):5-27.
• Yağan, N.B. (2018). İstanbul'da Tarihi Sayfiye Alanları ve Dönüşüm Süreçleri. İstanbul: Libra Kitap.
• Yapanar, A. (1939). Yüzen ev. Arkitekt, (97), 18-19.
• Yapanar, A. (1947). Yüzer ev. Arkitekt, (189-190), 204-206.
• Yılmaz, Ö. (2010). Cumhuriyet Dönemi İstanbul'unun Sosyal Hayatı. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Zarifi, Y. L. (2005). Hatıralarım-Kaybolan Bir Dünya İstanbul 1800-1920. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Zürcher, E.J. (2004). Modernleşen Türkiye'nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• URL 1 http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
• URL 2. Wooden building on the Bosphorus – Yalı https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Wooden_building_on_the_Bosphorus.jpg. Erişim tarihi: 7 Mart 2024.
• URL 3. Istanbul Beylerbeyi Palace IMG 7663 1805 - Beylerbeyi Sarayı - Vikipedi (wikipedia.org). Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.
• URL 4. Osmanlıca Türkçe Sözlük, lügât, لغت (luggat.com). Erişim tarihi: 8 Mart 2024.
• URL 5. YEŞİLKÖY • DARCAN KÖŞKÜ (restoramimarlik.com. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.
• URL 6. https://tr.pinterest.com/pin/348888302392972066/. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2022.
• URL 7. (YALIBOYU EVLERİ (AMASYA EVLERİ) | Kültür Portalı (kulturportali.gov.tr) Erişim tarihi: 8 Mart 2024.
• URL 8. Ihlamur Palace Ceremonial House 01 - Ihlamur Kasrı - Vikipedi (wikipedia.org). Erişim tarihi: 10 Ocak 2023.
• URL 9. İstanbul’un Unutulan “Yüzen Evleri” (yelkenciningazetesi.com). Erişim tarihi: 25 Mart 2024.