Kırsal Mahalle Uygulamasının Su ve Kanalizasyon İdarelerinin Hizmet Sunumuna Etkisi ve Analizi: Mersin Örneği

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 6, 2169 - 2193, 15.11.2024

Orhan Veli Alıcı , Ali Deran , Ahmet Yaman , Başak Işıldaklı

https://doi.org/10.35674/kent.1497629

Öz

Türkiye’de 2014 yılında yapılan mahalli genel seçimler ile büyükşehir belediyelerinin hizmet alanı il mülki sınırı haline getirilmiştir. Bu kentlerde 2560 sayılı Kanun ile hizmet sunmakta olan Su ve Kanalizasyon İdareleri de söz konusu mülki sınırlarda içme ve kullanma suyu temin etme, kullanılmış suları arıtma ve yağmur suyunun uzaklaştırılması görevlerini ifa etmeye başlamıştır. Köylerin ve belde belediyelerinin mahalleye dönüştürülmesi ile birlikte kırsal alanda yaşayan vatandaşlara 6360 sayılı Kanun ile birtakım yerel vergi ve ücretlerden muafiyet ve istisnalar tanınmış, başlangıçta beş yıl sürmesi planlanan bu haklar 2022 yılı sonuna dek uzatılmıştır. Kırsal yaşamın gereklerine uygun olarak söz konusu vatandaşların desteklenmesi adına bu süreli hakların süresiz hale getirilmesi için 5216 sayılı Kanun’a Ek Madde 3 eklenerek “Kırsal Mahalle” uygulamasına geçilmiş, söz konusu uyum için de 6360 sayılı Kanun’un tanıdığı hakların nihai tarihi 2025 yılı sonu olarak belirlenmiştir. Ancak söz konusu uygulamaların tanıdığı ayrıcalıkların sadece yerleşim yeri özelinde tanınması sebebiyle bu kırsal alanlara yılın belirli kısımlarında gelen ve kırsal olmayan nüfusun da bu haklardan istifade ettikleri görülmektedir. Nitekim 2014 yılı ile birlikte Su ve Kanalizasyon İdarelerinin bütçeleri ve mali durumları incelendiğinde kırsal alanda hizmet sunmanın oldukça maliyetli olduğu ve anılan hak ve muafiyetlerin söz konusu idarelerin mali durumunu ve hizmet kalitesini önemli ölçüde etkilediği görülmüştür. Öte yandan bu haklardan kırsal muhitlere sınırlı zamanda yayla veya yazlık gibi saiklerle yerleşen geçici kentli nüfusun da istifade etmesi sebebiyle anılan mali zararın derinleştiği, su kaynaklarının kullanımında oluşan yoğun talep nedeniyle kırsal yaşamın zarar gördüğü ve oluşan talebin giderilmesi halinde yapılan yatırımın yılın önemli bir kısmında atıl kaldığı anlaşılmıştır. Çalışma kapsamında Mersin İlinde bulunan Silifke, Erdemli ve Toroslar ilçesi kırsalında bulunan mahallelere yayla saikiyle sadece yaz aylarında yerleşen nüfus incelenmiştir. Toplam 27 mahalle muhtarı ile 7 Su ve Kanalizasyon İdaresi bürokratı ile yapılan görüşme neticesinde elde edilen hususlara yer verilerek uygulamanın iyileştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Büyükşehir Belediyesi, Su ve Kanalizasyon İdaresi, Kırsal Mahalle, 6360 sayılı Kanun, 5216 Sayılı Kanun

Etik Beyan

Bu çalışma kapsamında Tarsus Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Komisyonu’ndan 30.11.2023 tarih ve 2 nolu toplantıda 2023/25 sayılı Karar ile izin alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Projeye verilen destekten dolayı TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.

Proje Numarası

123K989 nolu TÜBİTAK 1002-A Hızlı Destek Projesi

Teşekkür

123K989 nolu TÜBİTAK 1002-A Hızlı Destek Projesi ile çalışmayı destekleyen TÜBİTAK'a teşekkür ederiz.

The Impact and Analysis of the Rural Neighborhood Implementation on the Service Delivery of Water and Sewerage Administrations: The Mersin Case

Öz

The service area of metropolitan municipalities was extended to the provincial administrative boundaries, along with the local elections held in Turkey in 2014. The Water and Sewerage Administrations, which provide services in these cities under Law No. 2560, began to perform duties such as supplying drinking and utility water, treating wastewater, and removing rainwater within the administrative boundaries. Besides that, the legal personalities of villages and town municipalities were abolished and they gained neighborhood status. Residents living in rural areas were granted exemptions and exceptions from certain local taxes and fees under Law No. 6360. These exceptions and exemptions, which were initially planned to last five years, have been extended until the end of 2022. To support these residents by the requirements of rural life, and to make the temporary rights permanent, the “Rural Neighborhood” status was established with an additional article (No. 3) added to Law No. 5216. The final date for the rights granted by Law No. 6360 was set as the end of 2025. However, it has been observed that non-rural populations, who only come to these rural areas at certain times of the year, also benefit from these rights due to the privileges granted solely based on the place of residence. Indeed, when the budgets and financial situations of the Water and Sewerage Administrations since 2014 are examined, it is seen that providing services in rural areas is quite costly and that the mentioned rights and exemptions significantly affect the financial status and service quality of these administrations. Moreover, the financial loss has deepened as the temporary urban population, settling in rural areas for limited times due to motives such as summerhouses or highland houses, also benefits from these rights, causing intense demand for the use of water resources, harming rural life, and leading to investments remaining idle for a significant part of the year when meeting the demand. Within the scope of the article, the population that settled in the rural neighborhoods of Silifke, Erdemli, and Toroslar districts of Mersin Province only during the summer months due to highland motives was examined. Based on the findings obtained from interviews with a total of 27 neighborhood headmen and 7 Water and Sewerage Administration bureaucrats, suggestions for improving the application were presented.

Anahtar Kelimeler

Metropolitan Municipality, Water and Sewerage Administration, Rural Neighborhood, Law No. 6360, Law No. 5216

Proje Numarası

123K989 nolu TÜBİTAK 1002-A Hızlı Destek Projesi

Kaynakça

• Akduman, E. & Alıcı, O.V. (2024). Kırsal mahallelere sunulan yerel hizmetlerin değerlendirilmesi: Kumru ilçesi örneği. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 33(1), 77-102.
• Alıcı, O. V. (2017). Su ve kanalizasyon idarelerinin bütçe gerçekleşmeleri üzerinden il mülki sınırı kapsamında hizmet sunumunun değerlendirilmesi: MESKİ örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 904-914.
• Alıcı, O. V. & Yaman, A. (2023). Büyükşehir belediyelerinde kırsal mahalle: Kırsal yerleşik alan uygulaması ve bir model önerisi. Amme İdaresi Dergisi, 56(1), 29-58.
• Alıcı, O. V. & Yolcu, T. (2024). Su ve kanalizasyon idareleri genel kurulları hakkında bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (67), 25-33.
• Arıkboğa, E. (2018). Yerinden yönetim ve merkezileşmiş büyükşehir sisteminde yetkilerin dağıtılması. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1), 1-34.
• Atik, E. & Genç, F. N. (2023). 6360 sayılı kanun’un hizmet verimliliğine etkisi: Acıpayam (Denizli) mahalleleri örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(2), 301-317. https://doi.org/10.33712/mana.1307212
• Başa, Ş. & Kurt, S. (2017). Su ve kanalizasyon idarelerinde akıllı su yönetimi uygulamaları: Tekirdağ örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22, 1519-1532.
• Bayar, R. & Karabacak, K. (2020). Başkentin merkezinde köy kalmak: Çankaya ilçesinin (Ankara) kırsal mahalleleri. Ege Coğrafya Dergisi, 29(1), 87-106.
• Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (Çev. M. Bütün ve S. B. Demir). Siyasal Kitabevi.
• Ekinci, E. (2020). Güncel gelişmeler ışığında Türkiye’de yeni büyükşehir modelinde kırsal mahallelerin değerlendirilmesi. Kent Akademisi, 13(4), 771-784.
• Genç, F. N. & Korkın, E. (2017). 6360 sayılı kanunla tüzel kişiliği kaldırılan belde belediyelerinde halkın uygulamaya ilişkin algısı: Atça (Sultanhisar – Aydın) örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(32), 84-95.
• Genç, F. N. & Tekçe, Y. (2019). 6360 sayılı kanunun tüzel kişiliği kaldırılan köylere/yeni mahallelere etkisi: Aydın örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 20(44), 1-16.
• Genç, N. & Daşçı, S. (2016). 6360 sayılı kanunun kamu hizmetlerinin sunumuna etkisi: Balıkesir büyükşehir belediyesi örneği. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 3(7), 178-196.
• Gürbüz, S. (2012). Büyükşehir belediyesinin sınırının mülki sınır olması birçok güçlüğü beraberinde getirecektir. İdarecinin Sesi Dergisi, 151, 34-35.
• Hanikoğlu, M. & Negiz, N. (2023). Büyükşehirlerde kırsal mahalle deneyimi: Ayvalık örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(45), 81-106.
• Hayırsever Topçu, F. (2015). 6360 sayılı kanun çerçevesinde su hizmetleri yönetiminin değişimi ve Antalya örneği. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 30, 86-121.
• Kadıoğlu, M., Ünal, Y., İlhan, A. & Yürük, C. (2017). Türkiye’de iklim değişikliği ve tarımda sürdürülebilirlik. Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu. https://www.tgdf.org.tr/wp-content/uploads/2017/10/iklim-degisikligi-rapor-elma.compressed.pdf
• Kara, P. S. & Ezin, E. (2022). 6360 sayılı kanun ile köyden mahalleye dönen yerlerdeki sorunlar üzerine bir değerlendirme. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 5(1), 137-150.
• Karalezli, G. (2021). Mahalle ve köyün birleştirilmesi ile oluşan yeni bir birim: Kırsal mahalleler. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 3(1), 50-61.
• Karayünlü, G. (2024a). Kırsal kalkınmada büyükşehir belediyelerinin rolü Mersin örneği, Eğiten Kitap.
• Karayünlü, G. (2024b). Sosyal, beşeri ve idari bilimler alanında uluslararası araştırmalar XXXI. H. Kıymık (Edt.), Türkiye’de büyükşehir belediyeciliği ve 6360 sayılı kanunla oluşan genel durum (ss.101-116). Eğitim Yayınevi.
• Kavruk, H. (2024). Kırsal ve kentsel alanda mahalle: Köylerde, kent ve kasabalarda, büyükşehirlerde mahalle kavramı. SDE Akademi Dergisi, 4(1), 121-147.
• Kayar, İ. & Görün, M. (2022). Büyükşehirlerde belde belediyesinden mahalleye dönüşüm sonrasında yerel kamu hizmetlerinin sunumundan memnuniyet: Ordu, Tekirdağ, Manisa ve Mardin örnekleri. Yönetim Bilimleri Dergisi, 20(44), 385-415.
• Kılıç, Ö. & İpek, S. (2022). Kırsal mahalle: Büyükşehirlerde tekrar köye dönüş mü?”, TroyAcademy, 7(1), 1-16.
• Kızılboğa, R. & Alıcı, O. V. (2013). Türkiye’de kırsal alan belediyeciliği ve büyükşehir belediyelerinde il mülki sınırı uygulaması. Türk İdare Dergisi, 476, 353-381.
• Kızılboğa, R., Akıllı, H. & Özaslan, K. (2014). 6360 sayılı kanun çerçevesinde Gümüşlük belde belediyesi’nin kapatılmasına ilişkin yöre halkının algısı. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 36, 215-235.
• Koç, M. (2022). Büyükşehir belediyesi olan iller için getirilen kırsal mahalle düzenlemesine ilişkin bir değerlendirme. M. Dalkılıç & B. Serbest Yılmaz (Ed.), INSAC social and education sciences. Duvar Yayınları.
• Küçük, Ü. (2022). Yerel idari vesayet ilişkisinin yeni bir uygulaması olarak oksimoronik bir kavram: Kırsal mahalle. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 30(4), 2163-2199.
• Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (MESKİ). (2024). Teknik rapor.
• Oktay, T. (2016). 6360 sayılı kanun’a dayalı büyükşehir belediye reformunu anlama ve anlamlandırma. İstanbul Medeniyet Üniversitesi SBF Dergisi, 1(1), 71-131.
• Olgun Susta, G. (2018). 6360 sayılı yasa ile oluşan yeni büyükşehir yasası’nın kırsal alanda hizmet etkililiği açısından incelenmesi: İzmir ili Kiraz ilçesi araştırması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Ökmen, M. & Parlak, B. (2013). Kuram ve uygulamada yerel yönetimler. Orion Yayınları.
• Özer, M. A. & Uzun, H. (2023). Su ve kanalizasyon idarelerinde e-belediyecilik uygulamaları: Ankara ASKİ örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(1), 35-57.
• Saldana, J. M. (2015). The coding manual for qualitative researchers. SAGE Publications.
• Yaman Kocadağlı, A. (2022). İstanbul’un kırsal mahalleleri: Güncel yasal düzenlemeler kapsamında bir durum analizi. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, 40, 144-167.
• Yaman, A. (2022). Pandemi döneminde kentsel politikaların ve uygulama araçlarının (repertuvar) analizi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 31(1), 35-66.
• Yıkıcı, A. & Çolak, Ç. (2023). Büyükşehirlerdeki kırsal mahalle ve kırsal yerleşik alanların tespiti sürecine yönelik bir araştırma: Trabzon örneği. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9(2-1), 10-111.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Kitabevi.
• Zengin, O. (2014). Büyükşehir belediyesi sisteminin dönüşümü: Son on yılın değerlendirmesi. Ankara Barosu Dergisi, 72(2), 91-116.