Changes in Historical Urban Squares: Historical Transformation of Beyazıt Square

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 393 - 409

Necmi Ateş

https://doi.org/10.35674/kent.1462735

Öz

When the history of city centers is examined, it is observed that squares form around either a religious structure or an administrative building. These squares, which constitute the nucleus of urban settlements, undergo changes over time. Population growth and technological developments have led to changes in these squares, initiating a process of transformation. Beyazıt Square is one of the significant squares that has survived from the Roman period to the present day. The square contributes to the formation of collective memory by preserving the historical and cultural identity of the city. It is a famous square that is open to all city residents and serves as the center for social activities. Despite various competitions being organized for the revitalization of the Historic Square and improvement of its spatial quality, the projects have either not been implemented at all or have been partially implemented. The designed objectives have not been achieved. Today, especially transportation problems exacerbate the situation in the square. The historic square is faced with heavy traffic and air pollution, and it is necessary to preserve this square, which is part of the cultural heritage. This article provides general information about the importance and history of the square, and examines the distinctive structures within the square. Furthermore, the competitions designed for the square are analyzed, and the historical, cultural, functional, and physical changes of the square are observed. The article advocates for the implementation of pedestrian-focused new methods and the removal of vehicles from the square.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, historic squares, Beyazıt Square, competitions, transformation

Tarihi Kentsel Meydanların Değişimi: Beyazıt Meydanın Tarihsel Dönüşümü

Öz

Kent merkezlerinin tarihçesine bakıldığında; meydanların, ya dini bir yapı ya da idari bir yapı etrafında oluştuğu görülmektedir. Kentlerin kuruluş çekirdeklerini oluşturan bu meydanlar zamanla değişime uğramaktadırlar. Nüfus artışı, teknolojik gelişmeler bu meydanlarda değişikliklere yol açmış; değişmeye, dönüşmeye başlamışlardır. Beyazıt Meydanı Roma döneminden günümüze ulaşan önemli meydanlarından biridir. Meydan, kentin tarihi ve kültürel kimliğini koruyarak kolektif belleğin oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Meydan tüm kent sakinlerine açık, toplumsal etkinliklerin merkezi olan bir ünlü Meydan’dır. Tarihi Meydan’ın canlandırılması ve mekân kalitesinin iyileştirilmesi için çeşitli yarışmalar düzenlenmişse de ancak projeler ya hiç uygulanmamış ya da kısmen uygulanabilmiştir. Tasarlanan hedefler amacına ulaşmamıştır. Günümüzde de özellikle meydanda ulaşım sorunları artırmaktadır. Tarihi meydan yoğun trafik ve hava kirliliği ile karşı karşıyadır, kültürel mirasın bir parçası olan meydanın korunması gerekmektedir. Bu makale, meydanın önemi, tarihçesi hakkında genel bilgiler vermekte meydandaki kimlikli yapıları ele almaktadır. Yine Meydan için tasarlanan yarışmalar incelenmiş, meydanın tarihsel, kültürel, işlevsel ve fiziksel değişimlerini gözlemlenmiştir. Makale Meydan’dan taşıtın uzaklaştırılması yaya odaklı yeni yöntemlerin uygulanması gerektiği savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, tarihî meydanlar, Beyazıt Meydanı, yarışmalar, değişim

Etik Beyan

Bu çalışma için etik kurul iznine gerek olmadığını beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Yüksek lisans tez çalışmalarımda daha önce emeği geçen Süheyla Birlik Hoca'ma ve doktora çalışmalarımda emeği geçen Necmettin Erbakan Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümündeki hocalarıma: Ümmügülsüm Dağlıoğlu, Çiğdem Çiftçi, Seher Özkazanç, Fadim Yavuz ve tüm diğer hocalarıma teşekkür ediyorum.

Kaynakça

• Ardıçoğlu, R., & Uslu, A. (2018). Meydanların Morfolojik Değişimi: Beyazıt Meydanı Örneği. Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, 589–608.
• Ateş, N. (2020). Türkiye’de Tarihi Dokusu İle Kimliklenmiş Kent Meydanlarının Değişimleri Üzerine Bir Araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Karabük Üniversitesi.
• Ateş, N. (2022). Beyazıt Meydanı Çizimleri ve Fotoğraflar (1–5).
• Ayverdi, H. E. (1958). 19. Asırda İstanbul Haritası. İstanbul Enstitüsü Yayınları, 31–35.
• Bağbaşı, G. (2010). İstanbul kent meydanlarının peyzaj mimarlığı ilkeleri açısından İirdelenmesi: Sultanahmet, Beyazıt, Taksim, Beşiktaş, Ortaköy Meydanı [Yüksek Lisans Tezi]. Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bayrak, G. S. (2014). Meydan [Doktora Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri enstitüsü.
• Bilsel, C. (2011). Les Transformations d’Istanbul: Henri Prost’s planning of Istanbul (1936-1951). İTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1), 100–116.
• Ersin, Ö. (2007). İstanbul Beyazıt’taki Theodosıus Forumu Geç Antik Dönemden Osmanlı Dönemi’ne Kadar Forum Ve Yapılarının Değişimi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Fauole, P. (1995). Square in contemporary architecture. Waanders P.
• Günaydın, A., Altunkasa, M. (2019). Determınatıon Of Conservatıon And Development Strategıes Of Hıstorıcal Cıty Centers: The Gaziantep Example. Journal of the Social Sciences Institute of Bingöl University. 9. 51-70. 10.29029/busbed.533414.
• Hasol, D. (2014). Kent Meydanları. Beyazıt Meydanı Bugünkü Haline Nasıl Geldi? İTÜ,Dergi, 9–36.
• İşözen, E. (1987). Beyazıt Meydanı kentsel tasarım proje yarışması.
• Kuban, D. (2010). İstanbul Bir Kent Tarihi. Türkiye İş Bankasın Kültür Yayınları.
• Kutlu, T., Gür, C., Tuncer, M. (2022). Example of City Center Transportation Policies During the Pandemic: Ecological Approach to Transportation in Ankara Historical City Center. IDEALKENT, 13(36), 715-747. https://doi.org/10.31198/idealkent.1109185
• Müller Weiner. (2016). İstanbul’un Tarihsel Topografyası.
• Schneider, A. Maria. (1936). Byzanz, Vorarbeiten zur Topographie und Archaeologie der Stadt. Istanbuler Forschungen, 8., 17–22.
• Schulz, N. (1971). Existence, Space and Architecture. Praeger.
• Sennett, R. (2002). The Fall of Public Man. Ayrıntı Yayınları.
• İNT-1 https://eskiharita.istanbul/
• İNT-2https://www.kitantik.com/product/BEYAZIT-MEYDANI-ESKI-EDITORLU-KARTPOSTAL_1br9qfykkgnud9114q0
• İNT-3 https://pbs.twimg.com/media/DOwHN2HWAAMfNtl.jpg
• İNT-4 https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/126497
• İNT-5 https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/84532
• İNT-6 https://www.arkitera.com/proje/beyazid-meydani-duzenleme-projesi/
• İNT-7 https://islamansiklopedisi.org.tr/saray-i-atik-i-amire
• İNT-8https://www.istanbul.edu.tr/tr/haber/istanbul-universitesi-ana-kapisi-turkiyenin-kapilarina-konu-oldu-6B0064006C00590046005F0043005500770035004D003100
• İNT-9 https://tr.wikipedia.org/wiki/Bayezid_Medresesi
• İNT-10 http://www.fatih.gov.tr/beyazit-camii-ve-sultan-ii-beyazid-han-turbesi