Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve Hava Kalitesi Verileri Kullanılarak Türkiye’nin Hava Kirliliğinin Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 377 - 389, 15.12.2019

Erkan Kalıpcı , Volkan Başer

https://doi.org/10.31466/kfbd.645698

Cited By: 8

Öz

Yapılan bu çalışmada; Türkiye’de hava kirliliğinin önlenmesi için mevcut duruma dikkat çekilerek kamuoyunun bilgilendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada kullanılan veriler, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığından temin edilmiş ve arcGIS ortamında işlenerek haritalandırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda; Türkiye’de kentlerin öncelikli çevre sorunları arasında hava kirliliğinin ikinci sırada yer aldığı ve yıllar itibariyle karşılaştırılması yapıldığında son beş yılda hava kirliliği ile ilgili sorunların stabil olarak devam ettiği belirlenmiştir.  Kentlerde hava kirliliğinin muhtemel nedenlerinin sırasıyla evsel ısınmadan (63 kentde), sanayi işletmeleri ve faaliyetlerinden (9 kentde), karayolu trafiğinden (5 kentde), termik santralden (2 kentde), maden işletmelerinden (1 kentde) kaynaklandığı tespit edilmiştir. Hava kirliliğine karşı önlem alınmasında karşılaşılan güçlükler ise; ısınmada kalitesiz yakıt kullanımı, atıkların yakılması, topografik yapı, meteorolojik faktörler, tüketici bilinçsizliği, çarpık kentleşme, şehir merkezine veya yerleşim yerlerine yakın mesafede endüstriyel tesislerinin konumlandırılması şeklinde sıralanabilir. 2016 yılının Ocak ayı için ortalama SO2 ölçüm sonuçları hava kalitesi indeksine göre sınıflandırıldığında; 69 kentin “1-iyi” sınıfında olduğu ve PM10 ölçüm sonuçlarına göre 12 kentin “3-hassas”, 37 kentin  “2-orta”  index diliminde, 24 kentimizinde “1-iyi” sınıfında yer aldığı görülmüştür. Ülkemizde ‘atık yönetim felsefesi’ olarak tanımlanan çevresel kirlenmeleri ortadan kaldıracak veya minimuma indirecek çevresel projelerin hazırlanarak sayısının artması ve ivedilikle hayata geçirilmesinin hava kirliliğinin azaltılmasında yarar sağlayacağı aşikardır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi Bilgi Sistemleri, Hava Kirliliği Haritası, Konumsal Analiz, Çevre Yönetimi, Türkiye

Evaluation of Turkey’s Air Pollution Using Geographical Information Systems (GIS) And Air Quality Data

Öz

In this study; it is intended to draw attention of public to the situation and inform about prevention of air pollution in Turkey. The data used in the study were obtained from the Ministry of Environment and Urbanization of the Republic of Turkey, and processed and mapped in ArcGIS environment. As a result of the analysis; air pollution comes second place among the primary environmental problems of cities in Turkey, and it is stated that in the last five years problems with air pollution reliably continue when compared to years in the past.  Possible causes of air pollution in cities were caused by domestic heating (63 provinces), industrial enterprises and activities (9 provinces), road traffic (5 provinces), thermal power plants (2 provinces) and mining enterprises (1 province). Difficulties in taking precautions against air pollution may be sorted as the use of poor quality fuel in heating, waste incineration, topographic structure, meteorological factors, consumer unconsciousness, distorted urbanization, industrial facilities close to the city center and settlements. According to the air quality index classification of the average SO2 measurement values in January 2016; 69 cities were classified as "1-good"; and according to PM10 values, 12 cities were classified as ”3-sensitive”, 37 cities were classified as "2-medium ”, and 24 cities were classified as“ 1-good ”. It is obvious that increasing the number of environmental projects that will eliminate or minimize environmental pollution, which is defined as waste management philosophy and in our country, will be beneficial in reducing air pollution.

Anahtar Kelimeler

Air pollution map, Geographical information systems, Spatial analysis, Enviromental management, Turkey

Kaynakça

• Anthony, L., & Cox, T. (2018). Socioeconomic and particulate air pollution correlates of heart disease risk. Environmental Research, 167(April), 386–392.
• Aydınlar B., Güven H., Kirksekiz S. (2009). Hava kirliliği nedir, ölçüm ve hava kalite modelleme yöntemleri nelerdir. Hava Kirliliği ve Modellemesi Dergisi,16 (2): 83-91.
• Anonim, (2018). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin Ve Denetim Genel Müdürlüğü, ‘Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu, Yayın No: 40, ISBN:978-605-5294-92-2 Ankara.
• Berktaş, B., Bircan, A. (2003). Effects of atmospheric sulphur dioxide and particulate matter concentrations on emergency room admissions due to asthma in Ankara. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 51: 231- 238.
• Cengiz, M.A., Şenel, T., Terzi, E., Savaş, N., Terzi, Y. (2013). Samsun bölgesindeki hava kirliliğinin neden olduğu hastalıkların istatistiksel modellenmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi / The Black Sea Journal of Sciences 3(8):27-36.
• Çiçek, İ., Türkoğlu, N., & Gürgen, G. (2004). Ankara’da hava kirliliğinin istatistiksel analizi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 1-18.
• Fişekçi, F., Özkurt, S., Başer, S., et al. (1999). Effect of air pollution on COPD exacerbations. Eur Respir J, 14 Suppl 30: 393.
• GAZBİR, (2016).Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği, 2016 Yılı Doğal Gaz Dağıtım Sektörü Değerlendirme Raporu, 1-21.
• Heal, M. R., Kumar, P., & Harrison, R. M. (2012). Particles, air quality, policy and health. Chemical Society Reviews, 41(19), 6606-6630.
• Star, J. ve Estes, J., (1990). Geographic Information Systems, Prentice Hall, Inc., New Jersey.
• Susam, T., Karaman, S., Öztekin, T., (2006) Yüzey suları coğrafi bilgi sistemi; Tokat ili örneği’, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1.
• Şahin, Ü. (2000). İstanbul’da 1994-1998 hava kirliliği düzeyleri ile mortalite arasındaki ilişki. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• URL-1: http://www.havaizleme.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 17 Ekim 2019).
• WHO.(1992).United Nations Environment Programme. Urban Air Pollution in Megacities of the World. Blackwell, UK,7-13.
• Zhang, H., Xu, T., Zong, Y., Tang, H., Liu, X., & Wang, Y. (2015). Influence of meteorological conditions on pollutant dispersion in street canyon. Procedia Engineering, 121, 899–905.