Geleneksel Konutların Restorasyon Sürecinde Enerji Etkin İyileştirilmesi: Trabzon Evi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 202 - 222, 15.03.2023

Esra Lakot Alemdağ Birol Şahin Ayça Akkan

https://doi.org/10.31466/kfbd.1229963

Öz

İnşaat sektörü küresel enerji kullanımında ve çevresel sorunlarda önemli bir paya sahiptir. Konutlarda enerji verimliliğini arttıracak önlemler ile iç mekân iklimsel konforu iyileştirilerek daha az enerji tüketen, sürdürülebilir yapılı çevreler oluşturmak mümkündür. Ülkemizdeki konut stoğu düşünüldüğünde mevcut yapılarda yapılacak enerji etkin iyileştirmeler, verimlilik açısından düşük enerjili yeni bir bina inşa etmek kadar etkili olacaktır. Kentlerin kimliğini yansıtan tescilli geleneksel konutlar da mevcut yapı stoğunun önemli bir parçasıdır. Bu yapıların taşıdığı kültürel değerlerin korunmasının yanı sıra enerji performanslarının da iyileştirilmesi gerekmektedir. Yapılan çalışmada Trabzon ilinde yer alan restore edilmiş tescilli konutlardan biri seçilerek yapı dış kabuğu ve döşemeleri için enerji etkin iyileştirme önerileri hazırlanmıştır. Binanın ısı yalıtım performansının arttırılması ve farklı yalıtım malzemelerinin etkinliğinin incelenmesi amacıyla hazırlanan bu öneriler TSE 825 Hesap programı kullanılarak irdelenmiştir. Binanın zemin ve 1. katında yer alan her bir mekân için ısı kayıpları hesaplanmıştır. Ayrıca çalışmada önerilen dış duvar alternatifleri için aynı programda yoğuşma kontrolü de yapılmıştır. Sonuç olarak bağdadi duvar yapım sistemine sahip binada uygulanan yalıtım önerileri yıllık ısıtma yüklerinde % 66.8 ile % 68.8 arasında azalma sağlamıştır. Isıtma yükünün en fazla olduğu Ocak ayında örnek binada maksimum %66.4 tasarruf sağlanmıştır. Bu uygulamalar sonucunda duvar konstrüksiyonlarında herhangi bir yoğuşma problemi de meydana gelmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Bağdadi duvar, Enerji performansı, Enerji etkin iyileştirme, Geleneksel konut, Isıtma yükleri

Energy Efficient Improvement of Traditional Houses in the Restoration Process: A Case Study of Trabzon House

Öz

The construction industry has a significant share in global energy use and environmental problems. It is possible to create sustainable built environments that consume less energy by improving indoor climatic comfort with measures to increase energy efficiency in houses. Considering the housing stock in our country, energy efficient improvements to be made in existing buildings will be as effective as constructing a new low-energy building in terms of efficiency. Registered traditional residences reflecting the identity of cities are also an important part of the existing building stock. In addition to preserving the cultural values of these structures, their energy performance should also be improved. In the study, one of the restored registered houses in the province of Trabzon was selected and energy efficient improvement suggestions were prepared for the outer skin and flooring of the building. These suggestions, which were prepared to increase the thermal insulation performance of the building and to examine the effectiveness of different insulation materials, were examined using the TSE 825 Calculation program. Heat losses were calculated for each space on the ground and first floor of the building. In addition, condensation control was carried out in the same program for the exterior wall alternatives in the study. As a result, insulation recommendations applied in the building with the bağdadi wall construction system have reduced the annual heating loads between 66.8 % and 68.8 %. In January, when the heating load was the highest, a max. of 66.4% savings was achieved in the sample building. As a result of these applications, no condensation problem has occurred in the wall constructions.

Anahtar Kelimeler

Bağdadi wall, Energy performance, Energy efficient improvement, Traditional housing, Heating loads

Kaynakça

• Aktemur, C. ve Atikol, U. (2017). Optimum insulation thickness for the exterior walls of buildings in Turkey based on different materials, energy sources and climate regions. International Journal of Engineering Technologies-IJET, 3(2), 72-82.
• Akok, M. (1951). Trabzon’un Eski Evleri. Arkitekt, C(20), 323-325.
• Ashrafian, T., Yilmaz, A. Z., Corgnati, S. P., & Moazzen, N. (2016). Methodology to define cost-optimal level of architectural measures for energy efficient retrofits of existing detached residential buildings in Türkiye. Energy and Buildings, 120, 58-77. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2016.03.074
• Aşanlı, M. (2021). Geleneksel yapı teknikleri: doğal ve ekolojik yapı rehberi (33). Yeni İnsan Yayınevi.
• Baca, L. F. G., & López, F. J. S. (2018). Traditional architecture and sustainable conservation. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, 8(2), 194-206. https://doi.org/10.1108/JCHMSD-06-2017-0036
• Başkan, S. (2008). Geleneksel Doğu Karadeniz Evleri. Erdem Dergisi, (52), 41-90.
• Dedeoğlu, N. (2002). Ekolojik mimarlık kapsamında konut tasarımlarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Gelis, K., & Yesildal, F. (2020). Klasik ve modern yapı elemanları kullanılması durumunda ısı iletim katsayısının değişimi ve minimum yalıtım kalınlığının tayini. Gümüşhane University Journal of Science and Technology, 10(4), 869- 877. https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.725909
• Golcu M., Dombayci, O. A., & Abali, S. (2006). Denizli için optimum yalıtım kalınlığının enerji tasarrufuna etkisi ve sonuçları. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 21(4), 639-644. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gazimmfd/issue/6 670/88852
• Gür, Ş. Ö. (2005). Doğu Karadeniz Konutu. Prof. Dr. Afife BATUR (Eds.), Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari (ss.162-211). Mas Matbaacılık, İstanbul.
• Gürel, A. E. ve Cingiz, Z. (2000). Farklı dış duvar yapıları için optimum ısı yalıtım kalınlığı tespitinin ekonomik analizi. Sakarya University Journal of Science, 15(1), 75-81.
• İpekoğlu, B., Böke, H., & Çizer, Ö. (2007). Assessment of material use in relation to climate in historical buildings. Building and environment, 42(2), 970-978. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2005.10.029
• Kandemir, S. Y., Bektaş V., & Açıkkalp E. (2019). Dıştan yalıtım uygulamalarında farklı duvar modelleri için optimum yalıtım kalınlıklarının belirlenmesi ve ekonomik analizleri. DÜMF Mühendislik Dergisi, 10(1), 275-288. https://doi.org/10.24012/dumf.401958
• Karabey, A., Bolukbasi, A., & Onal, M. (2012). Van ili farklı yakıt türlerine göre optimum yalıtım kalınlığı ve enerji maliyetinin değerlendirilmesi. National Air Conditioning and Refrigeration Education Symposium. (pp. 698-708), Balıkesir.
• Kazmaoğlu, M. & Tanyeli, U. (1979). Anadolu konut mimarisinde bölgesel farklılıklar, Yapı Dergisi, (33), İstanbul, 29-39.
• Kon, O. ve Yüksel, B. (2016). Kamu binalarının ısıtma yüküne göre dış duvarlarının optimum yalıtım kalınlıkları ve enerji tüketimleri. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 15(1), 30-47.
• Kudde, E., Sürücü, D., & Köroğlu, Ç. (2009). Bir ahşap yapıda koruma-uygulama metodolojisi, 5. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, (15), 56-72.
• Kürekçi, N. A., Ağra, O. ve Emanet, O. (2009). Determination of Optimum Insulation Thickness for Different Climatic Zones of Turkey. In ASME 2009 International Mechanical Engineering Congress and Exposition (pp. 499-505). American Society of Mechanical Engineers.
• MGM. (2022). 2022 yılı genel istatistik verileri. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A
• Özen, H., Tuluk, Ö. İ., Engin, H. E., Düzenli, H. İ., Sümerkan, M. R., Tutkun, M., Keleş, S. (2010). Trabzon kent içi kültür varlıkları envanteri. Trabzon Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Trabzon.
• Özen, H. (2019). Rize halk mimarisi malzeme ve yapım teknikleri. Prof. Dr. Haşim KARPUZ (Eds.), Geleneksel Rize mimarisi üzerine araştırmalar (ss. 61-77). Rize Araştırma Vakfı (REVAK), İstanbul.
• Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., & Aydın, S. (2017). Köppen-Geiger iklim sınıflandırmasına göre Türkiye’nin iklim tipleri. Coğrafya Dergisi, (35), 17-27.
• Sezer, F. Ş. (2005). Türkiye’de ısı yalıtımının gelişimi ve konutlarda uygulanan dış duvar ısı yalıtım sistemleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 10(2), 79-85
• Şahin, M. (2013). Giresun ilindeki bağdadi kubbeli camiler. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (11), 71-89.
• Şahin, B. & Çarkacı, C. (2019). Gümüşhane ili kamu binalarındaki ısı yalıtımı uygulamalarının incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 9 (3) , 526-535. DOI: 10.17714/gumusfenbil.527341
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (t.y.). Türkiye Geneli Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı İstatistiği. https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44798/turkiye-geneli-korunmasi-gerekli-tasinmaz-kultur-varligi-istatistigi.html
• TUİK. (2022). Sektörlere göre toplam sera gazı emisyonları (CO2 eşdeğeri), 1990 – 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2020-45862. 30 Mart 2022.
• Tuna, C. (2008). Orta Karadeniz bölgesi sahil kesiminde geleneksel mimari. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• UEVEP. (2017). Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı 2017-2023. http://www.eyoder.org.tr/UlusalEVEP.pdf. 23 Eylül 2022.
• Uzun, İ. (2022). Türkiye’nin enerji görünümü ve enerji verimliliği. Mühendis ve Makine, 63(707), 15-23.
• Yeşildal, F., & Gelis, K. (2020). Gümüşhane iklim şartlarında farklı malzemeler için yalıtım kalınlıklarının TS 825 kapsamında değerlendirilmesi. Gümüşhane University Journal of Science and Technology, 10(3), 830- 843. https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.71821
• Zinzade, D. (2010). Yüksek yapı tasarımında sürdürülebilirlik boyutunun irdelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].