İnternet Haberciliğinde Etik Sorunlar: Aldatıcı Başlık Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Yıl 2021, Sayı: 7, 1 - 26, 16.12.2021

Pervin Çakır , Erkam Temir

Öz

Hızlı bir şekilde değişen ve gelişim gösteren teknoloji sayesinde insanlar, internet, yeni medya, sosyal medya ve sosyal ağlar gibi pek çok yeni kavramla tanışmıştır. Yeni medya, sosyal medya uygulamalarını da bünyesinde barındıran, insanlar arası etkileşimin yüksek seviyede gerçekleştiği ve bilgiye ulaşımı da son derece kolaylaştıran sanal bir mecradır ve kurumları, insanları ve toplumları dönüşüme uğratmıştır. Gazetecilik ise bu değişimin başat alanlardan biridir. Yeni medya ve geleneksel medyanın pratikleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle her ikisi için öne çıkan etik problemler de farklılaşmaktadır. Tartışılması, üzerinde durulması ve denetlenmesi gereken etik sorunların en önemlilerinden biri internet gazeteciliğinde sık karşılaşılan “tık odaklı habercilik”tir. Bu nedenle haberlerde “aldatıcı başlık” kullanımı, web trafiği ölçümlerine göre Türkiye’de ilk üç sırada yer alan milliyet.com, hürriyet.com ve ensonhaber.com siteleri üzerinden incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeni medya, İnternet haberciliği, medya etiği, aldatıcı başlık, tıklama tuzağı

Kaynakça

• Albayrak, M. (2017). Bilimsel Araştırmalarda Veri Madenciliği Kullanımı. International Journal of Social Sciences and Education Research. 3, (3). s. 752.
• Arık, E. (2018). Dijital Mahremiyet. İstanbul: Literatürk Yayınları.
• Aristoteles (2020). Nikomakhos'a Etik. (Eski Yunancadan Çev. Furkan Akderin) İstanbul: Say Yayınları.
• Babacan, M. E. (2017). Sosyal Medya ve Gençlik. İstanbul: Bir Yayıncılık.
• Baudrillard, J. (2004). Tam Ekran. (Çev. Bahadır Gülmez). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bauman, Z., Lyon, D. (2018). Akışkan Gözetim. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baykal, A. (2006). Veri Madenciliği Uygulama Alanları. D. Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 7. s. 96.
• Binark, M., Bayraktutan, G. (2013). Ayın Karanlık Yüzü: Yeni Medya ve Etik. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Çelik, R. (2020). Tık Odaklı Habercilikte “Tık Yemi” Taktiği: Koronavirüs (Kovid-19) Örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. 9, (2).
• Çömlekçi, M. F. (2019). Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Haber Doğrulama Platformlarının Pratikleri, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-GİFDER) 7, Uluslararası Türk Dünyası Basın Sempozyumu Özel Sayısı. s. 1551.
• Dalgalıdere, S., Kılıç, E. (2015). Büyük Veri ve Mahremiyet Sorununa Eleştirel Bir Bakış. Editörler: Sertaç Dalgalıdere ve Ramazan Çelik. İstanbul: İskenderiye Kitap.
• Dedeoğlu, G. (2016). Teknoloji, İletişim, Yeni Medya ve Etik. İstanbul: Kayhan Matbaacılık.
• Demirel, S. D. (2016). Yeni Medyanın Ekonomi Politiği: Dijitalleşen Kapitalizm Üzerinden Etiği Yeniden Düşünmek. Editör: Ferlal Örs. Medya Etik. İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Dijk, J. V. (2018). Ağ Toplumu. (Çev. Özlem Sakin). İstanbul: Epilson Yayınevi.
• Dolgunyürek, D. Ö. (2018). İnternet Gazeteciliğinde Ortaya Çıkan İhlâllerin Önlenmesi İçin Çözüm Önerileri ve İnternet Gazetecilerinin Hakları. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2, (1). s. 211.
• Dönmez, İ.H. (2010). İnternet Haberciliğinde Tıklanma Kaygısı ve “Kapan” Manşetler. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 14.
• Erdoğan, İ. (2013). Yeni Medya Gazeteciliğinde Etik Bir Paradigma Belirlemenin Kapsamı ve Sınırları. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 36. s. 256.
• Evers, H. (2010). Medya Etiği. Editör: Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel. Televizyon Haberciliğinde Etik. Ankara: Fersa Yayıncılık. s.46.
• Geray, H. Aydoğan, A. (2009). Yeni İletişim Teknolojileri ve Etik. http://ilefarsiv.com/etik/wp-content/uploads/yeni-iletisim-teknolojileri-ve-etik.pdf Erişim Tarihi: 26.12.2020. s. 314.
• Google Chrome. Çerez Nedir? https://support.google.com/chrome/answer/95647?co=GENIE.Platform%3DDesktop&hl=tr Erişim Tarihi: 29.12.2020
• Işık, U., Koz, K.A. (2014). Çöp Yığınlarında Haber Aramak: İnternet Gazeteciliği Bir Çalışma. E-Journal of New World Sciences Academy. 9, (2). s. 36.
• İnce, M. (2018). İnternet Haberciliğinde Çok Tıklanma Beklentisi ve Tuzak Başlıklar. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8, (2).
• Karaduman, M. (2002). Haber Almada İnterneti Kullanma Alışkanlıkları. VIII. Türkiye'de İnternet Konferansı. s. 1, 2. İstanbul. http://inet tr.org.tr/inetconf8/program/105.html
• Kırık, A. M., Yegen, C. (2017). Değişen Habercilik Pratikleri Çerçevesinde Sosyal Medyada Yurttaş Gazeteciliği. Editör: Berrin Kalsın. Tüm Boyutlarıyla İnternet Haberciliği. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Licklider, J. C. R., & Clark, W. E. (1962, May). On-line man-computer communication. In Proceedings of the May 1-3, 1962, spring joint computer conference. pp. 113-128.
• Licklider, J. C. R. (1963, April). "Memorandum for Members and Affiliates of the Intergalactic Computer Network.
• Narin, B. (2017). Gazetecilik 2.0 İnternet Gazeteciliğinde Hipermetinsellik. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Niedzviecki, H. (2019). Dikizleme Günlüğü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Oğuz, H. (2013). Elektronik Ortamda Kişisel Verilerin Korunması, Bazı Ülke Uygulamaları ve Ülkemizdeki Durum. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi. 3. s. 2-3.
• Okkay, İ. (2017). Geleneksel Habercilikten İnternet Haberciliğine Geçiş Sürecinde Ortaya -Çıkan Etik Sorunlar. Editör: Berrin Kalsın. Tüm Boyutlarıyla İnternet Haberciliği. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Özçağlayan, M. (2008). “Gazetelerin Gelişimi ve Gazeteciliğin Geleceği (Yeni Teknolojiler ve Medya Ekonomisi Açısından Genel Bir Değerlendirme).” Marmara İletişim Dergisi. 13, (13). s. 133.
• Özel, E.K., Deniz, Ş. (2019) “Tık” ve “Etik” Arasında Sıkışan Gazetecilik: İnternet Gazeteciliğinin Ortaya Çıkardığı Yeni Etik Sorunlar ve Gazetecilerin Konuya Bakış Açısı Üzerine Bir Araştırma. Erciyes İletişim Dergisi. 6, (1).
• Özyal, B. (2016). “Tık Odaklı Habercilik: Tık Odaklı Haberciliğin Türk Dijital Gazetelerindeki Kullanım Biçimleri.” Global Media Journal TR Edition. 6, (12). s. 281.
• Paloque-Bergès, Camille, and Valérie Schafer. Arpanet (1969–2019). Internet Histories 3, (1), 1-14.
• Şahin, H. (2016). Medya Etiği ve Yapısal Gerçekler. Editör: Ferlal Örs. Medya Etik. İstanbul: Sentez Yayıncılık. s. 15,17.
• Taş, E. (2017). Yeni Medyada Nefret Söylemi. Yeni Medya Elektronik Dergi. 1, (1). s. 61.
• TDK. Özel Hayat Nedir? https://sozluk.gov.tr/ . Erişim Tarihi: 27.12.2020.
• TBMM. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tc_anayasasi.maddeler?p3=20 Erişim Tarihi: 27.12.2020.
• Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/t%C3%BCrkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumluluk-bildirgesi.html Erişim Tarihi: 02.01.2021.
• Uzun, R. (2015). Haber Telif Hakları ve İnternet Gazeteciliğinde İntihal. İletişim. 2015/21. s. 49.
• Uzun, R. (2016). İletişim Etiği. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yüksel, C. (2006). Kamu Yönetiminde Etik ve Türk Kamu Yönetiminde Etik Hakkında Yeni Yasal Düzenlemeler. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 64. (2). s. 171, 172.