An Analysis of the Film of Tenet in the Context of Philosophy

Yıl 2022, Sayı: 8, 172 - 188, 28.06.2022

Bilge Yavaş

Öz

Time is a concept that is an important structure of cinematography and is often discussed in film criticism. Time requires the inclusion of all sciences in an interdisciplinary study since there is no concrete definition for it. However, philosophy is the primary source aimed at problematizing the concept of time in an ontological dimension. Philosophy is a thought, and cinema lives within that thought, so looking at cinema from a philosophical point of view is one of the most important ways to understand cinema. The research aims to develop a philosophical perspective on Tenet directed by Christopher Nolan in 2020. In this direction, the research is limited to the concept of time and provides a theoretical framework for cinematic time and the philosophical dimension of time. In the film, time becomes cyclical by breaking out of linearity. So, the direction of the flow of time and the changeability of the direction of time, the place of such temporal operation in philosophy, is the problem of research. As a result of the philosophical criticism expressed from the perspective of the phenomenon of time, it can be noted that the film Tenet integrates into the plot the mysteries of the palindrome, which includes the Christian doctrine, the so-called Sator Square. The film treats the concept of time as the Grandfather Paradox. With the endless cycle in which past and future are interwoven, a reference to Jesus is made.

Anahtar Kelimeler

cinema, philosophy, time, paradox, tenet

Tenet Filminin Zaman Felsefesi Bağlamında İncelenmesi

Öz

Zaman, sinema sanatının önemli bir yapısını oluşturan ve sinema eleştirilerinde de sıklıkla ele alınan bir kavramdır. Zaman, ne olduğuna dair somut bir tanım yapılamaması nedeniyle disiplinlerarası bir çalışma ile tüm bilimlerden yararlanmayı gerektirmektedir. Ancak zaman kavramını ontolojik boyutta sorunsallaştırarak kendine amaç edinen birincil kaynak felsefedir. Felsefe bir düşüncedir ve sinema bu düşüncenin içinde yaşamaktadır. Dolayısıyla sinemaya felsefi açıdan bakmak, sinemayı anlamanın en önemli yollarından biridir. Araştırma 2020 yılı Christopher Nolan yönetmenliğindeki Tenet filmine felsefi bir bakış açısı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda araştırma zaman kavramı ile sınırlandırılarak sinematik zaman ve zamanın felsefi boyutu üzerine kuramsal bir çerçeve sunmaktadır. Filmde çizgisellikten çıkarak döngüsel hale gelen zamanın akış yönü ve zamanın yönünün değişebilirliği, böyle bir zamansal işleyişin felsefedeki yeri araştırmanın problemini oluşturmaktadır. Zaman olgusu perspektifinde yapılan felsefi eleştirisi sonucu Tenet filminin Sator Karesi isimli Hristiyan öğretilerini içeren palendromun sırlarını olay örgüsüne yerleştirdiği görülmektedir. Film, zaman kavramını Büyükbaba Paradoksu şeklinde ele alarak geçmişin ve geleceğin iç içe geçtiği sonsuz döngü ile Hz. İsa’ya gönderme yapmaktadır

Anahtar Kelimeler

sinema, felsefe, zaman, paradoks, tenet

Kaynakça

• All-Khalili, J. (2003). Blackholes, wormholes and time machines. London: Institute of Physics Publishing.
• Aristoteles. (1997). Fizik. (S. Babür, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Augustinus. (2010). İtiraflar. (Ç. Duruşken, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Baines, W. (1987). The Rotas-Sator square: A new investigation. Cambridge University Press: New Testament Studies, 33(3), 469-476.
• Bardon, A. (2018). Zaman felsefesinin kısa tarihi. (Ö. Yalçın, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bergson, H. (1986). Yaratıcı tekamül. (M. Ş. Tunç, Çev.) İstanbul: M.E.B Yayınları.
• Bruschi, R. (2020). The mystifying ‘Sator Square’: A combination of mathematics, symmetry, and religions. Erişim adresi: https://medium.com/the-mystery-box/the-mystifying-sator-square-a-combination-of-mathematics-symmetry-and-religions-515282888fc1
• Büker, S. (1985). Sinema dili üzerine yazılar. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Deleuze, G. (2004). Sinema I: Hareket-imge. (S. Özdemir, Çev.) İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Deleuze, G., ve Guattari, F. (1991). Felsefe nedir? (T. Ilgaz, Çev.) İstanbul: YKY Yayınları.
• Edgar-Hunt, R., Marland, J., ve Rawle, S. (2012). Film dili. (S. Aytaç, Çev.) İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Eisenstein, S. M. (1999). Sinema dersleri. (E. Ayça, Çev.) Ankara: Öteki Yayınevi.
• Erhat, A. (2010). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eşli, M. Ö. (2012). Türk sinemasının felsefi arka planı. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Eşli, M. Ö. (2013). Deleuze: Oluş ve zaman felsefesi olarak sinema. Z. Özarslan, (Ed.), Sinema Kuramları 2 içinde. İstanbul: Su Yayınları.
• Heidegger. (1996). Zaman kavramı Aristoteles, Augustinus, & Heidegger (S. Babür, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Heidegger, M. (2004). Varlık ve zaman. (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kabadayı, L. (2013). Film eleştirisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kant, I. (1993). Arı usun eleştirisi. (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul: İdea Yayınevi.
• Konuk, T. (2008). Antik Yunan ve Roma’da din, mitos ve çocuk görünmlü tanrılar (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
• McTaggart, J. E. (1908). The unreality of time. Mind New Series, 17(68), Erişim Adresi: 457-474. http://www.jstor.org/stable/2248314
• McTaggart, J. E. (1927). The nature of existence volume II. London, United Kingdom: Cambridge University Press.
• Mükerrem, Z. (2012). Sinematografi üzerine düşünceler kuram ve uygulamalar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Newton, I. (1997). Doğal felsefenin matematiksel ilkeleri. (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul: İdea Yayınevi.
• Oktav, C., ve Taslaman, O. C. (2017). Felsefe tarihinde zaman düşünceleri. Kader Dergisi, 15(3), 718-742.
• Oskay, Ü. (2018). Çağdaş fantazya. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Platon. (2001). Timaios. (E. Güney ve L. Ay, Çev.) İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Ricoeur, P. (2005). Zaman ve anlatı: Bir. (M. Rifat, ve S. Rifat, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Serttek, G. E. (2013). Deleuze'ün sinema felsefesinde zaman imgesi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Tunç, M. Ş. (1986). Bergson felsefesi. Yaratıcı Tekamül içinde. İstanbul: M.E.B Yayınları.
• Vahiy 21. (2009). 2021 tarihinde İncil-Tevrat-Zebur: Erişim Adresi: https://incil.info/kitap/Vahiy/21
• Vinel, N. (2010). Le judaïsme caché du carré Sator de Pompéi. Open Edition Journals, 173-179. doi:https://doi.org/10.4000/rhr.5136
• Zileli, E. N. (2021). Kendi kuyruğunu yiyen yılan: Ouroboros. Bir parça tuhaflık. Erişim Adresi: https://birparcatuhaftik.com/kendi-kuyrugunu-yiyen-yilan-ouroboros/