Nicolas Roeg Sineması ve Delilik ile Bilgeliğin Sınırında Dünyaya Düşen Adam

Yıl 2023, Sayı: 11, 220 - 240, 27.12.2023

Ayşe Mirza Girgin , Emrah Öztürk

https://doi.org/10.56676/kiad.1251614

Öz

Günümüzde auteur kuram bağlamında yapılan çalışmaların azaldığı göze çarpmaktadır. Bunu etkileyen çeşitli unsurlar olmakla birlikte, yeni film üretim-tüketim koşulları ve akademik çalışma alanlarının buralara yoğunlaşması muhtemelen bu durumu ortaya çıkaran nedenlerdendir. Aslında bir üslup ve sanatsal içerik üretme çabası ile oluşturulan filmografiler halen auteur kuram incelemesi açısından oldukça verimlidir. Bir filmin yaratıcısı ve filme birçok yönüyle hâkim olan auteur yönetmen, sinemayı sanat yapan kişilerden biri olmaya devam etmektedir. Bununla beraber, sinema tarihi de bu yönüyle incelenmemiş birçok önemli yönetmen barındırmaktadır. Çalışmada söz konusu yönetmenlerden bir tanesi olan Nicolas Roeg’in filmografisinin bir dönemi, auteur kuram referans alınarak fakat bununla sınırlanmayıp incelenmektedir. Auteur kuram bağlamında Nicolas Roeg sinemasının biçimsel ve tematik özellikleri belirlenip, bunlar ışığında, Peter Wollen’in kurduğu matematik takip edilerek Dünyaya Düşen Adam (The Man Who Fell to Earth, 1976) filmi ayrıntılı bir şekilde tartışılmaya çalışılmaktadır. Böylece, bir yönetmenin auteur olarak gösterilmesini sağlayacak tarihsel ve teorik referanslar belirlenmekte, ardından ise yapısalcı eleştirinin yardımı alınarak, auteur yönetmenin bir filmi incelenmektedir. Nicolas Roeg'in filmlerini bir auteur olarak değerlendirirken öne çıkan unsurlar; karakterler, anlatının yapısı, hikâyenin kurgusu, filmlerdeki temalar, uyarlama tarzı, renk ve müzik kullanımıdır. Yönetmen bu ögeleri kullanırken, geleneksel film yapım tekniklerinin kurallarını çiğneme eğilimindedir. Anahtar teması insanın kendine yabancılaşması olan yönetmen, eserlerinde de izleyiciyi filme yabancılaştırmanın yollarını arar. Bunu da türler arası geçişlerle, birbiriyle uyumsuz renk ve müzik kullanımıyla, filmlerinin temposundaki değişimle gerçekleştirir. Onun ilk dönem filmlerinin genel vizyonunu oluşturan tüm bu izlekler Dünyaya Düşen Adam filminde açıklıkla gözlemlenebilir.

Anahtar Kelimeler

auteur, yönetmen, sinema tarihi, Nicolas Roeg, Dünyaya Düşen Adam

The Cinema of Nicolas Roeg and The Man Who Fell to Earth on the Edge of Madness and Wisdom

Öz

Today, it is noticeable that the number of studies conducted in the context of auteur theory is decreasing. Although there are various factors affecting this, the new conditions of film production-consumption and the concentration of academic fields of study in these areas are probably the reasons for this situation. In fact, filmographies created with the effort of producing a style and artistic content are still very productive in terms of auteur theory analysis. The auteur director, who is the creator of a film and dominates the film in many aspects, continues to be one of the people who make cinema an art. However, the history of cinema also contains many important directors who have not been analysed in this respect. In this study, a period of the filmography of Nicolas Roeg, one of these directors, is analysed with reference to auteur theory, but not limited to it. In the context of auteur theory, the formal and thematic characteristics of Nicolas Roeg's cinema are identified and in the light of these, the film The Man Who Fell to Earth (1976) is discussed in detail by following the mathematics established by Peter Wollen. Thus, the historical and theoretical references that will enable a director to be considered as an auteur are determined, and then, with the help of structuralist criticism, a film of an auteur director is analysed. The elements that come to the fore when evaluating Nicolas Roeg's films as an auteur are the characters, the structure of the narrative, the plot, the themes in the films, the adaptation style, the use of colour and music. While using these elements, the director tends to break the rules of traditional filmmaking techniques. The director, whose key theme is the alienation of man from himself, seeks ways to alienate the audience from the film in his works. He achieves this through transitions between genres, the use of incompatible colours and music, and changes in the tempo of his films. All these themes, which constitute the general vision of his early films, can be clearly observed in The Man Who Fell to Earth.

Anahtar Kelimeler

Auteur, director, history of cinema, Nicolas Roeg, The Man Who Fell to Earth

Kaynakça

• Andrew, J. Dudley (2007). Sinema kuramları. (İ. Şener, Çev.). İstanbul: İzdüşüm.
• Astruc, A. (2016). Yeni avangardın doğuşu: Kamera-kalem (La camera-stylo). (N. Özer, Çev.). A. Karadoğan (Ed.), Auteur kuram ve sanat sineması üzerine (s. 29-34) içinde. Ankara: DeKi.
• Bazin, A. (2012). Politique des auters üzerine. (A.Yeşilyurt, Çev.). A. Karadoğan (Ed.), Auteur kuram ve sanat sineması üzerine (s. 51-64) içinde. Ankara: DeKi.
• Belton, J. (2009). American cinema/American culture. New York: McGraw-Hill.
• Bordwell, D. (2002). The art cinema as a mode of film practice. C. Fowler (Ed.), The european cinema reader (s. 94-102) in. London: Routledge
• Büker, S. (2008). Auteur kurama giriş. S. Büker ve Y. G. Topçu (Ed.), Sinema tarih/kuram/eleştiri (s. 312-316) içinde. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi.
• Cornelius, P. & Rhein, D. (2020). Images of modernity: Madness in the films of Karel Reisz, Lindsay Anderson, Sam Peckinpah and Nicolas Roeg. Journal of Alternative Perspectives in the Social Sciences, 10(4), 1413-1442.
• Coşkun, E. (2009). Dünya sinemasında akımlar. Ankara: Phoenix.
• Deeley, M. (Yapımcı), Spikings, B. (Yapımcı) ve Roeg, N. (Yönetmen). (1973). The Man Who Fall to Earth [Sinema Filmi]. United Kingdom: British Lion Film Corporation vd.
• Esen, K. Ş. (2013). Sinemada auteur kuramı. Z. Özarslan (Ed.), Sinema kuramları 2: beyazperdeyi aydınlatan kuramlar (s.33-50) içinde. İstanbul: Su yayınevi.
• Fuller, G. (2008, 16 Aralık). The Man Who Fell to Earth: Loving the alien. Crietrion. Erişim Adresi: https://www.criterion.com/current/posts/386-the-man-who-fell-to-earth-loving-the-alien
• Gomez, J. (1981). Another look at Nicolas Roeg. Film Criticism, 6(1), 43-54.
• Kabadayı, L. (2013). Film eleştirisi: kuramsal çerçeve ve sinemamızdan örnek çözümlemeler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Katz, P. (Yapımcı) ve Roeg, N. (Yönetmen). (1973). Don’t Look Now. [Sinema Filmi]. United Kingdom ve Italy: Casey Productions, Eldorado Films, D.L.N. Ventures Partnership.
• Kovaks, A. B. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950-1980.Chicago: The University of Chicago Press.
• Leach, J. (1978). The Man Who Fell to Earth: Adaption by omission. Film Literatüre Quarterly, 6(4), 371-379.
• Lieberson, S. (Yapımcı) ve Roeg, N. (Yönetmen). (1970). Performance. [Sinema Filmi]. United Kingdom: Goodtimes Enterprises.
• Litvinoff, S. (Yapımcı) ve Roeg, N. (Yönetmen). (1971). Walkabout. [Sinema Filmi]. United Kingdom ve Australia: Max L. Raab Productions ve Si Litvinoff Film Production.
• Loughlin, G. (2004) Alien sex: The body and desire in cinema and theology. New Jersey: Blackwell Publishing.
• Mayersberg, P. (1975). The story so far... The Man Who Fell To Earth. Sight & Sound, 44(44), 225-232.
• McCouat, P. (2015). Bruegel's Icarus and the perilsof flight, Journal of art in society. Erişim Adresi: https://www.artinsociety.com/bruegels-icarus-and-the-perils-of-flight.html
• Milne, T. (1976). Bowie: Starman and the Silver Screen: The Man Who Fell to Earth. Sight and Sound. Summer.
• Mirza, A. (2016). Sinemada uyarlama sorunsalı ve auteur bir yönetmen olarak Aki Kaurismaki. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 40-57.
• Morva Kablamacı, A. D. (2011). Auteur eleştiri yaklaşımı ışığında Bilge Olgaç filmleri. M. İri (Ed), Sinema araştırmaları: Kuramlar, kavramlar, yaklaşımlar (s. 63-102) içinde. İstanbul: Derin yayınları.
• Ovidius. (1994). Dönüşümler. (İ. Z. Eyüboğlu, Çev.). İstanbul. Payel Yayınevi.
• Özden, Z. (2004). Film eleştirisi: film eleştirisinde temel yaklaşımlar ve tür filmi eleştirisi. Ankara: İmge Yayınevi.
• Patch, A. M. (2010). Nicolas Roeg/chromatic cartography. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Exeter, Exeter.
• Ryan, M. (2011). Postmodern siyaset. M. Küçük (Ed. ve Çev.) Modernite versus postmodernite (s. 505-528) içinde. İstanbul: Say Yayınları.
• Salwolke, S. (1993). Nicholas Roeg film by film. North Carolina: McFarland
• Sarris, A. (2016). 1962’de auteur kuram üzerine notlar. (B. Kılıçbay, Çev.). A. Karadoğan (Ed.), Auteur kuram ve sanat sineması üzerine (s. 65-70) içinde. Ankara: DeKi.
• Schutz, A. (2018). Fenomenoloji ve toplumsal ilişkiler. (A. Akan ve S. Kesikoğlu, Çev.). Ankara: Herektik Basın Yayın.
• Truffaut, F. (2016). Fransız sinemasında belirgin bir eğilim. (R. İğneci Süzen, Çev.). A. Karadoğan (Ed.), Auteur kuram ve sanat sineması üzerine (s. 35-50) içinde. Ankara: DeKi.
• Wakeman, J. (1988). Nicolas Roeg from world film directors. The Buffalo film seminars, 13(12), 1-8.
• Watkins, L. (2018, 25 Temmuz). Threads of colour and meaning ın the film work of Nicolas Roeg and Anthony Richmond. Erişim Adresi: https://eastmancolor.info/2018/07/25/threads-of-colour-and-meaning-in-the-film-work-of-nicolas-roeg-and-anthony-richmond/
• Wollen, P. (2008). Sinemada göstergeler ve anlam. (Z. Aracagök ve B. Doğan, Çev.). İstanbul: Metis.