XX. YÜZYIL BAŞLARINDA TRABZON HAPİSHANESİ (1900-1914)

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 23, 143 - 162, 09.11.2017

Eyyub Şimşek

https://doi.org/10.18220/kid.350571

Cited By: 7

Öz

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’ın ilanından sonra hukuk alanında görülen Batı

merkezli değişimler hapishanelerin de bu çerçevede yenilenmesini beraberinde

getirmişti. Böylece Osmanlı topraklarında büyük bir hapishane inşaatı dönemi

başlamış oldu. Trabzon’da da erken dönemde yani Kırım Savaşı’ndan hemen önce

bir hapishane inşa edilmişti. XX. Yüzyılın başında ise, Trabzon Vilayet merkezinde

dört adet hapishane mevcut idi. Bu hapishaneler, küçük oldukları kadar sağlıksız

koşullara da sahiptiler. Yirminci yüzyılın başında yeni, modern bir hapishane inşası

ya da mevcut hapishanelerin genişletilmesi valiliğin en büyük talebi olmuşsa da

hükümet her defasında mali sorunları ileri sürerek bu talep reddetmiştir. Bu sebeple

hapishanede salgın hastalıklar ve asayiş sorunları kronik bir hal almıştır.

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Hapishane, Salgın Hastalık

Kaynakça

• 1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM)
• 23-49 (28 N 1266/7 Ağustos 1850); 569-7, (21 Z 1324/5 Şubat 1907).
• Sadaret Meclis-i Vâlâ Evrakı (A.MKT.MVL):
• 105-49 (25 B 1275/28 Şubat 1859).
• Sadaret Umum Vilayât Evrakı (A.MKT.UM):
• 123-84 (25 R 1269/5 Şubat 1853); 286-21 (29 L 1273/22 Haziran 1857).
• Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO):
• 1769-132639 (18 N 1319/29 Aralık 1901); 2459-184359 (27 N 1322/5 Aralık 1904); 2459-184359 (27 N 1322/5 Aralık 1904); 2459-184417 (29 N 1322/7 Aralık 1904); 2491-186875 (19 Za 1322/25 Ocak 1905); 2521-189062 (30 Z 1322/7 Mart 1905); 2699-202405 (6 N 1323/4 Kasım 1905); 2727-204459, (26 L 1323/24 Aralık 1905); 2741-205549, (13 Za 1323/9 Ocak 1906); 2766-207397 (26 Z 1323/21 Şubat 1906); 2775-208111 (9 M 1324/5 Mart 1906); 2818-211345 (24 S 1324/19 Nisan 1906); 2892-216857 (25 C 1324/16 Ağustos 1906).
• Dahiliye Nezareti Hapishaneler Müdüriyeti (DH.MB.HPS):
• 3-14 (22 Ş 1330/6 Ağustos 1912); 3-38 (16 M 1331/26 Aralık 1912); 49-1 (21 C 1329/19 Haziran 1911); 54-20 (15 Z 1331/15 Kasım 1913); 55-23 (28 Ra 1332/24 Şubat 1914); 55-5, (6 Şubat 1329/19 Şubat 1914); 55-72 (17 Ca 1332/13 Nisan 1914); 55-80, (4 Za 1331/5 Ekim 1913); 73-39 (19 Z 1332/8 Kasım 1914); 85-6 (16 Za 1329/8 Kasım 1911); 103-13 (25 Kânunuevvel 1326/7 Ocak 1911); 104-11 (21 C 1329/7 Mayıs 1912); 104-25 (12 L 1330/23 Eylül 1912); 141-51 (25 Ca 1327/14 Haziran 1909); 142-53 (11 Ra 1328/23 Mart 1910); 144-32 (3 S 1330/23 Ocak 1912); 150-38 (13 Ş 1332/7 Temmuz 1914).
• Dahiliye Nezareti Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik (DH.MB.HPS.M):
• 10-23 (25 Kânunusani 1329/7 Şubat 1914); 11-22 (8 Mart 1330/21 Mart 1914); 11-25 (22 R 1332/18 Şubat 1914); 8-74 (20 N 1331/23 Ağustos 1913).
• Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT):
• 1146-10 (27 Z 1324/11 Şubat 1907); 1154-57, (15 Ra 1325/28 Nisan 1907); 1210-32 (27 Ca 1325/8 Temmuz 1907); 2535-50 (19 C 1319/3 Ekim 1901); 2561-84 (15 Ş 1319/27 Kasım 1901); 2691-49 (30 Za 1326/24 Aralık 1908); 2692-24 (1 Z 1326/25 Aralık 1908); 2750-50 (4 S 1327/25 Şubat 1909); 2752-64 (7 S 1327/28 Şubat 1909); 2781-52 (7 S 1327/28 Şubat 1909); 2788-102 (16 Ra 1327/7 Nisan 1909); 2798-8 (10 R 1327/1 Mayıs 1909); 2827-88 (13 Ca 1327/2 Haziran 1909); 2835-44 (18 Ca 1327/7 Haziran 1909).
• Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (DH.MUİ):
• 115-16 (11 B 1328/19 Temmuz 1910); 24-11 (20 L 1327/4 Kasım 1909); 83-60 (19 R 1328/30 Nisan 1910).
• Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR):
• 329-87 (9 Haziran 1320/22 Haziran 1904).
• Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelât ve Islahât Komisyonu Evrakı Muamelat (DH.TMIK.M):
• 13-51 (29 B 1319/11 Kasım 1901); 37-64, (22 Nisan 1319/5 Mayıs 1903).
• Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelât ve Islahât Komisyonu Evrakı Islahât (DH.TMIK.S):
• 56-5 (9 L 1322/17 Aralık 1904); 56-61, (23 Kânunuevvel 1320/5 Ocak 1905); 61-16 (21 L 1323/19 Aralık 1905); 61-23 (5 Za 1323/1 Ocak 1906); 67-24, (29 Za 1322/4 Şubat 1905).
• İradeler Dahiliye (İ.DH):
• 1459-22, (16 R 1325/29 Mayıs 1907).
• İradeler Meclis-i Vâlâ (İ.MVL):
• 379-16603, (13 M 1274/3 Eylül 1857); 443-19723 (5 Ş 1277/16 Şubat 1861).
• Meclis-i Vâlâ (MVL):
• 328-92 (6 C 1267/8 Nisan 1851); MVL 582-74 (4 B 1275/7 Şubat 1859).
• Zabtiye (ZB):
• 311-102 (17 Ağustos 1324/30 Ağustos 1908); 324-137 (29 Temmuz 1324/11 Ağustos 1908); 327-90 (19 Teşrinievvel 1324/1 Kasım 1908).
• 2. Araştırma Eserleri AKMAN, Mehmet, Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, Eren Yayınevi, İstanbul 2004, s.108-109. AVCI, Mustafa, Hukuk Tarihimizde Hapis, Türkiye Adalet Akademisi, Ankara 2014, s.21-42. BARDAKOĞLU, Ali “Hapis”, DİA, C. 16, TDV, İstanbul 1997, ss. 54-64. ÖZTOP, Fatih, “Suç Cetvellerine Göre Osmanlı Devletinde “Adam Öldürme” Suçu: Aydın Vilayeti Örneği (1908-1916)”, TİDSAD, 2/3, 2015, ss.75-85. ÖZTÜRK, Sevcan, XIX. Yüzyıl Osmanlı Ceza Sisteminde Dönüşüm: Zindandan Hapishaneye Geçiş, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın 2014. ŞEN, Ömer, Osmanlı’da Mahkûm Olmak: Avrupalılaşma Sürecinde Hapishaneler, Kapı Yayınları, İstanbul 2007. TEKİN, Saadet - ÖZKES, Sevilay, “Cumhuriyet Öncesi Türkiye’de Hapishane Sorunu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VII/16-17, 2008, ss. 187-201. TEKİN, Saadet, “Osmanlı’da Kadın ve Kadın Hapishaneleri”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 29/47, 2010, ss. 83-102. YILDIZ, Gültekin, Mapusâne, Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908), Kitabevi, İstanbul 2012.