İNGİLİZ BELGELERİNDE ASKERİ KONTROL SUBAYI YÜZBAŞI FORBES’UN TUTUKLANMASI

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 31, 219 - 234, 01.11.2021

Merve Doğan Kader

https://doi.org/10.18220/kid.1017418

Öz

30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşması’yla Birinci Dünya Savaşı’ndan çekilen Osmanlı Devleti’nde, ateşkesi müteakip, İtilaf Devletleri’nin işgalleri görülmüştür. Bunlardan birisi de İngiltere’nin, Samsun ve çevresindeki asayişsizliği sebep göstererek, Samsun ve Merzifon’u işgalidir. Askeri birliklerden başka bölgeye gelen Kontrol Subayları ise çevredeki durumları rapor olarak, İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiserliği’ne göndermişlerdir. İşgallere karşı başlayan milli teşkilatlanmanın Mustafa Kemal Paşa önderliğinde büyümesinden tedirgin olan İtilaf Devletleri, İstanbul’u 16 Mart 1920’de işgal etmiştir. Milli cepheden İstanbul’un işgaline karşı gelen tepkilerden bir tanesi de, bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından gönderilen emirle, ülkedeki İtilaf subaylarının tutuklanmasıdır. Bu emirle Amasya’da tutuklanan İngiliz subaylarından birisi de Samsun’daki İngiliz Askeri Kontrol Subayı Yüzbaşı Forbes’tur. Bu çalışmada Samsun’daki Askeri Kontrol Subayı Yüzbaşı Forbes’un tutukluluğu sürecinde yaşadıklarını aktaran raporuyla birlikte, yine Samsun’da onunla birlikte çalışan Siyasi Kontrol Subayı Yüzbaşı Perring’in bu olaya dair raporları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul’un İşgali, Samsun, Amasya, Mustafa Kemal, Yüzbaşı Forbes, Yüzbaşı Perring

THE ARREST OF MILITARY CONTROL OFFICER CAPTAIN FORBES IN BRITISH DOCUMENTS

Öz

The Ottoman Empire withdrew from the First World War with the Armistice of Mudros on October 30, 1918. Following the ceasefire, the Entente Powers occupied some regions in Anatolia. Concerning public order and security, England invaded Samsun and Merzifon and the surroundings. The Control Officers who came to the region in the wake of the military units reported the situation in Samsun to the British High Commissioner in Istanbul. The Entente Powers were uneasy about the growth of the national organisations against the occupations. These organisations were encouraged by the leadership of Mustafa Kemal Pasha, particularly after the seizure of Istanbul by the Allied forces on March 16, 1920. One of the reactions from the national front against the occupation of Istanbul was the arrest of the Entente officers in the country by Mustafa Kemal Pasha’s order. Captain Forbes, a British officer, was arrested in Amasya with this order, the British Military Control Officer in Samsun. In this study, Captain Forbes’ report will be examined regarding his experiences during his detention. The study also examines the report of Captain Perring, another central control officer, who was Forbes’ colleague in Samsun at the time.

Anahtar Kelimeler

Occupation of Istanbul, Samsun, Amasya, Mustafa Kemal, Captain Forbes, Captain Perring

Kaynakça

• FO, (Foreign Office)
• FO, 608/83, 114-115, 1 Mart 1919.
• FO, 608/113, 68-74, 8 Mayıs 1919.
• FO, 608/113, 268-274, 27 Temmuz 1919
• FO, 608/113, 311-312, 28 Temmuz 1919.
• FO, 608/113, 291-294, 30 Temmuz 1919.
• FO, 371/5046, 52, 16 Mart 1920.
• FO, 371/5046, 78. 20 Mart 1920.
• FO, 371/5046, 72-74, 22 Mart 1920.
• FO, 371/5046, 236-238, 23 Mart 1920.
• FO, 371/5046, 46-49, 28 Mart 1920.
• FO, 371/5046, 64-67, 31 Mart 1920.
• FO, 371/5046, 68-71. 31 Mart 1920.
• FO, 371/5047, 149-153. 2 Nisan 1920.
• FO, 371/5047, 147-148, 3 Nisan 1920.
• FO, 371/5047, 145-146. 13 Nisan 1920.
• FO, 371/5049, 141-143, 15 Mayıs 1920.
• ARMAOĞLU, Fahir, “İngiliz Belgelerinde İstanbul’un İşgali (16 Mart 1920)” Belleten, C: LXII, S:234, Ankara 1998, ss.467-494.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1997.
• BOZKURT, Abdurrahman, İtilaf Devletlerinin İstanbul’da İşgal Yönetimi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2014.
• EKEN, Halit, Millî Mücadele’de Vali (Kapancızade) Hamit Bey, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1995.
• ERDEM, Şerafettin Can “İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u Resmen İşgali ve Faaliyetleri” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C: XXI, S: 62, Ankara 2005, ss.677-699.
• GOLOĞLU, Mahmut, Sivas Kongresi, Başnur Matbaası, Ankara 1969.
• GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• GÜVEN, Cemal, Millî Mücadele’de Mustafa Kemal Paşa’nın Yabancılarla Görüşmeleri (Asker, Siyasi Temsilci ve Gazeteciler), Eğitim Yayınevi, Konya 2012.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi.
• JAESCHKE, Gotthard, Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, Çev. Cemal Köprülü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011, 3. Baskı.
• MENÇ, Hüseyin, Milli Mücadele Yıllarında Amasya, Ankara 1992.
• OKUR, Mehmet-KÜÇÜKUĞURLU, Murat, İngiliz Yüksek Komiserlerinin Gözüyle Milli Mücadele (1918-1920), Serander Yayınları, Trabzon 2006.
• SATAN, Ali, Ya İstiklal Ya Ölüm, Kongrelerle Milli Mücadele Dönemi, Timaş Yayınları, İstanbul 2020.
• ŞİMŞİR, Bilal, Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1985.
• ŞİMŞİR, Bilal N., İngiliz Belgelerinde Atatürk 1919-1938 Cilt I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar I. Cilt, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1973.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar II. Cilt, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1973.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar III. Cilt, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1973.
• YAVUZ, Ünsal “İngiliz ve Fransız Resmi Belgelerinde İstanbul’un İşgalini (16 Mart 1920) Hazırlayan Gelişmeler” Belleten, C: LVI, S: 217, Ankara 1992, ss. 963-984.
• YERASİMOS, Stefanos, “Pontus Meselesi (1912-1923)” Toplum ve Bilim, S:43/44, Ankara 1989, ss. 33-76.