CUMHUR REİSİ İSMET İNÖNÜ’NÜN BOLU’YU ZİYARETİ (5-7 Ağustos 1939)

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 32, 547 - 590, 14.04.2022

Erol Evcin

https://doi.org/10.18220/kid.1103469

Öz

Atatürk’ün ebediyete intikali ile TBMM tarafından Cumhur reisliğine seçilen İsmet İnönü’nün yurt sathında gerçekleştirdiği seyahatler dikkate değer özellikler göstermektedir. Bu anlamda İkinci Dünya Savaşı’nın arefesinde Türkiye’nin büyük sorunlarla yüz yüze geldiği bir dönemde Cumhur reisi İnönü’nün eşi Mevhibe Hanım ve devlet erkânı ile Bolu’ya gerçekleştirdiği seyahat de devlet ile millet arasındaki ilişkilerin seyri açısından önem arz etmektedir. Cumhur reisi İnönü, 5-7 Ağustos 1939 tarihlerinde 3 günlük bir program kapsamında Ankara’dan başlayan seyahati vesilesiyle Ayaş, Beypazarı, Nallıhan, Mudurnu, Bolu Merkez, Yeniçağa, Gerede, Kızılca-hamam, Kazan gibi Anadolu’nun güzide bir coğrafyasını ziyaret etmiştir. Cumhur reisi bu münasebetle halkın durumunu bizzat müşahede etme, halk ise devletin en yetkin makamına sorunlarını ve taleplerini doğrudan iletme imkân ve fırsatı bulmuştur. Bu seyahat, bütün dünyada savaş rüzgârlarının estiği bir dönemde cumhuriyet mirasına sahip çıkan bir lider olarak İnönü’ye Bolu halkının yoğun ilgisini, güvenini ve sevgisini ortaya koyması bakımından da ayrıca dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

İsmet İnönü, Bolu, Mudurnu, Gerede, Cumhuriyet Halk Partisi

PRESIDENT İSMET İNÖNÜ’S TRIP TO BOLU (5-7 AUGUST 1939)

Öz

Ismet Inonu was elected as the President by the Grand National Assembly of Turkey upon the death of Atatürk. His domestic travels reveal remarkable characteristics, and President Inönü’s visit to Bolu with first lady Mevhibe Hanım and state officials can be evaluated within this context. The President’s trip to Bolu occurred when Turkey faced significant problems under the shadow of great international conflicts concerning state and nation just before the Second World War. On the occasion of his trip that started from Ankara on 5-7 August 1939 within the scope of a 3-day program, President İnönü visited distinguished geographical spots in Anatolia such as Ayaş, Beypazarı, Nallıhan, Mudurnu, Bolu Merkez, Yeniçağa, Gerede, Kızılcahamam and Kazan.Thus, the President had the opportunity to observe the current situation of the people at the time, and the people had a chance to share their problems with their National Chief. This trip is additionally remarkable in that it reveals the intense interest, trust and love of the Bolu people for İnönü, who protected the heritage of the republic as a leader when the winds of war were blowing all over the world.

Anahtar Kelimeler

İsmet İnonu, Bolu, Mudurnu, Gerede, Republican People

Kaynakça

• 1. Arşiv Belgeleri
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (CAB), 490.1.0.0.293.1178.2.66.
• 2. Gazeteler
• ABALIOĞLU, Yunus Nadi, “Cumhur Reisimizin Bolu’yu Ziyareti”, Cumhuriyet, S: 5474, 8 Ağustos 1939, s. 1,7.
• BELGE, Burhan, “Talihli Bolu”, Ulus, 8 Ağustos 1939, s. 8.
• “Bolu Dün Tarihî Bir Gün Yaşadı”, Ulus, 7 Ağustos 1939, s. 1.
• “Bolu’da İnönü Günü”, Cumhuriyet, S: 6816, 6 Ağustos 1943, s. 3.
• BOZKURT, Mahmut Esat, “İnönü’nün Etrafında Kaya Gibi”, Bolu, S: 1226, 14 Kanûnuevvel 1939, s. 1-2.
• “Cumhur Reisimiz Bir Yurt Seyahatine Çıktılar”, Ulus, 6 Ağustos 1939, s. 7.
• “Cumhur Reisimiz Bolu’da Tetkiklerde Bulundu”, Vakit, S: 7750, 7 Ağustos 1939, s. 1, 3.
• “Cumhur Reisimiz Bolu’dan Ankara’ya Avdet ettiler”, Türk Dili, S: 4251, 9 Ağustos 1939, s. 1.
• “Cumhur Reisimiz İnönü Şehirde Tetkikler Yaptılar”, Ulus, 7 Ağustos 1939, s. 1, 4, 7.
• “Halk Partisi Büyük Kurultayının Toplantısında”, Bolu, S: 1178, 29 Kanûnuevvel 1938, s. 1.
• IŞITMAN, Tarık Ziya, “Yeni Bir Güneş ve Yeni Ufuklar Doğuyor”, Bolu, S: 1189, 23 Mart 1939, s. 1.
• “İnönü Gerede ve Kızılcahamam’da Halkı Dinledi”, Tan, S: 1444, 8 Ağustos 1939, s. 1.
• “İnönü”, Bolu, S: 1209, 10 Ağustos 1939, s. 1-2.
• “İsmet İnönü”, Bolu, S: 1175, 8 Kanûnuevvel 1938, s. 1.
• “İsmet İnönü Bolu’yu Şereflendirdi”, Vakit, S: 7749, 6 Ağustos 1939, s. 1.
• “İsmet İnönü Yurt Seyahatlerinden Memnun Döndüler”, Ulus, 8 Ağustos 1939, s. 1.
• Mekki Said, “Cumhur Reisimiz Dün Akşam Ankara’ya Avdet Etti”, Cumhuriyet, S: 5474, 8 Ağustos 1939, s. 1, 9.
• ________, “Cumhur Reisimiz Dün Memleket Seyahatine Çıktı”, Cumhuriyet, S: 5472, 6 Ağustos 1939, s. 1-3.
• _________, “Millî Şefin Seyahati”, Cumhuriyet, S: 5473, 7 Ağustos 1939, s. 1, 9.
• “Millet Meclisinin Tarihî Toplantısı”, Bolu, S: 1173, 17 Teşrin-i Sânî 1938, s. 2-3.
• “Millî Şef Ankara’ya Döndüler”, İkdam, S: 23300, 8 Ağustos 1939, s. 1.
• “Millî Şef Bolu’da Halkla Temaslarına Devam Ediyor”, Akşam, S: 7469, 7 Ağustos 1939, s. 1, 6.
• “Millî Şef Bolu’da”, İkdam, S: 23300, 6 Ağustos 1939, s. 1.
• “Millî Şef Bolu’da”, Tan, S: 1442, 6 Ağustos 1939, s. 1.
• “Millî Şef Dün Akşam Ankara’ya Döndüler”, Son Posta, S: 3242, 8 Ağustos 1939, s. 1, 3.
• “Millî Şef Dün Akşam Bolu’yu Şereflendirdi”, Son Posta, S: 3240, 6 Ağustos 1939, s. 1, 11.
• “Millî Şef Dün Bolu’da Çiftçi ve Esnafın Dileklerini Dinledi”, Son Posta, S: 3241, 7 Ağustos 1939, s. 1, 11.
• “Millî Şefimiz Bolu’da Halk Mümessillerini Kabul Etti”, Tan, S: 1443, 7 Ağustos 1939, s. 1.
• “Millî Şefimiz Bolu’ya Şeref Verdiler”, Ulus, 6 Ağustos 1939, s. 1.
• “Millî Şef Dün Bolu’yu Şereflendirdiler”, Akşam, S: 7468, 6 Ağustos 1939, s. 1.
• “Millî Şefimiz Zelzele Bölgesinde”, Cumhuriyet, S: 7004, 15 Şubat 1944, s. 1, 3.
• “Millî Şefimizin Dünkü Tetkikleri”, Ulus, 8 Ağustos 1939, s. 8.
• “Millî Şefin Dünkü Tetkikleri”, İkdam, S: 23300, 7 Ağustos 1939, s. 1-3.
• “Reisicumhur Dün Ankara’ya Döndüler”, Akşam, S: 7470, 8 Ağustos 1939, s. 1.
• “Reisicumhur İsmet İnönü’nün Millete Beyanatı” Bolu, S: 1174, 1 Kanûnuevvel 1938, s. 1.
• “Reisicumhurumuz Dün Ankara’ya Döndü”, Vakit, S: 7751, 8 Ağustos 1939, s. 1.
• ÜNAL, Kemal, “Bolu Günleri”, Ulus, 9 Ağustos 1939, s. 1, 6.
• YILMAZER, Esat, “Hoş Geldin Büyük ve Kahraman Reisicumhurumuz”, Bolu, S: 1209, 10 Ağustos 1939, s. 1.
• 3. Kitap ve Makaleler
• AKER, Reşat, Bolu Gezisi, İstanbul Matbaacılık T.A.O., İstanbul 1949.
• ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1995, Timaş Yayınları, İstanbul 2014.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997.
• ATEŞ, Ahmet Emre ve Onur Gökçeler, “12 Temmuz Beyannamesinin Gölgesinde Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Yurt Gezileri”, İnsan&İnsan, S: 21, Yaz 2019, ss. 477-492.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, İkinci Adam, C: II, Remzi Kitabevi, İstanbul 2020.
• BAŞ, Arda, “Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Karabük Ziyareti 1938, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2019, S: 7, ss. 99-111.
• AKÇA, Bayram ve Osman Köse, “Mustafa Kemal Atatürk ve Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Muğla Vilayetine Yaptığı Geziler”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, S: 26, 2011, ss. 85-93.
• BİRLİK, Gültekin Kâmil, “Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün Trabzon Ziyaretleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C: XVIII, S: 6, Bahar 2018, ss. 295-322.
• “Bolu”, Doküman, Bolu Özel Sayısı, S: 2, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1939.
• ÇELEBİ, Onur, “Taşradan Demokrasiye Açılan Kapı: İsmet İnönü’nün 14-26 Eylül 1947 Tarihli Yurt içi Gezisi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S: 54, Aralık 2017, ss. 279-297.
• ESKİ, Mustafa, İsmet İnönü’nün Kastamonu Gezileri, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1995.
• ETİ, Usman, Millî Şef İsmet İnönü’nün Güneydoğu Gezileri, İstanbul 1940.
• EVCİN, Erol, “Bolu Livası’na Dair Hatırâtın Millî Mücadele Tarihinde Kaynak Olarak Değerlendirilmesi”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hatırât Uluslararası Sempozyumu / 25-27 Nisan 2018, (Adnan Menderes Üniversitesi ile Türk Tarih Kurumu işbirliğiyle), Aydın 2018, ss. 1-49.
• ___________, “Gazi Mustafa Kemal’in Bolu’yu Ziyaretleri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, S: 21, Bahar 2015, ss. 137-162.
• ___________, Birinci Dünya Savaşı’ndan Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Bolu ve Çevresi (Olaylar ve İz Bırakanlar), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2013.
• BİLGEHAN, Gülsün, Mevhibe Çankaya’nın Hanımefendisi, Bilgi Yayınevi, Ankara 2019.
• İNÖNÜ, İsmet, Defterler 1919-1973, Yayına Haz. Ahmet Demirel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2020.
• ____________, Hatıralar, Bilgi Yayınevi, Ankara 2006.
• “İnönü’nün Eşi Mevhibe Hanım ile Mudurnu’yu Ziyareti”, Mudurnulular Derneği Bülteni, S:10, Kasım 2017, s. 31.
• KARACAN, Ali Naci, Lozan Konferansı ve İsmet Paşa, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1993.
• KOCATÜRK, Utkan, “İsmet İnönü ile Bir Konuşma”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C: I, S: 1, Ankara, 1984, ss. 199-212.
• KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945), C: 2, İletişim Yayınları, İstanbul 2013.
• KONUKÇU, Enver, “Sine-i Millete İltica Eden Meclis-i Meb’ûsan-ı Osmânî Reisi Celâleddin Ârif Bey’in Ankara Yolculuğu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C: X, S: 28, Ankara, Mart 1994, ss. 77-87.
• NOYAN, Celâl, “Ormanlarımız Hakkında”, Broşür, Bolu İli Yayınlarından S: 2, Bolu 1945.
• TINAL, Melih, “İsmet İnönü’nün Kuzey Anadolu Ziyaretine İlişkin Gözlemler (6-13 Aralık 1938)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 10, S: 52, Ekim 2017, ss. 436-442.
• TURAN, Şerafettin, İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Bilgi Yayınevi, Ankara 2003.
• US, Asım, “Memlekette Tütün Satışı Serbest Değil mi?”, Vakit, S: 7751, 8 Ağustos 1939, s. 1, 10.
• YALÇIN, Durmuş ve Diğerleri, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C: I, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2000.
• 4. İnternet Kaynakları
• “İsmet İnönü’nün Yurt içi ve Yurt dışı Gezileri”, http://www.ismetinonu.org.tr/ismet-inonunun-yurtici-ve-yurtdisi-gezileri/, Erişim Tarihi: 22.07.2021.