STATE, COMITADJİ KOMITACI, A VILLAGE IN MACEDONIA IN THE PEASANT TRIANGLE; ZERVİ FARM CASE

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 34, 479 - 512, 04.05.2023

Alper Fatih Ekinci

https://doi.org/10.18220/kid.1292232

Öz

The separatist national movements emerged in the Balkans during the fall of the Ottoman Empire and the rise of nationalism. Many states sought to annex the Macedonian region, where Bulgarians, Greeks and Serbs resided. Nevertheless, they were triggered by the interested European states in the background. The Ottoman Empire, which was struggling for existence in the region, persistently tried to hold on to the region. One of the groups that disturbed the Ottoman Empire the most in the Macedonian region was the gangs formed by the Bulgarians. After a while, the nationalist movements became more primitive and aggressive, which eventually integrated with the revolutionary, socialist and anarchist ideologies. They were involved in many activities, such as bomb attacks, city kidnappings, and village raids in rural areas. The Zervi incident occurred in 1905 and was only one of the hundreds of events that Ottoman soldiers and Bulgarian bandits faced. This study reviews the Macedonian issue case, examining the state’s responses to the attitudes of the comitadji and the peasants’ involvement in the separatist movements in Macedonia.

Anahtar Kelimeler

Balkan problem, Macedonian question, committee, banditry, Zervi.

DEVLET, KOMİTACI, KÖYLÜ ÜÇGENİNDE MAKEDONYA’DA BİR KÖY; ZERVİ ÇİFTLİĞİ HADİSESİ

Öz

Osmanlı Devleti’nin zayıflaması ve milliyetçilik akımının yükselmesine paralel olarak Balkanlarda ayrılıkçı ulusal hareketler ortaya çıkmıştı. Makedonya bölgesini kendi topraklarına katmak isteyen birçok devlet vardı. Bunlar görünürde Bulgarlar, Yunanlılar ve Sırplar olurken arka planda çıkarları doğrultusunda hareket eden Avrupalı devletler de bu gruba dahildi. Bölgede varlık-yokluk mücadelesi veren Osmanlı Devleti ise iştahı kabaran bu mütegallibe unsurlar ve devletler karşısında ısrarla tutunmaya çalışmaktaydı. Makedonya bölgesinde Osmanlı Devleti’ni en çok uğraştıran gruplardan biri Bulgarların kurduğu çetelerdi. Milliyetçi hareketler bir müddet sonra ihtilalci, sosyalist ve anarşist ideolojilerle bütünleştikten sonra daha ilkel ve saldırgan bir tarza büründü. Bunlar şehirlerde bombalı saldırılar ve adam kaçırma gibi eylemlerinin yanında kırsal bölgelerde de köy baskınları başta olmak üzere birçok faaliyet içerisindeydiler. 1905 yılında gerçekleşen Zervi hadisesi Osmanlı askeri ve Bulgar eşkıyasının karşı karşıya kaldığı yüzlerce olaydan sadece biridir. Bu hadise özelinde Makedonya’daki ayrılıkçı hareketlerde, komitacıların ve köylünün tutumlarına karşılık devletin çözüm çabaları incelenmeye ve Makedonya meselesi anlaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Balkan sorunu, Makedonya meselesi, komitacılık, eşkıyalık, Zervi.

Kaynakça

• 1. Arşiv Belgeleri Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, BOA A.MKT.UM, 8/65, 3 Rebiyülahir 1266. A.MTZ.(04), 115/71, 16 Safer 1322. BEO, 2535/190108, 13 Mart 1321; 2536/190174, 14 Mart 1321; 2536/190182, 14 Mart 1321; 2543/190695, 22 Mart 1321; 2553/191474, 1 Mart 1321; 2595/194560, 4 Haziran 1905; 2632/197393, 18 Cemaziyelevvel 1323; 2643/98222; 2779/208405, 16 Muharrem 1324; 2789/209106, 28 Muharrem 1324. DH.MKT, 1002/23; 1064/31, 6 Safer 1324. DH.ŞFR, 341/83, 11 Mart 1321; 341/98, 13 Mart 1321. HRT.h, 323, 325, 345. İ.DH, 1435/36, 7 Mayıs 1321. PLK.p, 3666. ŞD, 426/29, 22 Teşrinievvel 1321; 1426/8, 9 Şaban 1324. TFR.I.MN, 108/10730, 9 Ramazan 1324. TFR.I.SL, 21/2030, 9 Mart 1321; 24/2371, 29 Haziran 1321; 67/6650, 25 Muharrem 1323; 74/7382, 7 Mayıs 1321; 78/7705; 83/8295, 30 Ağustos 1321; 87/8623, 17 Eylül 1321; 95/9435, 10 Zilhicce 1323; 96/9506, 17 Zilhicce 1323; 121/12001, 4 Şaban 1324. TFR.I.ŞKT, 64/6317, 25 Safer 1323. TFR.İ.A, 26/2532, 13 Cemaziyelahir 1323. Y.MTV, 272/171, Selh Muharrem 1323. Y.PRK.ASK, 103/93, 21 Mart 1321; 227/84, 12 Mart 1321.
• 2. Kitap ve Makaleler
• ADANIR, Fikret, Makedonya Sorunu, İstanbul 2001. AHBAB, Yakup, “Amerikan ve İngiliz Basınında İlinden İsyanı (1903)”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C: 1, S: 1, Trabzon 2015, ss. 119-151. ALKAN, Mustafa, “Hüseyin Hilmi Paşa’nın Rumeli Umumi Müfettişliği (1902-1908), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 13, S: 1, Manisa 2015 ss. 242-255. BAYRAKTAR, Kaya, “Makedonya Sorunu ve Avrupa Müdahalesi (1902-1905)”, Bilig, S: 69, (?) 2014, ss. 1-28. DİKİCİ, Ali, “Osmanlı Makedonyası’nda Kurulan İlk Uluslararası Polis Barış Koruma Misyonu: Mürzsteg Reform Programı” Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C: 6, S: 24, Ankara 2010, ss. 75-108. ERKAL, Mehmet “Arşın”, DİA, C: 3, İstanbul 1991, ss. 411-413. ERTÜRK, Suzan, Balkanlar’da Aşırı Milliyetçi Bir Örgütlenme: Makedonya-Edirne Dahili İhtilal Teşkilatı (1893-1912), (Basılmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2018. GÜCEL, Dilek, Osmanlı Arşiv Belgeleri İle Selanik Vilayetinde Komitacılık: (1890-1913), (Basılmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, İzmir 2014. HACISALİHOĞLU, Mehmet, “Makedonya”, DİA, C: 27, Ankara 2003, ss. 437-444. HOBSBAWM, Eric, Küreselleşme, Demokrasi Ve Terörizm, çev. Osman Akınhay, İstanbul 2008. İNALCIK, Halil, Devlet-i ‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2018. İŞBİLİR, Ömer “Mekkare”, DİA, C: 28, Ankara 2003, ss. 554-555. KARAMAN, Mehmet Ali, “XIX. Yüzyılda Selanik’te Musevi Bir Aile: Alatiniler”, History Studies, C: 9, S: 5, (?) 2017, ss. 129-142. ÖZKÜÇÜK, Fatma Gül, I. Meşrutiyet Dönemi Makedonya’da Bulgar Çete Faaliyetleri, (Basılmamış Yüksek Lisan Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2011. SAATÇI, Meltem Begüm, Makedonya Sorunu (1903-1913), Yayımlanma-mış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya 2004. ______, “Balkan Ulusçuluklarına Dair Bir Değerlendirme: Farklı Uluslar Farklı Usuller”, Karadeniz Araştırmaları, C: 6, S:23, Güz 2009, ss. 13-28. SAVAŞ, Hüseyin, “Türk Siyasal Tarihinde Makedonya Sorunu” Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C: 13, S: 1-2, Bursa 1992, ss. 185-200. SAYGILI, Hasip, “1903 Makedonya’sında Reformlara Tepkiler: Manastır Rus Konsolosu Aleksandır Rostkovski’nin Katli”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C: 39, S: 39, Ankara 2013, ss. 69-94. ______, “Hüseyin Hilmi Paşa’nın Rumeli Müfettişliği Döneminde (1902-1908) Rus Diplomatik Misyonlarının Bulgar Komitacıları İle İlişkileri”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 1, S: 2, İstanbul 2014 ss. 197-226. ______, “Sultan II. Abdülhamid’in Meşruiyet Krizi: 1903’te Mitroviçe’de İlk Rus Konsolosu Grigori Şerbina’nın Öldürülmesi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, C: 20, S: 20, Ankara 2014, ss. 163-191. Saylak, Sevilya Aslanova, “Osmanlı Rus İlişkilerinde Makedonya Sorunu (1885-1908), Akademik Bakış Dergisi, C: 10, S: 19, Ankara 2016, ss. 107-139. TAN, Hakan, “Balkan Savaşı Öncesi Bulgar Komitelerinin Müslüman Köy Baskınları: Yanıklı (Hamidiye) Köyü Örneği” Studies Of The Ottoman Domain, C: 7, S: 12, (?) 2017, ss. 43-82. ______, “Bulgar Komite Faaliyetlerine Genel Bir Bakış”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, C: 15, S: 1, Sakarya 2013, ss. 45-69. UZER, Tahsin, Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999. YARCI, Güler, “Osmanlı Diplomasisinde Makedonya Meselesi (1876-1913)”, Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, C: 4 S: 1, (?) 2013, ss. 76-114. UYGUN, Süleyman “Sırp İsyanı ve Hurşit Ahmet Paşa”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 4, S: 17, (?) 2014, ss. 416-436.