A PRESENT EXAMPLE OF EASTERN BLACK SEA POTTERY IN DECLINE: UNYE

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 34, 551 - 568, 04.05.2023

Samet Beder

https://doi.org/10.18220/kid.1292235

Öz

The twentieth century witnessed the spread of plastic and similar mass-produced materials for pots and dishes, which caused ed Anatolian pottery production to decline. As a result of this regression, centres like Avanos, which have abandoned traditional forms and produced modern new forms and productions, have continued their production until today. The centres still using traditional production techniques, such as Ünye, have faced the last path of extinction of the pottery profession. The light yellow soil used by the traditional Unye pottery and found only in Ünye is the first variable that emerges when compared with other types. In addition, the kiln samples are also different; and the unique clay baking method distinguishes it from the others. We interviewed Salih Karayiğit of Ünye, a traditional pottery maker, and examined his Works. He is one of the last masters of traditional pottery art, now on the verge of extinction. This study discusses the differences between the Ünye pottery and other Anatolia pottery, using the information obtained from Salih Karayiğit and other experienced traditional pottery makers in the region.

Anahtar Kelimeler

Pottery, Unye, Black Sea, Salih Karayigit.

YOK OLMAYA YÜZ TUTMUŞ DOĞU KARADENİZ ÇÖMLEKÇİLİĞİNE GÜNÜMÜZDEN BİR ÖRNEK: ÜNYE

Öz

Yirminci yüzyılın ortalarından itibaren Anadolu çömlekçilik üretimi kap kacak kullanımına yönelik plastik ve benzeri seri üretim malzemelerin yaygınlaşması sebebiyle büyük bir gerilemeye girmiştir. Bu gerileme sonucunda Avanos gibi geleneksel formları terk edip modern yeni formlar ve süslemeler üreten gelişim gösteren merkezler üretimi günümüze dek arttırırken Ünye gibi geleneksel üretime bağlı kalan merkezler icra ettikleri çömlekçilik mesleğinin kaçınılmaz son olan yok olma yoluna girmesiyle karşı karşıya kalmışlardır. Yok olmaya yüz tutan geleneksel Ünye çömlekçiliğinde kullanılan ve yalnızca Ünye’de bulunan açık sarı renkli bu toprak diğer bölgeler ile kıyaslandığında karşımıza çıkan ilk farklılıktır. Bununla birlikte fırınlama aşamasında da yine farklı bölgelerdeki benzer çömlekçilik faaliyetleri incelendiğinde diğerlerinden ayrışan sıra dışı fırınlama yöntemi de yalnızca Ünye Çömlekçiliğine özgüdür. Bu çalışmada görüşmeler yaptığımız ve atölyesini incelediğimiz Ünyeli Çömlek ustası Salih Karayiğit de yok olmaya yüz tutmuş bu faaliyetin son ustalarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel Ünye çömlekçiliğinin Anadolu’daki çömlek faaliyetlerden farkları, benzerlikleri Salih Karayiğit’in kendisinden ve bölgede bu işi yapan eski ustalardan aldığımız bilgiler ışığında değerlendirerek sorunları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çömlek, Ünye, Karadeniz, Salih Karayiğit.

Kaynakça

• 1. Kitap ve Makaleler BACACI, Sevim-DAĞDELEN, İrfan-DOĞAN, Osman, Ünye Nüfus Defteri, 1834. İstanbul 2011. DİLCİMEN Kazım, Canik Beyleri, Samsun 1940. DOĞAN, Osman, Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye, İstanbul 2006. ETİKAN, Sema-Toğrul, Çiğdem, Geçmişten Günümüze Avanos Çömlekçiliği, Ankara 2019. GÜNER, GÜNGÖR, Anadolu'da Yaşamakta Olan İlkel Çömlekçilik, İstanbul 1988. MİSTEPE, Ufuk, Çanak Çömlek Kültür, Erişim Tarihi: 03.10.2020. https://unyezile.net/comlekci.htm. SEVİM, Ali -YÜCEL, Yaşar, Türkiye Tarihi - Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Ankara 1989. TELLİOĞLU, İbrahim, Osmanlı Hâkimiyetine Kadar Doğu Karadeniz'de Türkler, Ankara 2022. TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 2010.
• 2. Fotoğraflar Fotoğraf 1: GÜNER, GÜNGÖR, Anadolu'da Yaşamakta Olan İlkel Çömlekçilik, İstanbul 1988. Fotoğraf 2: https://unyezile.net/comlek.htm Fotoğraf 3: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 4: https://unyezile.net/comlek.htm Fotoğraf 5: https://unyezile.net/comlek.htm Fotoğraf 6: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 7: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 8: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 9: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 10: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 11: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 12: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 13: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 14: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi. Fotoğraf 15: Samet Beder şahsi fotoğraf arşivi.
• 3. Şekiller Şekil 1: Samet Beder çizimi. Şekil 2: Samet Beder çizimi.