OSMANLI DÖNEMİNDE KARADENİZ ŞEHİRLERİNDE SİGORTALI İŞLEMLER VE SİGORTA ŞİRKETLERİNİN AKTİVİTELERİ

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 34, 305 - 326, 04.05.2023

Yunus Özger

https://doi.org/10.18220/kid.1292238

Öz

Dünyada sigortacılık, uluslararası ticaretle paralel gelişim gösterdi. İlk olarak liman şehirlerinde ortaya çıktı daha sonra iç bölgelerdeki şehirlere de yayıldı. Sigortacılığın Türkiye’deki gelişimi de aynıdır. Kapalı bir iç deniz olan Karadeniz, 1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşması sonrasında ticari yönden ivme kazandı. Bölgede artan ticaret, sigortacılığı da beraberinde getirdi. Osmanlı coğrafyasında sigortacılığa rağbet, 1853-1856 Kırım Savaşı sonrasında arttı. Ancak bu tarihten önce de deniz nakliyatında sigortalı işlemlere tesadüf edilmektedir. Karadeniz’de en eski tarihli sigortalı nakliyat işlemi şimdilik 1789 tarihlidir.
Bu çalışmada Samsun, Trabzon, Sinop, Ordu gibi denize kıyısı olanlarla birlikte Amasya ve Tokat gibi iç bölgelerdeki Karadeniz şehirlerinde sigortacılık faaliyetleri incelendi. Bu bağlamda bölgede işlem yapan yabancı sigorta şirketleri hakkında bilgi verildi. Sigorta şirketlerinin bölgedeki rekabetleri konusu ele alındı. Bölgede kamuya ait yapıların sigortalanma süreçleri üzerinde duruldu. Kasıtlı yangınlar ve bunların sigorta şirketleriyle bağlantısı iddiaları ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Sigortacılık, Karadeniz Bölgesi, Sigortalı İşlemler, Sigorta Şirketleri

INSURANCE TRANSACTIONS AND ACTIVITIES OF INSURANCE COMPANIES IN BLACK SEA CITIES IN THE OTTOMAN PERIOD

Öz

Insurance in the world has developed in parallel with international trade. It first appeared in port cities and then spread to cities in the inland regions. The development of insurance in Turkey is the same. The Black Sea, a closed inner sea, gained commercial momentum after the Treaty of Küçük Kaynarca in 1774. Increasing trade in the region brought along the insurance business. The demand for insurance in the Ottoman geography increased after the 1853-1856 Crimean War. However, before this date, insured transactions are encountered in sea shipping. The oldest insured shipping transaction in the Black Sea is dated 1789 for now. This study examined insurance activities in the Black Sea cities in the inner regions such as Amasya and Tokat, as well as the coastal ones such as Samsun, Trabzon, Sinop, and Ordu. In this context, information was given about foreign insurance companies operating in the region. The study discussed the competition between insurance companies in the region. The focus was on the insurance processes of public buildings in the region, considering the conspiracies of intentional fires and their connection with insurance companies.

Anahtar Kelimeler

Insurance, The Black Sea Region, Insured Transactions, Insurance Companies.

Kaynakça

• 1.Arşiv Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı (BOA) Bab-ı Asafi Düvel-i Ecnebiye Defterleri (A. DVN. DVE). 14/20, Bab-ı Defteri Darphane Darphane-i Amire İrade (D. DRB. İ). 27/6, Babıali Evrak Odası Evrakları (BEO). 741/55530, 746/55914, 771/57764, 1638/122779, 2908/218097, 2933/219955. Cevdet Hariciye (C.HR). 114/5678, 156/7798. Dahiliye Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Emniyet Kalemi (DH. EUM. EMN). 73/27. Dahiliye Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Seyrüsefer Kalemi (DH. EUM.SSM). 25/75. Dahiliye Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Üçüncü Şube (DH. EUM.3.Şb). 21/9, 21/36. Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT). 547/73, 601/8, 619/31, 1030/3, 1140/23, 1840/36, 1877/104, 1911/58, 1946/74, 2288/104, 2375/25, 2475/44. Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat (DH. TMİK.M). 59/18, 91/39, 256/31. Hariciye Mektubi Kalemi (HR. MKT). 112/1, 332/55, 468/29, 468/50, 609/41, 674/85. Hariciye Nezareti Londra Sefareti Belgeleri (HR. SFR.3). 675/10. Hariciye Nezareti Tahrirat (HR.TH). 174/40, 354/36. Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF. MKT). 802/19, 866/9, 867/31, 1095/13, 1097/31. Maliye Nezareti Emlak-ı Emiriye Kalemi (ML. EEM). 908/33, 911/47, 912/9, 964/1, 971/7, 983/3, 966/16, 973/39, 996/21. Sadaret Mektubi Kalemi Mühimme Kalemi Belgeleri (A.MKT.MHM). 488/31. Sadaret Mektubi Kalemi Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT. MVL). 124/22. Zabtiye (ZB). 619/32.
• 2.Kitap ve Makaleler ALTUNAY ŞAM, Emine, “Amasya İdadi Mektebi”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl: 10, S: XXIX, ss.181-203. BASKICI, Murat, “Osmanlı Anadolusunda Sigorta Piyasası: 1860-1918”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C: 57, S: 4, ss.1-33. BOSTAN, İdris, “Rusya’nın Karadeniz’de Ticarete Başlaması ve Osmanlı İmparatorluğu (1700-1787)”, Belleten, C: LIX, S: 23, ss.353-394. Düstur, 1.Tertip, C: 4. ERGİN, Osman Nuri, Mecelle-i Umur-ı Belediye, C: 3, Dersaadet 1330. KAHYA, Fatih, Osmanlı Devleti’nde Sigortacılık, Libra Yayınları, İstanbul 2010. KAHYA, Fatih, “Osmanlı Döneminde Sigorta Şirketlerinin Rağbet Ettikleri Şehirler”, VIII. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu Tebliğler Kitabı, İstanbul Yayınları, İstanbul 2016, ss.100-109. KORALTÜRK, Murat-KAHYA, Fatih, Mal Canın Yongasıdır David M. Kohen Kolleksiyonundan Belgelerle Osmanlı İmparatorluğu’nda Sigortacılık, İstanbul 2009. KÖSE, Metin Ziya, “XIX. Yüzyıl Ortalarında Samsun Limanında İthalat ve İhracat”, Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik I Samsun 2013, Ed. Osman Köse, Canik Belediyesi, Ankara 2013, ss.103-121. ÖZÇAĞLAR, Ali, “Türkiye’de Yapılan Bölge Ayrımları ve Bölge Planlama Üzerindeki Etkileri”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 2003, 1 (1), ss.3-18 ÖZGER, Yunus, Osmanlı Sigorta Şirketi, İdeal Kültür Yayınları, İstanbul 2017. UYGUN, Süleyman, “Karadeniz’de Seyreden Gemiler İçin Bir Klavuzluk Örneği: Hollanda Odesa Konsolosu Chevalier Taitbout De Marigny’nin Denizcilik Çalışmaları”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C: 15, S: 31, ss.79-110. UYGUN, Süleyman, Osmanlı Sularında Rekabet Mesajeri Maritime Vapur Kumpanyası (1851-1914), Kitap Yayınevi, İstanbul 2015. YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Ordu”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C: 33, İstanbul 2007, ss.367-370.