REGISTERED CIVIL ARCHITECTURAL BUILDINGS AND CONSERVATION PROBLEMS IN KARADENIZ EREGLI

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 36, 223 - 260, 04.05.2024

Melih Kurnalı

https://doi.org/10.18220/kid.1478511

Öz

Zonguldak, a key hub for coal mining in the New Republic, has had a notable influence on the local architecture. Additionally, the region of Karadeniz Ereğli, situated within Zonguldak, has produced its own architectural works in line with the provincial hub. The historical timeline of Karadeniz Ereğli is characterised by several epochs, encompassing the Byzantine, Turkish capture, Ottoman, New Republic, and Iron and Steel Factory eras. However, there is inadequate research on the architectural structures of the city, specifically its residential properties, resulting in the rapid disappearance of these prized buildings. The buildings' condition has prompted inquiries into the preservation of the urban architectural legacy. Despite initiatives to assess and record the current state of the structures, many of which remain in ruins and dangerously unstable, the interiors were not adequately documented. Visual analysis techniques were utilised to assess the edifices, and the information accrued was examined in light of global conservation concerns.

Anahtar Kelimeler

Architectural heritage, Cultural heritage, Karadeniz Ereğli, Housing, Registered houses

KARADENİZ EREĞLİ TESCİLLİ SİVİL MİMARİ YAPILARI VE KORUMA PROBLEMLERİ

Öz

Cumhuriyetin sanayi hammaddesinin merkezi olan Zonguldak, kömür çıkarılan önemli merkezlerden biridir. Kentin, Erken Cumhuriyet döneminin ağır sanayideki güç kaynağı konumunda bulunması, mimarisini de etkilemiştir. Zonguldak’ın ilçesi Karadeniz Ereğli, il merkezi ile paralel bir gelişim göstererek mimari örneklerini ortaya koymuştur. Karadeniz Ereğli tarihindeki önemli süreçleri; Bizans Döneminde kurulmasından sonra Türklerin eline geçmesi, Osmanlı Dönemi, Erken Cumhuriyet Dönemi ve son dönem (Demir Çelik Fabrikası) olarak sıralayabiliriz. Bu araştırmada, anılan tarihsel süreçlerin, kentin sivil mimari ürünleri olan konutlar üzerinden okunması amaçlanmıştır. Mevcut literatürde, kentin bu değerli mimarlık ürünlerine dair kapsamlı bir araştırma bulunmaması, yapıların yok oluşunu hızlandıran sebeplerden biridir. Yapıların durumları, kentlerin mimarlık miraslarının koruma süreçlerini yeniden tartışmaya açacak niteliktedir. Mimarlarının kim olduğu bilinmeyen yapılar, yerel düzeyde bölgenin, malzeme, sosyal ortam ve ekonomik özelliklerine, yüzyılı aşan tarihleriyle ışık tutmaktadır. Bu amaçla yapıların mevcut durumları yerinde araştırılarak irdelenmiş, iç mekanları belgelenmeye çalışılmış, ancak yapıların çoğunun harap halde olması ve çökme tehlikesi arz etmesi, çalışmanın istenilen düzeyde gerçekleştirilmesini engellemiştir. Yapılar görsel analiz yöntemleri ile ele alınmış ve bu veriler uluslararası koruma konuları çerçevesinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mimari miras; Kültürel miras, Karadeniz Ereğli, Konut, Tescilli konutlar

Kaynakça

• AKKAYA, Tayfun, Herakleia Pontike (Karadeniz Ereğlisi)'nin Tarihi Gelişimi ve Eski Eserleri, Troya Yayıncılık, İstanbul 1994.
• AŞIR, Sabriye, Karadeniz'deki tarihi kalıntılar heyecan yarattı. www.odatv4.com: https://www.odatv4.com/makale/karadenizdeki-tarihi-kalintilar-heyecan-yaratti-20081956-167053 adresinden alındı, Erişim: 03 Şubat 2023.
• ÇAKMAK, Tolga Fahri, “Profesyonel Turist Rehberlerinin Gözünden Karadeniz Ereğli’nin Turizm Potansiyelinin İncelenmesi”, Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 5, 2, Kastamonu 2020, s. 157-170.
• DURAN, Sabit Nihat, Ereğli Tarihi, (Yayınlanmamış eser), 1945.
• ERCAN, Fatih, “Karadeniz Ereğli İlçesinde Yerel Halkın Turizmin Gelişimine Yönelik Tutum ve Algılarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15, 2, Zonguldak 2019, ss. 612-628.
• GAZETEREĞLİ, Müze Müdürlüğü ve Belediyeyi Uyarıyoruz! Bu İnşaatın Temelinde Tarih Yatıyor Olabilir... http://www.gazeteregli.com: http://www.gazeteregli.com/eregli-haber/gazete-eregli/Default.aspx?id=3785 adresinden alındı, Erişim; 05 Şubat 2023.
• HOEPFNER, Wolfram, Herakleia Pontike Karadeniz Ereğli'de Mimari-Arkeolojik Belgeleme ve Araştırmalar, Ege Yayınları, İstanbul 2022.
• KARAGÖL, Ahsen, Karadeniz Ereğli Kalesi'nin Mimari ve Yapısal Analizi ve Bir Kültür Varlığı olarak Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi FBE, İstanbul 2015.
• KARAKUZULU, Zerrin, Karadeniz Ereğli İlçesinin Coğrafyası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum 2002.
• KIPRAMAZ, Ali, “Herakleia Pontike’de (Karadeniz Ereğli) Tespit Edilen Erken ve Orta Bizans Dönemi Levha Örnekleri”, Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi E-Dergisi, 7, 1, 2020, ss. 124-145.
• KIZMAZ, Serra, Zonguldak İli Ereğli İlçesi, 1 Pafta, 158 Ada, 4 Parselde yer alan Sivil Mimari Yapısı Restorasyon Projesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul 2021.
• OĞUZBALABAN, Gözde, “Karadeniz Ereğli de Yaşayan Yerel Halkın Turizm Kavramına İlişkin Algılarının Metaforlar Yardımıyla Analizi”, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7, 4, 2019, ss. 2566-2581.
• ÖRÜKLÜ, Tuba, Karadeniz Ereğli Akarca Mahallesinin Konut Dokusunun İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi FBE, İstanbul 2003.
• ÖZTÜRK, Bülent, “Karadeniz Ereğli Müzesi’nden Herakles Aleksikakos’a Sunulan Bir Adağın Düşündürdükleri”, Philia, Vir Doctus Anatolicus, 8, 31, 2016, ss. 682-698.
• ÖZTÜRK, Bülent, “Corrigenda et Addenda to the inscriptions of herakleia pontike from Karadeniz Ereǧli Museum”, TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 20, 20, 2017, ss. 199-208.
• PİRİ KEŞİF ARACI, Karadeniz Ereğli taraması: https://741763626318e402fd7b7e8e2847d78f6534544e.vetisonline.com/index.jsp?modul=advantage- search&operator=or&fields=all&searchword=karadeniz%20ere%C4%9Fli&p=1&type=Dergi%20Makalesi adresinden alındı, Erişim: 24 Mart 2023.
• SEZER, Sultan Sezin, “Heracleia Pontica Antik Kenti’nden Heykeltıraşlık Eserleri”, Lycus Dergisi, 3, Denizli 2021, s. 53-76.
• SÖNMEZ, Şinasi- KAYA, Barış, Siyah Beyaz Fotoğraflarla Karadeniz Ereğli Sözlü Tarih Çalışması, Pegem Akademi, Ankara 2018.
• VERİM, Ercan, Batı Karadeniz Bizans Dönemi Mimarisi (Bartın-Bolu-Düzce ve Zonguldak), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi SBE, Eskişehir 2021.
• ZONGULDAK İL KÜLTÜR TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ, Karadeniz Ereğli Müzesi- Zonguldak. Türkiye Kültür Portalı: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ zonguldak/gezilecekyer/kdzeregli-muzesi adresinden alındı, Erişim: 10 Mart 2023.
• ZONGULDAK İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ, Zonguldak Kültür Envanteri Antik Yerleşim, Zonguldak 2010.