Vefat İddeti Bekleyen Kadının Yas Tutması: Kâsânî ve Serahsî Örneği

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 23 - 37, 30.06.2018

Nurdan Demir

Öz

Aile hukuku kendine has kuralları olan bir
sistemdir. Bu sistemin tarafların haklarını koruyarak çıkması muhtemel
sorunları engellemek adına koruyucu tedbirler üzerine kurulduğunu
söyleyebiliriz. Bu bağlamda aile hukukundaki önemli meselelerden biri de nikâh
bağı sona eren kadının durumudur. Bahsi geçen konumdaki kadının kurallarına
riayet ederek beklemesi gereken zaman dilimine iddet adı verilir. İddet dönemi
ayrılık çeşidine göre dikkat edilmesi gereken kuralları da değişen bir
dönemdir.

Bu çalışma kocasının
vefatı sebebiyle nikâhı sona eren kadının iddet müddetince uyması gereken
hükümleri değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Diğer iddet çeşitlerinden farklı
olarak bu süreçte kadından, sona eren evliliğine hürmeten üzüntülü
olması/gözükmesi beklenmektedir. Buna göre kocası vefat eden kadına sürme
çekmek, koku sürünmek, renkli kıyafetler giymek gibi üzüntülü olma hali ile
bağdaşmayan ve süslenme anlamı taşıyan her türlü davranış yasaklanmıştır.
Kaynaklarda ihdâd/hidâd kelimeleri
kullanılarak ifade edilen yas hükümlerinin uygulanması gereken dönemi
Kâsânî’nin Bedaî‘û’s-sanâi‘ fi
tertibi’ş-şerai’ adlı eseri çerçevesinde inceledik. Ayrıca Kâsânî’den yüz
yıl kadar önce vefat eden Serahsî’nin Mebsût
adlı eserinden de istifade ettik.

Anahtar Kelimeler

Kâsânî, fıkıh, vefat, yas, süslenme

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, Diyanet Kuran Portalı.
• Abdülhamid Şirvânî, İbn Kâsım Şihâbüddin Ahmed b. Kâsım el-Abbadî, (ö.994/1586), Havâşî ala Tuhfetü’l-muhtâc bi-Şerhi’l-Minhâc, Matbaat-ü Mustafa Muhammed, y.y, t.y.
• Âsım Efendi, Mütercim Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, (ö.1235/1819), (Yayına Hazırlık: Mustafa KOÇ- Eyyüp TANRIVERDİ), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2013.
• Baktır, Mustafa, “İhdâd”, DİA, XXI, 530-532, TDV Yayınları, Ankara, 2000.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b.İsmail, (ö.256/870), Sahîhu’l-Buhârî, Dârû’l-Hadîs, Kahire, 2004.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî, (ö.370/981), Ahkâmu’l-Kur’ân, (tahk.Muhammed Sâdık Kamhâvî) Dâru’l-İhyâ el-Kütübü’l-Arabiyye, Beyrut, 1992.
• Çağrıcı, Mustafa, “Matem”, DİA, XXVIII, 128-129, TDV Yayınları, Ankara, 2003.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, (ö.275/889), Sünen-i Ebû Dâvûd, Dâru’l-Hadîs, Kahire, 1999.
• Eş-Şîrâzî, İbrahim b. Ali b. Yûsuf Ebû İshâk, (ö.476/1083), el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiî, (tahk.Muhammed Zuhaylî) Dârü’Şâmiyye, Beyrut, 1996.
• Hatîb Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed el- Hatîb eş-Şirbînî el Kahirî, (ö.977/1570), Muğni’i-muhtâc ilâ ma’rifeti me’ânî elfâzi’lMinhâc, el-Mektebü’t-tevfîkiyye, Kahire, t.y.
• İbn Hibbân, Emir Alaeddîn Ali b. Balabanel-Fârisî, (ö.354/965), el-İhsân fî takribi Sahih-i İbn Hibbân, tahk. Şuayb el-Arnavut, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut, 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (ö.273/887), Sünenu İbn Mâce, Dâru’l-Hadîs, Kahire, 1998.
• İbn Manzûr, Ebü’l_Fazl İbn Manzur İbn Mükerrem Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensarî er-Rüveyfii el-İfriki el_Mısrî, (ö.711/1311), Lisânü’l-Arab, Dâru’n-Nevâdir, Kuveyt, t.y.
• Kamacı, Fatmatüz Zehra, Hz.Peygamber Devrinde Kadınların Süslenmesi, İnkılâb Yayınları, İstanbul, 2012.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed, (ö.587/1191), Bedaiu’s-sanai fi tertibi’ş-şerai’, (tahk.Mehmed Muhammed Tamir) Dâru’l- Hadîs, Kahire, 2005.
• el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye, Vezâretü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmiyye, Kuveyt, 3. baskı, 1983.
• Müslim b. Haccac, (ö.261/875), Sahîhu Müslim bi’Şerhi el-İmâm Muhyiddîn en-Nevevî Müsemma el-Minhâc, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 2005.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Sinan b. Bahr b. Dînar el-Horasânî, (ö.303/915), Sünen-i Nesâî bi’Şerhi’l-İmameyn es-Suyûtî ve’s’Sindî, Dâru’l-Hadîs, Kahire, 1999.
• Ragıb el-İsfahânî, Ebî Kasımu’l-Hüseyin bin Muhammed, El-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, Dârû’l-Ma’rife, Beyrut, 2005.
• es-Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed, (ö.539/1144), Tuhfetü’l-Fukahâ’, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut,1984.
• Serahsî, Şemsü’l-eimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed, (ö.483/1090), Mebsût, Gümüşev Yay., İstanbul, 2008.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, (ö.279/892), Sünenü’t-Tirmizî, Dâru’l-Hadîs, Kahire, 1999.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtaza b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk, (ö.1205/1791), Tâcu’l-arûs, tahk. Mustafa Hicâzî, Vizaretü’l-İrşad ve’l-Enba, Kuveyt, 2001.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdullah b. Yusuf b. Muhammed, (ö.762/1360), Nasbu'r-râye li-ehâdîsi'l-Hidaye, el-Mektebetü'l-İslâmiyye, (y.y.), 1973.