SÖZLÜ MUSİKİ ESERİNİ OLUŞTURAN UNSURLAR VE YAHYA NAZÎM’İN “DÎDEM YÜZÜNE NÂZIR” ESERİNİN TAHLİLİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 22, 30.06.2018

Ali Cançelik

Öz

Makalede, sözlü musiki eserini oluşturan unsulardan olan makam, beste,
güfte, usul ve vezin gibi temel kavramlara değinilmekte, iyi bir eserin
özellikleri ortaya konmaya çalışılmaktadır. Ayrıca kültür ve medeniyet
açısından sözlü musiki eserler konusunda değerlendirme yapılmakta, söz (metin)
ve saz (nağme) arasındaki ilişki ve etkileşimler üzerinde durulmaktadır. Tahlil
çalışması 18. yüzyıl bestekâr şairlerinden Yahya Nazim’e ait “Dîdem Yüzüne
Nâzır Nâzır Yüzüne Dîdem” adlı eseri üzerinde gerçekleştirilmiştir. Eser, hem
teknik hem de duygu yönleriyle incelenmiştir. Ayrıca eserin tahlilinde dinî ve
tasavvufî özelliklerin tespitine ve ortaya konulmasına dikkat edilmiştir.

Doğulu ve Batılı; Müslüman ve gayrimüslim birçok
müzikolog ve muhtelif araştırmacıların tespitlerine yer verilmiş; ortak
noktaları üzerinde yorumlar ileri sürülmüştür. Bunlardan en öne çıkan husus;
şiirin ve musikinin ilâhi bir vergi olduğudur. Şiir ve musikinin birlikteliği
duygu ve düşüncelerin gücünü artırmakta ve hem bireyler hem de toplum üzerinde
ciddi etkiler göstermektedir. Makalede bu etkiler üzerinde de durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Klasik Osmanlı Şiiri, Klasik Osmanlı Musikisi, Yahya Nazim, Beste Tahlili

Kaynakça

• Andrews, Walter G. Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı. Trc. Tansel Güney. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000. Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı, 2006. Beyatlı, Yahya Kemal. Edebiyata Dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1997. Doğan, Muhammet Nur. Fuzûlî’nin Poetikası. İstanbul: Kitabevi, 1997. Finkelstein, Sidney. Bir Halkın Müziği Caz, Trc. M. Halim Spatar. İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı, 1999.Finkelstein, Sidney. Müzik Neyi Anlatır. Trc. M. Halim Spatar. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2000.Güldaş, Saadet. Türk Musikisinde Prozodi. İstanbul: Kurtiş Matbaacılık, 1990. İbn Sînâ. Musiki, trc. Ahmet Hakkı Turabi. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.Kam, Rûşen Ferit. Bestegâr-Şâir Nazim. İstanbul: Hilâl Matbaası, 1933.Kılıç, Mahmut Erol. Sûfî ve Şiir Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası. İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.Köprülü, Fuad. Edebiyat Araştırmaları. Ankara: TTK, 1999.Ökten, Sadettin. Yahya Kemal’in Rüzgârıyla Duyuşlar ve Düşünceler. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2008.Öncel, Mehmet. Hasan B. Ahmed B. Ali El-Kâtib’in Kemâlü Edebi’l-Ğınâ Adlı Eseri. Dokrora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2017.Mehmet Öncel-Fazlı Arslan. “11.-14. Yüzyıllarda Musiki” Türk Din Musikisi El Kitabı. Ed. Ahmet Hakkı Turabi, 43-46. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.Özcan, Nuri-Çetinkaya Yalçın. “Musiki”. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İslam Ansiklopedisi. 31: 257-261. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.Özkan, İsmail Hakkı. Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2006.Öztuna, Yılmaz. Türk Musikisi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2000.Popescu-Judetz, Eugenia. Türk Musiki Kültürünün Anlamları. Trc. Bülent Aksoy. İstanbul: Pan Yayınları, 1996.Rauf Yektâ, Türk Musikisi. İstanbul: Pan Yayınları, 1986.Ridley, Aaron. Müzik Felsefesi Tema ve Varyasyonlar. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2004.Tanrıkorur Çinuçen. Müzik Kültür Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2009.Tanrıkorur, Çinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Musikisi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.