Şair İbn Düreyd’in Lâmiyye’sinde Sosyal Hiciv

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 25 - 42, 26.06.2020

Adnan Arslan

Öz

İnsan yaşadığı olumsuzluklar karşısında -bir şekilde- tepki göstermek ister. Bu tepki, kimi zaman karşı karşıya kalınan sorunların yaratıcıya arz edilip çözümünü istemek şeklinde olur ki bu, “dua”dır. Ama çoğu zaman da insan, aciz tabiatından dolayı şikâyet etmekle teselli bulur. Sorunlar ya da sorunlara neden olan kişiler karşısındaki işte bu “şikâyet” tepkimiz edebiyatta hiciv olarak kendini göstermektedir. Alaycı, kınayıcı, küçümseyen, kimi zaman da komediye dönüşen hiciv metinleri, sadece kişileri hedef alan değil, aynı zamanda toplumları da eleştiren yazınsal ürünlere dönüşebilmektedir. Şair, düzeltmesi elinden gelmediği sosyal sorunları edebi gücünü kullanarak abartılı bir surette “göstermeye” ve yaşadığı toplumunun insanlarını bu sorunlara karşı “duyarlı olmaya” davet etmektedir. Anlatmaya çalıştığımız edebi sorumluluğu taşıyan Arap şairlerinden biri de İbn Düreyd’dir. Arap edebiyatı alanındaki çalışmaları, asırlar boyu “kaynak” olan İbn Düreyd’in divanında yer alan “Lâmiyye” kasidesi, şairin yaşadığı toplumda gördüğü ahlaki yozlaşmalardan biri olan “dedikodu” olgusunu ele almaktadır. Bu makalede, insanları arkasından çekiştirmek için onların arkalarını dönmelerini bekleyen güler yüzlü “dedikodusever” kesimi hedef alan hicviye, içerik bakımından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve belâgati

Social Satire In Poem Ibn Durayd’s Lamiyya

Öz

Abstract

The human
wants to react in some way to the negative. This reaction is sometimes called
“prayer by asking the creator for the solution of the problems faced. But often
people find solace in complaining about their helpless nature. This “complaint”
response to the problems or the people who caused the problems manifests itself
as a satire in literature. The satirical texts, which are cynical, condemning,
condescending, and sometimes transformed into comedy, can turn into literary
products that not only target individuals but also criticize societies. The
poet invites exaggerated “demonstration of the social problems that he cannot
correct, using his literary power and” sensitivity to the people of his
community. One of the Arab poets carrying literary responsibility is Ibn
Durayd. Ibn Durayd's Lamiyya, which has been the source of Arabic literature
for centuries, deals with the phenomenon of“ gossip olan, one of the moral
degenerations that the poet sees in his society. In this article, this
satirical target, which is aimed at the us gossip-lovers who expects people to
turn their backs to attract people, will be examined in terms of content.

Anahtar Kelimeler

Arabic language and rhetoric, Ibn Durayd, social satire, Abbasi, Classic Arab poetry

Kaynakça

• Dayf, Şevki. Târîhu’l-edebi’l-Arabî. Kahire: Dâru maârif, 1990. Demirel, H. Gamze. “Klasik Türk Edebiyatı Geleneğinde Hiciv”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5/7 (2007). Ebu’l-Mehâsin, Yûsuf b. Tağrî Cemâleddîn. en-Nucûmu’z-zâhira fî mulûkî Misra ve’l-Kâhira. Mısır: Vizâratu’s-sekâfe, 1963. Hamevî, Yâkût. Mucemu’l-udebâ. Mısır: Matbaa Hindiyye, 1927. İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen. Dîvânu İbn Düreyd, tah. Omar b. Sâlim. Dubai: Matbatu Cûlden Sîtî, 2012. İbn Ebü’d-Dünyâ, Abdullah b. Muhammed b. Ubeyd b. Süfyân b. Kays el-Kuraşî. Kitâbu’s-samt ve âdâbu’l-lisân, tah. Ebû İshâk el-Huveyni. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1990. İbn Hallikân, Ebû’l-Abbâs. Vefeyâtu’l-a’yân, tah. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru sâdir, ts. İbnu’r-Rûmî. Dîvânu İbni’r-Rûmî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2002. İsmail, Durmuş. “Hiciv”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 447-449. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. Karaarslan, Nasuhi Ünal. “İbn Düreyd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19: 416-419. İstanbul TDV Yayınları, 1999. Kılınç, Fatih. İbn Düreyd Ve Cemheratü'l-Lüga Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2006. Taşdelen, Hasan. “İslâm’ın İlk Dönemine Ait Bir Hiciv Örneği: Hassân b. Sâbit’in Hemziyye’si”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009): 299-318. Vâilî, Hulûd Hâşim Cûhî. “et-Teşkîlu’l-ibdâî fî şi’ri Zâfir el-Haddâd el-ibdâu’s-sûrî enmûzecen”. Journal of College of Education for Women 30/2 (June 2019): 35-54. Veşşâ, Ebû Tayyib Muhammed b. İshâk b. Yahyâ. ez-Zarf ve’z-zurafâ. Tah. Kemâl Mustafâ. Mektebetu’l-Hâncî, 1953. Zirikli, Hayruddîn. el-A’lâm. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, 2002.
• ÇEVRİMİÇİ KAYNAKLAR https://www.aldiwan.net/poem14801.html https://arabic-poetry.com/ظافر-الحداد/أرى-الناس-قد-أغروا-ببغى-وغيبة/