Kemalpaşazâde’nin er-Risâle fî İstihsâni’l-İsti’câr alâ Taʻlîmi’l-Kur’ân Adlı Risalesi: Tahlil ve Çeviri

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 179 - 196, 26.06.2020

Orazsahet Orazov

Öz

İki yüzün üzerinde ilmî eser miras bırakan Osmanlı âlimi Kemalpaşazâde, günümüz akademik makaleler mesabesinde kabul edebileceğimiz birçok önemli risalenin de müellifidir. Kemalpaşazâde’nin risaleleri Resâil-i İbn Kemâl adıyla Ahmet Cevdet tarafından neşredilmiştir. Mezkûr risalelerden birisi de müellifin dönemin aktüel konularından birsini ele alan “er-Risâle fî istihsâni’l-isti’câr alâ taʻlîli’l-Kur’ân” adlı çalışmasıdır. Risalede Kur’ân-ı Kerim öğretiminin ücret karşılığı yapılıp yapılamayacağı konusu gündeme getirilmektedir. Bu bağlamda müezzinlik ve imamlık konusuna da değinilmektedir. Kemalpaşazâde konuyla ilgili görüşlerden bahsederken sadece Hanefi kaynakları esas almış, risalede ulaşmak istediği sonuç diğer mezheplerin görüşleriyle benzerlik arz etmesine rağmen, kendilerinden bahsetmemiştir. Kemalpaşazâde’nin risaleyi, dönemindeki insanların dini konulardaki duyarlılıklarının gevşemesi, bu nedenle ifası ibadet olan Kur’ân eğitiminin ücret karşılığı dahi olsa tedris edilerek korunmasının gerektiği düşüncesiyle kaleme aldığı anlaşılmaktadır. Çalışmada risalenin tahlilinin yanı sıra, çevirisiyle beraber, Arapçası harekelenerek ve gerek çeviri gerekse Arapça metnin izaha muhtaç yerleri alıntılandığı kaynaklardan desteklenerek belirtilmeye gayret gösterilmiştir. Çalışmanın hem bir eserin Türkçemize kazandırılması hem de eser bağlamında oluşan kimi bilgilerin gündeme getirilmesi bakımından faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kemalpaşazâde, Risale, Tahlil, Çeviri, Kur’ân

The Tractate of Kamalpashazade’s al-Risala fi Istaihsani’l-Icara ala Taʻlimi’l-Quran: Analysis End Translation

Öz

Abstract:

The
Ottoman scholar Kamalpashazade has inherited more than two hundred scientific
works. He is also the author of many important tractates that we can accept as
academic articles. The tractates of Kamalpashazade were published by Ahmet
Cevdet as Rasail İbn Kamal. One of these treatises is the author's work
called al-Risala fi İstihsani’l-İcara ala Talimi’l-Quran, which deals
with one of the current issues of the period. The issue of whether the Quran
teaching in the treatise can be made for a fee or not, raises the issue. In
this context, he also touches on the subject of muezziness and imam. When
Kamalpashazade speaks about the views on the subject, only Hanefi sources are
based. Although the result that the author wants to achieve in the tractate is
similar to the views of other sects, he did not mention them. It is understood
that the reason for writing the treatise of Kamalpashazade is the laxness of
people in their period on religious issues, therefore the education of the
Qur'an should be protected by learning even for a fee. In addition to the
analysis of the treatise in the study, its translation has been marked in
Arabic, and the places where the translation and Arabic text need to be
explained have been supported by the sources used. It is thought that the study
will be useful in terms of both bringing a work into Turkish and bringing some
information in the context of the work to the agenda.

Anahtar Kelimeler

Kamalpashazade, Tractate, Analysis, Translation, Quran, Fee

Kaynakça

• Ahmed, Abdurrezzak Hüseyin. Mes’eletü ehzi hükmi’l-ücrati alâ taʻlîmi’l-Kur’âni’l-Kerîm beyne’l-muʻcîzîne ve’l-mâniîn. Riyad: Câmiatü’l-Melik Suud. 1437. Ali Kārî b. Sultan Muhammed. Fethu bâbi’l-inâye bi Şerhi’n-Nükāye. thk. Muhammed Nezâr Temim - Heysem Nezâr Temim. Beyrut: Dâru’l-Erkam. 3 cilt. 1998. Ali Kārî. Kitâbü Mirkāti’l-mefâtîh Şerh Mişkâtü’l-mesâbîh. thk. Cemal Îtânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 11 cilt. 2001. Aynî, Mahmud b. Ahmed Bedreddîn. el-Binâye Şerhu’l-Hidâye. thk. Emin Salih Şaban. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İmiyye. 13 cilt. 2000. Bedir, Murteza. Buhara Hukuk Okulu Vakıf Hukuku Bağlamında X-XIII. Yüzyıl Orta Asya Hanefî Hukuku Üzerine Bir İnceleme. Ankara: İSAM yay. 2014. Berkevî, Takıyyüddîn Muhammed el-Hanefi. Risâletü inkāzi’l-hâlikîn. thk. Hüsameddin b. Musa Afane. Filistin-Kudüs: Câmiatü’l-Kudüs. 2002. Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-i İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts. Buhârî, Burhânüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Merginânî. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-fıkhi’n-Nuʻmânî. thk. Abdulkerim Sâmî el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 9 cilt. 2004. Buhârî, Burhânüddîn. Tetimmetü’l-fetâvâ. Millet Genel Ktp. Feyzullah Efendi. no: 1004. Cessâs, Ebûbekir Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Muhammed Sadık Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi. 5 cilt. 1992. Çeker, Orhan. Fıkıh Dersleri 1. İstanbul: Seha Neşriyat. 1994. Çeker, İslam Hukukunda Akitler. 2. baskı. Konya: Telkin Kitabevi. 2019. Çetin, Abdurrahman. “Ücretle Kur’an Öğretme ve Okuma Meselesi”. T.C. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, sy. 5. c. 5. 1993. 119-131. Din İşleri Yüksek Kurulu. Fetvalar. İzmir: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 2018. Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri. İstanbul: Ensar Neşriyat Ticaret A.Ş. 2015. İbn Âbidin, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr Şerh Tenvîri’l-ebsâr. thk. Âdil Ahmed Abdü’l-Mevcud - Ali Muhammed Muavvad. Riyad: Dâru’l-Âlimi’l-Kütüb. 13 cilt. 2003. İbn Kemâl Bâşâ. “Risâle fî cevâzi’l-isti’câr alâ taʻlîmi’l-Kur’ân”. Şebeketu’l-Alukah. nşr. Âdil el-Guryânî. Erişim: 23.02.2020. https:// www.alukah.net/sharia/0/78309/ Kādîhân, Ebü’l-Mehâsin Fahrüddîn Hasen b. Mansûr. Fetâvây-ı Kādîhân. tashih: Mevlevî Muhammed Murad ve dğr. Kalküta: 4 cilt. 1835. Kemalpaşazâde, Şemseddin Ahmed b. Süleyman. “er-Risâle fî istihsâni’l-isti’câr alâ taʻlîmi’l-Kur’ân”. Resâil-i İbn Kemâl. nşr. Ahmet Cevdet. İstanbul: Matbaa İkdâm bi Dâri’l-Hilâfeti’l-Ulye. 2 cilt. 1316. 2: 227-228. Merginânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî Bekir. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’mübtedî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 4 cilt. 1990. Meydânî, Abdülgani b. Talib. el-Lübâb Şerhu’l-Kitab. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye. 4 cilt. t.s. Orazov, Orazsahet. İslam Hukuk Metodolojisinde İmam Serahsî’ye Göre Emir ve Nehiy. Doktora Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005. Sadruşşerîa, Ubeydullah b. Mesud el-Mahbûbî. Şerhu’l-Vikāye ve yelihi Müntehe’n-Nükāye alâ Şerhi’l-Vikāye. thk. ve notlar ekleyen: Salah Muhammed Ebu’l-Hâc. Ürdün: al-Varâk. 2 cilt (içinde 5 cilt. 2006. Semerkandî, Ebü’l-Leys Fetâvâ’n-nevâzil. thk. es-Seyyid Yusuf Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İmiyye. 2004. Serahsî, Şemsüleimme Ahmed b. Muhammed. Kitâbü’l-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Marife. 31 cilt. t.s. Turan, Şerafettin ve dğr. “Kemalpaşazâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları. 2002. 25: 238-247. Uzunpostalcı, Mustafa. “Burhaneddin el-Buhârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları. 1992. 6: 435-436. Yakar, Fatih. “Birgivi’nin İkazü’n-Nâimin Ve İfhâmü’l-Kāsırin’ Adlı Risalesi Çerçevesinde Para İle Kur’an Okumanın Fıkhi Tahlili”. Balıkesirli Bir İslam Âlimi İmam Birgivî . Balıkesir: Balıkesir Büyük Şehir Belediyesi Kültür Yayınları/Eğitim 3. 3 cilt, 2019. Zebîdî, Zeynüddin Ahmed b. Ahmed b. Abdi’l-Latîf. Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. trc. Kâmil Miras. Ankara: Başbakanlık Basımevi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları – sayı: 123-4. 13 cilt. 1981. Zeyleî, Fareddin Osman b. Ali. Tebyînü’l-hakāik Şerhu Kenzi’d-dekāik ve Haşiyetü’ş-Şibli. Kahire: Matbaatü’l-Kübrâ el-Emiriyye – Bulak. 6 cilt. 1313.