(وسائلُ التّماسُك النّصّي في كتابات متعلّمي اللغة العربيّة الناطقين بلغات أخرى (المستوى المتقدّم

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 301 - 336, 25.06.2021

Mutassem Hamad

Öz

تسعى هذه الدراسة إلى تحليل كتابات متعلمي اللغة العربية الناطقين بلغات أخرى بعد انتهائهم من دراسة المستوى (المتقدم)، لوصف واقع استخدامهم لأدوات التّماسك النّصيّ (النّحوي والمعجمي) فيها، من حيث الصّحة والخطأ، ومن حيث القلّة والكثرة.
ولتحقيق أهداف البحث تم اختيار عيّنة من كتابات الطلاب في امتحان مهارة الكتابة النّهائي للمستوى المتقدم، وبلغ عددها (15) طالباً وطالبة .
وتوصّلت هذه الدراسة إلى نتائج أهمّها:
- تفاوت نسبة ورود هذه الوسائل في كتابات الطلاب فجاءت الإحالة الأعلى استعمالاً يليها الوصل، ثم التّكرار. في حين كان استخدام باقي الوسائل قليل جداً، ولم تستخدم في كل الكتابات، مما أضعفَ صفة التّماسك النّصيّ في كتابات الطلاب، وأظهر ضعف الطلاب في الكفاءة النّصيّة.
- أكثر أدوات وسائل التماسك التي يستخدمها متعلمو اللغة العربية الناطقين بلغات أخرى بعد انتهائهم من دراسة المستوى المتقدم هي (الواو، أو، الفاء، لكن، بل، إذا، بسبب، التكرار المباشر)
- أظهرت النتائج أن معظم أخطاء المتعلمين تركز في استعمال أدوات الوصل، وأدوات الإحالة.
ومن أهمّ التّوصيات التي خرجت بها هذه الدراسة:
- ضرورة إعادة النظر في الموادّ التعليميّة والسلاسل المقرّرة لمتعلمي اللغة العربيّة الناطقين بلغات أخرى، وتكييفها لتتلاءم مع احتياجات الطلاب وأخطائهم.
- بناء برامج تدريبية لتنمية الكفاءة النّصيّة لدى متعلّمي اللغة العربية الناطقين بلغات أخرى.

Anahtar Kelimeler

الكلمات المفتاحيّة: الناطقين بغير العربية، الكتابة، التّماسك النص

Means of Textual Cohesion in the Writings of Arabic Language Learners from Non-native Speakers (Advanced Level)

Öz

This study seeks to analyze the writings of Arabic language learners from non-native speakers after they finish learning level (advanced). In order to describe how in fact they use the means of textual cohesion (grammatical and lexical) in their writings. Then, to discover the quality of this usage in terms of correctness and wrongness, and to figure out how much it's used in terms of lack and plentifulness. Other than that, to achieve the goals of this study I chose samples of students' writings of writing skills final exam for level (advanced). These samples are for 15 students.
This study has led to some important results:
1. Percentage variedinthe existence of these means in the students' writings. Reference came as the top widely used mean of textual cohesion, followed by linking and then repetition. Whereas usage of the other means of textual cohesion was very few, and it was not used in all writings which weakened the characters of textual cohesion in students' writings. This result showed the students' weakness in textual efficiency.
2. The most commonly used means of textual cohesion, by Arabic language learners from non-native speakers after they finish learning level advanced, are: "waw (and) – aw (or) – fa – laken (but) – bal (but rather) – etha (if)- besabab (because) – direct repetition"
3. The results of the research showed that most of the learners mistakes are concentrated in using linking and reference tools.
This study came out with these important recommendations:
1. The importance of reconsidering curriculums being taught to Arabic language learners from non-native speakers. Thus adapting them to fit with students' needs and mistakes.
2. Building training programs to develop the textual efficiency for the Arabic language learners from non-native speakers

Anahtar Kelimeler

Keywords: Non-Arabic speakers, Teaching writing, Textual coherence

Arapça Öğrenen Başka Dil Sahiplerinin Yazılarında Kullandıkları Metni Birbirine Bağlama Araçları (İleri Seviye)

Öz

Bu çalışma Arapça öğrenen başka dil sahiplerinin hazırlık yılını bitirdikten sonraki süreçte yazı yazma becerilerini incelemeye çalışmaktadır. Böylece bu kimselerin nahiv ve sözlük açısından metni birbirine bağlayan bu araçları ne ölçüde kullanabildikleri ve bu kullanımın da ne ölçüde doğru ve ne ölçüde yanlış olduğu ve yine az ya da çok diye nitelendirilebilecek miktarının ne olabileceği meseleleri ortaya çıkmış olacaktır. Çalısmanın hedefine ulaşması için yazı yazma becerilerinin geliştirilmesine dair yapılan sınava giren öğrencilerden yaklaşık 15 tanesinin yazısı incelenmek üzere örnek olarak seçilmiştir.
Bu çalışma şu sonuçlara ulaşmıştır:
1. Öğrencilerin yazdıkları yazılarda bu araçların kullanımının oransal farklılıkları ki bu konuda kullanım olarak en önde zamirler, ism-i işaretler, ism-i mevsuller gibi referans araçlarının kullanımı gelmektedir. Daha sonra ise onu cümleleri birbirine bağlama ve sonrasında ise aynı şeylerin tekrar edilmesi izlemiştir. Diğer kullanım araçları ise bu ikisine göre çok daha az olarak yer almıştır ki yazıların hepsinde kullanılmamıştır. Böylece onların metne bağlılık özelliklerini zayıflatan sebeplerin ve metinsel anlamdaki yetersizliklerinin ne olabileceği konusu ortaya çıkarılmış olacaktır.
2. Arapça öğrenen başka dil sahiplerinin ileri derece Arapça eğitimlerini bitirdikten sonra metni birbirine bağlamada en çok kullandıkları araçlardan bazıları şunlardır: (الواو،أو،الفاء، لكن، بل، إذا، بسبب، ve doğrudan tekrar)
3. Elde edilen neticeler gösterdiki öğrencilerin çoğu daha çok cümleleri birbirine bağlayan vasl edatlarının ve referans araçlarının kullanıma odaklanmaktadır.
Ve bu araştırmanın ortaya koyduğu tavsiyelerin en önemlileri ise:
1. Arapça öğrenen başka dil sahiplerinin öğrenimlerindeki yöntemlerin tekrar irdelenmesinin önemi ve bu yöntemlerin onların ihtiyacına ve hatalarına uygunluğuyla olan mutabakatı.
2. Arapça öğrenen başka dil sahiplerinin metin yeterliliklerinin desteklenmesi adına eğitim programlarının oluşturulması.

Anahtar Kelimeler

Arapça olmayan kişiler,, Yazmayı öğretmek, Metni Birbirine Bağlama

Kaynakça

• - İbn Manzur, Lisanu'l-Arab (Tarih yok), thk. Abdullah Ali Kir ve Muhammed Ahmet Hasbullah, Haşim Muhammed eş-Şazeli, (baskı yok), Kahire, Daru'l-Maarif.
• - İsmail, Nail Muhammed (2011), "el-İhale bi'z-Zamair ve Devruha fi Tahkiki't-Terabit fi'n-Nassi'l-Kur'ani- Dirase Vasfiyye Tahliliyye", Mecelle-i Camiati'l-Ezher Gazze- Silsiletü'l-Ulumi'l-İnsaniyye, Cilt 13, Adet 1 (B), Sayfa: 1061-1100.
• - El-Ensari, İbn Hişam (1991), Muğni'l-lebib an kütübi'l Earib, thk. Muhyi'd-Din Abdullhamid, Sayda-Beyrut el-Mektebetü'l-Asriyye.
• - Buheyri, Said Hasan (1997), İlm-u Luğati'n-Nas el-Mafahim ve'l-İcraat, 1. baskı, Lübnan-Kahire Maktabet-u Lübnan Naşirun eş-Şeriku'l-Mısriyye el-alemiye li'n-neşir Luncmen.
• - B. Baraun ve C. yul (1997), Tahlilu'l-Hitab, tercume ve ta'lik D.Muhammed Lutfi ez-Zuleyti, ve D.Munir et-Tureyki, Suudi - Riyad, Melik Suud Üniversitesi.
• - El-Cahız, Ebi Osman Amr bin Bahır (1998), el-Beyan ve't-Tabyin, thk ve şerh Abdu's-Selam Muhammed Harun, 2. Kitap, 1. Cüz , 7. Baskı, Kahire Maktebetü'l-Hanci.
• - Hasan, Temmam (1994), el-Luğatu'l-Arabiyye Ma'naha ve Mebnaha, (baskı yok), Fas, ed-Daru'l-Bayda, Daru es-Sakafe.
• - Hamude, Tahir Süleyman (1998), Zahiratu'l-Hazf fi'd -Dersi'l-luğavi, (baskı yok), İskenderiyye, ed-Daru'l-Camiiyye.
• - Hattabi, Muhammed (1991), Lisanayatu'n-Nas, Madhal ila İnsicami'l-Hitab, 1.Baskı, Beyrut, ed-Daru'l-Bayza, el-Merkezu's- Sakafi el-Arabi.
• - Dibogrand, Robert ve Dreisler, ve Lifkank (1992), İlm-u Luğati'n-Nas, tercüme: İlham Ebu Ğazale, Ali Halil Hamed, 1.Baskı, Nablus, Matbaa-i Daru'l-Katib.
• - Die Bocrant, Robert (1998), en-Nas ve'l-Hitab ve'l-İcra, tercüme: Dr. Temmam Hasan, 1.Baskı, Kahire, Alemu'l-Kütüb.
• - Dikro, Ozovald, ve Sişayfear, Can Mari (2007), el-Kamusi'l-Mevsui'l-Cedid li ulumi'l-Lisan, tercüme: Münzir Ayyaşi, 2.Baskı, Fas, ed-Daru'l-Bayza, Beyrut, el-Merkezu's -Sekafi el-Arabi.
• - Ez-Zemahşeri, Ebi'l-Kasim Carullah Mahmud Bin Ömer bin Ahmet (1998), Esasü'l-Belağa, thk. Muhammed Basil Uyuni's-Sud, 2 Cilt, 1.baskı, Beyrut, Lübnan, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye .
• - Eş-Şaviş, Muhammed (2001), Usul-i Tahlilu'l-Hitap fi'n-Nazariyyeti'n-Nahviyyeti'l-Arabiyye, Te'sis-i Nahvi'n-Nas, 1 cilt, Tunus, Manube Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi..
• - Savalhiyye, Kerime (2011), et-Temasuku'n-Nassi fi divan Eğani el-Hayat li ebi'l-Kasım eş-Şa'bi, Dirase Üslubiyye, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dil Edebiyat Fakültesi, Arap dili ve edebiyatı Bölümü, Hac Lahadır Üniversitesi-Batna.
• - Abdurrahman, Lubne, ve Abdurrahman, Ekmel Huzeyri, ve Eyüb, Şemsü'l-Cemil (2011), << Mazahiru'l-İttisak fi'n-Nassi'l-Kur'ani, Dirase Vesfiye Luğaviyye >> Dirasati'l-Luğaviyye ve'l-Edebiyye dergisi, özel sayı, sayfa (29-5).
• - Afifi, Ahmet (2001), Nahvu'n-Nas İtticahun Cedidun fi'd-Dersi'n-Nahvi, 1.Baskı, Kahire, Maktebe-i Zehrai'ş-Şark.
• - Afifi, Ahmed (2005), <<el-İhaletu fi Nahvi'n-Nas, Dirase fi'd-Delaleti'l-Vazifiyye>> kitapu'l-Mutamr's-Sales "el-Arabiyye ve'd-Dirasatu'n-Nahviyye" 3. Sempozyumun kitabı. (İnternet Sitesi: "Lisani'l-Arab").
• - Ömer, Ahmed Muhtar (1998), İlmu'd-Delale, 1.baskı, Kahire, Alemu'l-Kütüb.
• - El-Faki, Subhi İbrahim (2000), İlimu'n-Nas beyne'n-Nazariye ve't-Tatbik, 1.ve 2. Cilt, 1.baskı, Kahire, Dar-u Kuba.
• - Kutub, Mustafa Salih (1996), Dirase Luğaviyye Lisuveri't-Temasuki'n-Nassi fi lügateyi'l-Cahiz ve'z-Zayat, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kahire Üniversitesi, İlimler Fakültesi.
• - Muhammed, İzze Şibl (2007), İlm-u Luğati'n-Nas, en-Nazariyye ve't-Tatbik, Kahire, Maktebetu'l-Adab.
• - El-Havavşe, Mahmud Süleyman (2007), Eseru Anasir'l-İttisak fi tamesuki'n-Nas, Dirase Nassiyye min hilali Sure-i Yusuf, Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, Dil ve Edebiyat Fakültesi Arap Dili ve Edebiyatı bölümü, Hac Lahidır Üniversitesi-Batna.