EXAMINATION OF INTERNATIONAL TELEVISION FORMATS IN TERMS OF WALTERS' AUDIENCES EXPECTATION CRITERIA

Yıl 2023, Sayı: 22, 127 - 150, 02.10.2023

Nimet Ersin

Öz

Countries developing international television formats sell their format rights to hundreds of countries, thereby obtaining regular royalty income from each episode broadcast in these countries. The aim of this study is to elucidate certain prominent features used in international television formats and to contribute to the development of international television program formats. Although there is no definitive formula for creating a successful television program, successful productions often share certain common traits.In this qualitative research, international television formats are examined through 15 criteria, including the audience expectations criteria proposed by Walters and three additional elements introduced for this study. Four high-viewership international format programs aired in Turkey were selected as purposive examples and analyzed through a multiple case analysis approach. The Research demonstrates that the criteria of tension, action, sexuality, comedy, information, significance, value, personalization, curiosity, realism, innovation, as well as emotions, interactivity, and digitalization are utilized in the television programs Kim Milyoner Olmak İster?, MasterChef, Çarkıfelek and O Ses Türkiye.While understanding these principles is a small step towards developing international television formats, the primary responsibility lies within the production industry, and state support is necessary to enhance and expand the industry in order to take significant strides.

Anahtar Kelimeler

television broadcasting, international television formats, television program, productuon industry, audience expectation

ULUSLARARASI TELEVİZYON FORMATLARININ WALTERS’IN İZLEYİCİ BEKLENTİLERİ KRİTERLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Öz

Uluslararası televizyon formatları geliştiren ülkeler format haklarını yüzlerce ülkeye satmakta ve bu ülkelerde yayımlanan her bölümden düzenli telif geliri elde etmektedir. Çalışmanın amacı, uluslararası televizyon formatlarında kullanılan bazı belirgin özellikleri ortaya koyarak, uluslararası televizyon program formatları geliştirilmesine katkıda bulunmaktır. Başarılı televizyon programı üretmenin kesin bir formülü bulunmasa da başarılı yapımlar bir dizi benzer özelliklere sahiptir. Nitel bir araştırma olan bu çalışmada, uluslararası televizyon formatları Walters’ın ortaya koyduğu izleyici beklentileri kriterleri çerçevesinde ve bu araştırma için eklenen üç unsur ile birlikte 14 kriterle ele alınmıştır. Türkiye’de yayımlanan ve izlenme oranları yüksek 4 uluslararası format program amaçlı örnek yöntemi ile seçilerek çoklu durum analizi ile incelenmiştir. Araştırma bulguları, Kim Milyoner Olmak İster?, MasterChef, Çarkıfelek ve O Ses Türkiye programlarında gerilim, aksiyon, cinsellik, güldürü, enformasyon, önem, değer, kişisellik, merak, gerçekçilik, yenilik ile duygusallık, etkileşimlilik ve dijitallik kriterlerinin kullanıldığını göstermektedir. Uluslararası televizyon formatları geliştirmek için bu ilkeleri bilmek küçük bir adım atılmasını sağlayabilecektir ancak asıl görev yapım endüstrisine düşmektedir ve endüstriyi geliştirip büyütmek için devlet desteğine ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

televizyon yayıncılığı, uluslararası televizyon formatları, televizyon programı, yapım endüstrisi, izleyici beklentisi

Kaynakça

• 3 Adam (2014, 24 Kasım). O Ses Çocuklar Skeci [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=jRS-v5oh-zk
• Adorno, T. W. (2003). Kültür endüstrisini yeniden düşünürken (B. O. Doğan, Çev.). Cogito İlkbahar-Yaz, (36), 76-84.
• Atasoy, A. D. (2013). Sinema ve televizyonda görsel haz ve sinemasal çözümlemeler. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 3(3), 18-25.
• Aydemir, M. (2023). Etkileşimli yayıncılık sistemi ve içerik endüstrisi ilişkisi üzerine bir analiz. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 11(INCSOS VIII Özel Sayısı), 1-20. https://doi.org/10.20304/humanitas.1254003
• Aydın, A. (2022). Yeni medyanın ekonomi politiği. Pamukkale Üniversitesi İletişim Bilimleri Dergisi,1(2), 199-214.
• Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
• Balcı, E. (2009). Televizyon program formatları: “Çarkıfelek” ve “Kim 500 Milyar İster” programları üzerine bir inceleme. Kültür ve İletişim, 12(2), 47-7.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Başaran, F. (2000). İletişim ve emperyalizm. Ütopya.
• Berköz Ünyay, E. (2011, 13 Mart). Sıra dışı format bulmak sizi çok zengin edebilir. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/pazar/sira-disi-format-bulmak-sizi-cok-zengin-edebilir-1363487
• Bourdieu, P. (2006). Karşı ateşler (H. Yücel, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Bourdon, J. (2012). From discrete adaptations to hard copies. T. Oren ve S. Shahaf (Ed.), Global television formats, understanding television across borders içinde (ss. 111-127). Roudledge.
• Brennan, E. (2012). A political economy of formatted pleasures. T. Oren ve S. Shahaf (Ed.), Global television formats, understanding television across borders içinde (ss. 71-89). Roudledge.
• Cemiloğlu Altınay, M. (2009). Televizyon program türlerinde melezleşmenin yarışma programları bağlamında incelenmesi: Var mısın yok musun? (228486) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=O9ERCQULbmcop-vRZnO29w&no=o5oDO0Y3ZQdJnGnSJKXfrQ
• CNN Türk. (2022, 1 Ocak). Reyting sonuçları açıklandı 31 Aralık 2021! Yılbaşında en çok ne izlendi? https://www.cnnturk.com/magazin/dizi/reyting-sonuclari-aciklandi-31-aralik-2021-yilbasinda-en-cok-ne-izlendi
• Erdoğan, İ. ve Budak, L. (2016). Anglo-Amerikan eğlence endüstrisinde televizyon program formatları: Reality show, eğlence ve yarışma programları. Kalkedon.
• Fiske, J. (2010). Understanding popular culture. Routledge.
• Gans, H. J. (2005). Popüler kültür ve yüksek kültür (E.Onaran İncirlioğlu Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Güngör, N. (2016). İletişim, kuramlar, yaklaşımlar (4. bs.). Siyasal Kitabevi.
• Hekimoğlu, G. (2020). MasterChef’e sosyolojik bakış: Türkiye örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(5), 3500-3519. https://doi.org/10.15869/itobiad.746798
• Hesmondhalgh, D. (2010). Medya endüstrisi üzerine yapılan çalışmalarda siyaset, kuram ve yöntem. Mülkiye Dergisi, 34(269), 11-28.
• İnternethaber. (2020, 10 Eylül). TV8 MasterChef'te Özgül hüngür hüngür ağladı, Esra'nın takımı yenildi. https://www.internethaber.com/tv8-masterchefte-ozgul-hungur-hungur-agladi-esranin-takimi-yenildi-foto-galerisi-2125685.htm
• Kalkınma Bakanlığı. (2018). On birinci kalkınma planı (2019-2023): Görsel hizmetler sektörünün geliştirilmesi çalışma grubu raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/GorselHizmetlerSektorununGelistirilmesiCalismaGrubuRaporu.pdf
• Kamudan Haber. (2023, 7 Temmuz). Kenan İmirzalıoğlu'nun sorusunu duyan Kim Milyoner Olmak İster'in yarışmacısı bir anda ağlamaya başladı. https://www.kamudanhaber.net/kenan-imirzalioglunun-sorusunu-duyan-kim-milyoner-olmak-isterin-yarismacisi-bir-anda-aglamaya-basladi
• Kars, N. (2003). Televizyon programı yapalım, herkes izlesin. Derin Yayınları.
• Katz, E. ve Foulkes, D. (1962). On the uses of mass media as escape: Clarification of a concept. Public Opinion Quarterly, 26(3), 377-388. https://doi.org/10.1086/267111
• Kılınç, M. K. (2022, 17 Ekim). Türk dizisi ihracatında bu yılki hedef 600 milyon dolar. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turk-dizisi-ihracatinda-bu-yilki-hedef-600-milyon-dolar/2713349
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• MasterChef Türkiye. (2019, 29 Ekim). 38. Bölüm Özet |29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Özel [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=MZkxn-v9roo
• Mattelart, A. ve Mattlart, M. (1998). İletişim kuramları tarihi (M. Zıllıoğlu, Çev.). İletişim Yayınları.
• McQuail, D. ve Windahl, S. (2010). İletişim modelleri: Kitle İletişim Çalışmalarında (K. Yumlu, Çev.). İmge Kitabevi.
• Memurlar.net. (t.y.). Masterchefte Suna hıçkırıklarla ağladı. https://www.memurlar.net/album/17569/masterchef-te-suna-hickiriklarla-agladi.html
• Milliyet. (1998, 7 Mart). Çarkıfelek izlenmede rekor kırdı. https://www.milliyet.com.tr/the-others/carkifelek-izlenmede-rekor-kirdi-5367264
• Milliyet. (2013, 1 Ekim). Hadise'yi ağlatan o yarışmacı size tanıdık geldi mi? https://www.milliyet.com.tr/cadde/hadiseyi-aglatan-o-yarismaci-size-tanidik-geldi-mi-1771244
• Mutlu, E. (1995). Televizyonda program yapımı. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• MyNet. (2022, 12 Eylül). MasterChef yarışmacısı ağlama krizine girdi. https://www.mynet.com/masterchef-yarismacisi-aglama-krizine-girdi-dik-dur-kendini-birakma-420134-mymagazin
• NTV. (2013, 1 Ekim). Hadise'yi ağlatan yarışmacı! https://www.ntv.com.tr/video/yasam/hadiseyi-aglatan-yarismaci,LsdNrCWNx0SpoKRz16s3rA
• O Ses Türkiye. (2021, 18 Aralık). Beyaz bütün stüdyoyu güldürdü | O Ses Türkiye 12. Bölüm [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=dBPlfv3YU64
• Özbek, M. (2013). Popüler kültür ve Orhan Gencebay arabeski (11. bs.). İletişim Yayınları.
• Özgür, A. (2006). Tür filmi olarak melodramların ve tv programlarının reklam filmi yaratıcı ve yapım sürecine etkisi üzerine bir değerlendirme. Selçuk İletişim, 4(2), 97-114.
• Perebinossoff, P., Gross, B. ve Gross, L. (2010). Programming for TV, radio & the internet: Strategy, development and evaluation. Focal Press.
• Postman, N. (1994). Televizyon: Öldüren eğlence (O. Akınhay, Çev.). Ayrıntı.
• Sabah. (2021, 14 Kasım). Kim Milyoner Olmak İster’de yarışmacı hem kendi ağladı, hem seyircileri ağlattı! [Video]. SabahTV. https://www.sabah.com.tr/video/yasam/kim-milyoner-olmak-isterde-yarismaci-hem-kendi-agladi-hem-seyircileri-aglatti-video
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Sarı, Ü. (2006). Kitle kültürü ve popüler kültür bağlamında, kitle iletişim araçlarının kitle kültürüne etkileri: Örnek olarak Popstar Türkiye yarışması (219088) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=OGzx8VCQWKQSRN81LVlp-w&no=Irw8y2povzabQV-8BTxxvA
• Satır, M. E. (2019). Bilginin seyirlik hale dönüştürülmesi ve Kim Milyoner Olmak İster programı özelinde bilgi yarışmaları üzerine bir inceleme. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 31-42.
• Show TV. (t.y.). Çarkıfelek sezon 1. [Video]. https://www.showtv.com.tr/programlar/videolar/carkifelek-sezon-1-bolum-1-izle/23556
• Sönmez, G. (2020). Televizyon reality yarışmalarında çatışma içerikli konuşma analizi: Masterchef Türkiye yarışma programının incelenmesi. Kurgu, 28(1), 138- 155.
• Subaşı, M. ve Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
• Televizyon İzleme Araştırmaları Komitesi. (2023). Tablolar. https://tiak.com.tr/tablolar
• Tomlinson, J. (1999). Kültürel emperyalizm: Eleştirel bir giriş (E. Zeybekoğlu, Çev.). Ayrıntı.
• Torre, P. (2012). Reversal of fortune? Hollywood faces new competition in global media trade. T. Oren ve S. Shahaf (Ed.), Global television formats, understanding television across borders içinde (ss. 178-200). Roudledge.
• Tutar, C. ve Durukan, D. (2020). Gastronomi kültürünün inşası ve dönüşümünde televizyon: MasterChef Türkiye ve The Taste Türkiye programları örneği. Istanbul University Journal of Sociology, 40(1), 339-364.
• TV 8. (t.y.). Masterchef Türkiye. https://www.tv8.com.tr/masterchef-turkiye
• TV 8. (2020, 18 Temmuz). Hayat hikayesi şeflerin gözlerini doldurdu! [Video]. https://www.tv8.com.tr/masterchef-turkiye/hayat-hikayesi-seflerin-gozlerini-doldurdu-88132-video.htm
• Vatandaş, S. (2021). Şiddet ve televizyon: Şiddetin televizyon üzerinden deneyimlenmesi. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17), 393-417. https://doi.org/10.20304/humanitas.854202.
• Williams, R. (2003). Televizyon, teknoloji ve kültürel biçim (A. U. Türkbağ, Çev.). Dost Kitabevi.
• Yayın Hizmeti Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, RG Sayı: 28103 (2011, 2 Kasım). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/11/20111102-14.htm
• Yıldırım, N. (2023). Küresel medya planlama ve satın alma şirketlerinin ulusal piyasalar üzerine yansıyan etkileri ve Türkiye örneği. Yeni Yüzyıl'da İletişim Çalışmaları, 2(7), 61-81.