Attika Tragedyası ve Felsefe

Yıl 2021, Sayı: 1, 117 - 134, 25.04.2021

Çiğdem Yıldızdöken

Öz

Attika topraklarında boy gösteren tragedyalar beslendiği Atina demokratia’sından daha uzun yaşayıp Akropolis’in politik, etik ve ontolojik-egzistansiyal bağlamda sözcüsü olarak klasik Yunan sanatının temelini oluşturmuştur. Bu klasik sanat, insanın hem kendi ne’liğini bulmasında hem de polis’in kendini tanıması ve müdafaasında gerekli unsurları her bir yurttaşa (polites) temin ederek “düşünme”nin yeniden düşünülmesine olanak vermiştir. Kökeni dramalarda temellenen bu “düşünme” physis ve yazılı hukuku, ahlaki değerleri, kültürü de içine alan nomos arasındaki çatışmayı gözler önüne sererken bu çatışmanın üstesinden nasıl gelineceğine dair ulaşılabilecek uzlaşının ne olduğu hususunda da araştırmaya koyulmuştur. Açığa çıkan araştırmada dağ yamacında konumlanan tiyatro sahnesinde (skene) beliren tragedyanın yanında yer alan philosophia olay hallerinin ötesinde tragedyadaki “hakikat” arayışına odaklanmıştır. Bu noktada tragedyada görünür olan hakikat, “acının bilgeliği”nin çağrısına kulak kesilerek yeni dünyanın eski dünya karşısındaki çatışmasında tüm karşıt fenomenleri ile yeniden düşünmeye bizi davet etmektedir. Düşünülen, eski dünyanın physis’inin ananke’si (η αναγκη) karşısında yeni dünyanın anankesidir. Trajik olan tam da bu karşılaşmada kendini ele vermektedir. Görmek-körlük arasında başlayan bu trajik oluş bizi, üstesinden gelmek isteyeceğimiz bir o kadar da vazgeçemeyeceğimiz ve tüm bunlara rağmen daha “yüce”sini isteme doğrultusunda paradoksallığın iyimser kaldığı bir alana sürükleyecektir. Bu bir sürükleyiştir; çünkü çekilen ızdıraplar artık duygu durumu olmaktan çıkarak acısını logos’un huzursuzluğunda açığa çıkarmaktadır. Bu bağlamda düşünmenin huzursuzluğunda gün ışığına çıkan tragedyaya ilişkin ele aldığımız çalışmamız bizi, dramalarla başlayan tragedyanın kaynağının ne olduğuna yönelik soruşturmaya ve tragedyadan felsefi alana geçişe imkân veren öğelerin ne olduğu konusunda araştırmaya götürmektedir. Bu nedenle çalışmamız, trajik düşünmenin görülenmesi uğruna tragedyanın kaynağına inerek felsefede neler olup bittiği üç büyük tragedya ozanını (Aiskhylos, Sophokles, Euripides) göz önünde bulundurmak suretiyle düşüncenin felsefi öğelerini araştırmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

drama, hakikat, trajik düşünme, ananke, varlık

Attika Tragedy and Philosophy

Öz

The tragedies that emerged in Attica, lived longer than the democratia it nurtured, have basis of classical art as the spokesperson of the Acropolis in context political, ethical and ontological-existential. This classical Greek art has enabled the rethinking of "thinking" by both in finding one's own identity and the polis's self-recognition and by providing the necessary equipment to each citizen (polites) in defense. This "thinking" rooted in dramas put into research revealing the conflict between physis and nomos, which includes law, moral values, culture n the other hand, what is the concensus that can be reached on how to overcome this conflict. Philosophia emerging in the theater scene located on the mountain slope in the research revealed focuses on to seek truth beyond the events by taking sides with tragedy. At this point, the truth that appears in the events of tragedy invites to rethink us in all its contrast to the conflict of the new world against the old world being all ears the call of the "wisdom of pain". Considered is ananke of the new world versus ananke (η αναγκη) of physis of the old world. The tragic reveals itself in this very encounter. To this tragic being that begins between sight and blindness us takes a way where paradoxical remains optimistic and the soldier's square won equivalent in line with the fact that we want to overcome as much as we cannot give up and despite all this, we want the more "sublime". This is a drift; because the suffering is no longer a state of emotion and reveals its pain in the uneasiness of the logos. In this context, our study on the tragedy that comes to light in the uneasiness of thinking leads to research to investigate into the source of the tragedy that started with dramas and to research on what the elements that allow the transition to the philosophical field from tragedy. In this direction, our study aims to investigate what is going on in philosophy, by paying attention to our three great tragedy poets (Aeschylos, Sophocles, Euripides) retracing to the source of tragedy for the sake of seeing the tragic thinking.

Anahtar Kelimeler

drama, truth, tragic thinking, ananke, being

Kaynakça

• Aiskhylos (2005). Persler. (G. Dilmen, çev.). İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Aristoteteles (1996). Metafizik. (A. Arslan, çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Aristoteles (2008). Poetika. (Y. Onay, çev). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Brennan, K. (2018). The Wisdom of Silenus: Suffering in The Birth of Tragedy. The Journal of Nietzsche Studies 49 (2), 174-193.
• Caputo, J. D. (2008). Meister Eckhart ve Geç Heidegger: Heidegger Düşüncesinde Mistik Unsurlar. (A. Aydoğan, çev.). Heidegger içinde (ss. 425-489). İstanbul: Say Yayınları.
• Çelgin, G. (1990). Eski Yunan Edebiyatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Denker, A&C. Davran, B. (1973). Almanca-Türkçe Büyük Lügat. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Euripides (2001). Bakkhalar. (G. Dilmen, çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Gall, R.S. (1993). Toward A Tragic Theology: The Piety of Thought in Heidegger and Tragedy. Journal Of Literatüre and Theology, 7 (1), 13-32.
• Gelven, M. (1976). Heidegger and Tragedy. Boundary 2 Martin Heidegger and Literature 4 (2), 554-568.
• Heidegger M. (1996a). Being and Time. (Joan Stambaugh, trans.). State University of New York Press.
• Heidegger, M. (1996b). Hölderlin’s Hymn “The Ister”. (W. Mcneil-J. Davis, trans.) Indiana University Press.
• Heidegger, M. (2009). Metafizik Nedir? (Y. Örnek, çev.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Heidegger, M. (2011). Metafiziğe Giriş. (M. Keskin, çev.). İstanbul: Avesta Basın Yayın.
• Heidegger, M. (2013). Hümanizm Üzerine. (Y. Örnek, çev.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Homeros (2008). Odysseia. (A. Erhat-A. Kadir, çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Jones, C.A & Ryan, J. D. (2007). Encyclopedia of World Religions: Encyclopedia of Hinduism. Facts On File An imprint of Infobase Publishing.
• Kierkegaard, S. (2006). Kaygı Kavramı. (T. Armaner, çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Labarthe, P. L. (2003). Oedipus as Figure. (Erişim Tarihi 13 Aralık 2020).https://www.radicalphilosophy.com/article/oedipus-as-figure.
• Leonard, M. (2012). Tragedy and The Seductions of Philosophy. The Cambridge Classical Journal, Cambridge University Press. 58, 145-164.
• Liddell, H&G. Scott, R. (1973). Greek-English Lexicon, Oxford at The Clarendon Press.
• Nietzsche, W. F. (2011). Yunan Tragedyası Üzerine İki Konferans. (M. Kahraman, çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Nietzsche, W. F. (2015). Tragedyanın Doğuşu. (M. Tüzel, çev.). İstanbul: Yaylacık Matbaacılık.
• Peters, F. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. (H. Hünler, çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Platon (1997). Timaios. (E. Güney, çev.). İstanbul: MEB Basımevi.
• Platon (2020). Protagoras. (F. Akderin, çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Schopenhauer, A. (2009). İsteme ve Tasarım Olarak Dünya. (L. Özşar, çev.). Bursa: Biblos Kitabevi.
• Schmıdt, D. (2001). Tragedya and Etical Life. On Germans and Other Greeks. Indiana University Press.
• Sophokles (1941). Oidipus Kolonos’ta. (N. Ataç, çev.). İstanbul: MEB Yayınları, Dünya Edebiyatından Tercümeler, Yunan Klasikleri: 7.
• Sophokles (1993). Antigone. (S. Ali, çev.). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sophokles (2002). Kral Oidipus. (G. Dilmen, çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Sophokles (2011). Antigone. (A. Selen, çev.). İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Sophokles (2014). Antigone. (A. Çokona, çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Sophocles. Oedipus Tyrann. (Erişim Tarihi 22 Aralık 2020). http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0191%3Acard%3D1.