Spinoza’nın Dil Kuramı: Eleştiriden Pratiğe

Yıl 2021, Sayı: 2, 16 - 35, 25.10.2021

Alber Erol Nahum

Öz

Bu makalede Spinoza’nın dil eleştirisinin ve çözümlemesinin tartışılması amaçlanmaktadır.
Bilindiği gibi, Spinoza, İbranice hakkında yarım kalmış bir dilbilgisi kitabı kaleme almış olsa da,
bugün dil felsefesi diye adlandırılan alanda bir yapıt vermiş değildir. Bununla birlikte, dil
konusunun, anlama yetisinin düzeltilmesinin önemli ayaklarından biri olması ölçüsünde,
Spinoza açısından, felsefi uslamlama için bir propedötik işlevi gördüğü söylenebilir. Hatta
Spinoza’ya göre, kendisinden önce gelen bazı filozofların doğanın ortak düzenini ve zorunlu
nedenselliğini kavrayamamış olmasının nedeni, tam da fikirlerin ve şeylerin bağlantı ve
düzenlerini izlemek yerine, doğayı açıklamak için dilsel kategorilere başvurmalarıdır. İşte bu
yüzden, felsefenin ilk adımlarından biri dilin bedensel-imgelemsel doğasının aydınlatılması
olmalıdır. Böylelikle dilin felsefi amaçlar doğrultusunda, yani upuygun fikirlerin iletilmesi için
kullanmasına zemin hazırlanacaktır. Bu yazıda, Spinoza’nın geliştirdiği dil kuramının, dil
olgusunun psikolojik-bilişsel açıdan çözümlemesi kadar, kendine-gönderimli kavramsal bir
dilin geometrik düzende kurulmasını da içerdiği ileri sürülecektir.

Anahtar Kelimeler

Spinoza, Dil, İmgelem, Bellek, Fikir

Destekleyen Kurum

Galatasaray Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri

Proje Numarası

19.501.001

Teşekkür

Bu çalışma Galatasaray Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri tarafından desteklenmiştir. BAP Proje Kodu: 19.501.001. Yazar, makaleyi dikkatle okuyup, öneri ve yorumlarını paylaşan anonim hakemlerden birine teşekkür eder.

Kaynakça

• Aristoteles (1996). Metafizik (2. Baskı). (A. Arslan, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Aristoteles (2002). Kategoriler (2. Baskı). (S. Babür, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Baker, U. (2000). Ignoramus=Bilmiyoruz: Bilinçdışının Bir Eleştirisine Doğru. Aşındırma Denemeleri içinde (ss. 7-89). İstanbul: Birikim Yayınları.
• Benveniste, E. (1966). Catégories de pensées et catégories de langues. Problèmes de linguistique générale içinde (ss. 63-75). Paris: Gallimard.
• Bove, L. (1991). La théorie du langage chez Spinoza. L’enseignement philosophique, 4, 16- 33.
• Canaslan, E. (2015). Proto-demokratik Bir Perspektiften Felsefi Pedagoji ya da Anlama Yetisinin Düzeltilmesi. G. Ateşoğlu & E. Canaslan (Der.), Spinoza ile Karşılaşmalar içinde (ss. 56-76). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Deleuze, G. (2021a). Spinoza: Pratik Felsefe (4. Baskı). (A. Nahum, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Deleuze, G. (2021b). Spinoza ve İfade Problemi (2. Baskı). (A. Nahum, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Descartes, R. (1897-1917). OEuvres de Descartes. 12 cilt. (Ch. Adam & P. Tannery, Ed.). Paris: Cerf.
• Descartes, R. (2007). Meditasyonlar. (İ. Berkan, Çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Descartes, R. (2010). Metot Üzerine Konuşma. (A. Altınörs, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Freud, S. (1985). Une difficulté de la psychanalyse. L’inquiétante étrangeté et autres essais içinde (ss. 174-187). (B. Féron, Fr. Çev.). Paris: Gallimard.
• Harvey, W. Z. (2002), Spinoza’s Metaphysical Hebraism. H. M. Ravven, L. E. Goodman (Ed.), Jewish Themes in Spinoza’s Philosophy içinde (ss. 107-114). Albany: SUNY Press.