Covid-19 İçin Geliştirilen Dijital Takip ve İzleme Uygulamalarının Etik Değerlendirilmesine Yönelik Olarak Tasarlanan Morley-Cowls-Taddeo-Floridi Ölçeğinin Hayat Eve Sığar (HES) Uygulaması Eklenerek İncelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 1, 107 - 136, 30.04.2024

Ayşenur Sancakdar , Vedat Kamer

Öz

Bu makalede, Floridi, Cowls, Taddeo ve Morley’in “SARS-CoV-2 Dijital Takip ve İzleme (DTİ) Sistemlerinin Etik İlkeleri” makalesinde ortaya koydukları 16 sorudan oluşan genel çerçeve üzerinden, Dünya’da ve Türkiye’de yaygın olarak kullanılan DTİ sistemlerini ele aldık. COVID-19 salgınıyla birlikte, hastalığın yayılımını azaltmak üzere geliştirilen DTİ uygulamalarıyla birlikte yeni etik sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu etik sorunları işaret edebilmek için, Floridi, Cowls, Taddeo ve Morley’in DTİ uygulamalarına yönelttikleri soruların kapsamını ve dijital etik ile ilişkisini göstermeye gayret ettik. Farklı DTİ uygulamaları üzerinden, Floridi, Cowls, Taddeo ve Morley’in ortaya koyduğu ölçeğin etkinliğini artırmaya ve karşılaştırma açısından yorumlama derinliğini geliştirmeye çalıştık. DTİ sistemlerinin içerik ve işlev bakımından etik geçerliliğini ne ölçüde sağladıklarını, uygulamaların sahip oldukları nitelikler üzerinden, incelemeyi amaçladık. Bu incelemenin amacı; söz konusu uygulamaların pandemi gibi olağanüstü durumlardaki geçerliliğine dair bir çıkarım yapmaktır. Bu etik geçerliliğin, kişisel veriler üzerinden işlev gerçekleştiren DTİ uygulamalarının devlet ya da özel kurumlar tarafından nasıl geliştirilmesi gerektiğine ışık tutacağını düşünmekteyiz. Kişisel verilerin gizliliği gibi günümüzün önemli etik konularından birinin, dünyayı kasıp kavuran bir salgın hastalık söz konusu olduğunda nasıl ele alınabileceği ile ilgili veri sunmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Dijital takip ve izleme sistemleri, Etik, COVID-19, Luciano Floridi

Kaynakça

• “12 Eylül 2020 tarihli 81 İle Şehirler Arası Otobüslerde HES Kodu Zorunluluğu Genelgesi”, https://www.icisleri.gov.tr/81-ile-sehirlerarasi-otobuslerde-hes-kodu-zorunlulugu-genelgesi, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “24 Mart 2016 tarihli Kişisel Verilerin Korunması Kanunu”, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6698&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “An official website of the European Union”, https://edpb.europa.eu/edpb_en, (erişim: 13 Ocak 2023). “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “BM Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi”, https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/2312020093321bm_05.pdf, (13 Ocak 2023).
• “BM Siracusa İlkeleri” https://www.icj.org/wp-content/uploads/1984/07/Siracusa-principles-ICCPR-legal-submission-1985-eng.pdf, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “CovidWatch”, https://github.com/covidwatchorg/covidwatch-ios-en, (erişim: 13 Ocak 2023). “DP-3T Documents Data Protection and Security”, https://github.com/DP-3T/documents/blob/master/DP3T%20-%20Data%20Protection%20and%20Security.pdf, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “DP-3T Documents”, https://github.com/DP-3T/documents/blob/master/DP3T-Slideshow.pdf, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “DP-3T”, https://github.com/DP-3T/documents, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “Electronic Government Act”, https://census2021.bg/wp-content/uploads/2020/01/Electronic_Government_Act_en.pdf, (erişim: 03.04.2024).
• “Exposure Notification”, https://developer.apple.com/documentation/exposurenotification, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “Exposure Notification”, https://developer.apple.com/exposure-notification/, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “Exposure Notifications: Help slow the spread of COVID-19, with one step on your phone”, https://www.google.com/covid19/exposurenotifications/, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “GDPR”, https://www.oracle.com/tr/security/gdpr/, (erişim: 02.04.2024).
• “GDPR”, https://gdpr-info.eu/art-9-gdpr/, (erişim: 02.04.2024).
• “General Data Protection Regulation”, https://gdpr-info.eu, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “HES Uygulaması Hayata Geçirildi”, İçişleri Bakanlığı, 23.09.2020, https://www.icisleri.gov.tr/hes-uygulamasi-hayata-gecirildi, (erişim: 10.09.2022).
• “HES Uygulaması”, https://hayatevesigar.saglik.gov.tr/HES, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “HES”, https://hayatevesigar.saglik.gov.tr/HES, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “Kişisel Verilerin Korunması Kanunu”, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6698&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (erişim: 02.04.2024)
• “PEPP-PT Documentation”, https://github.com/pepp-pt/pepp-pt-documentation, (erişim 13 Ocak 2023).
• “PEPP-PT”, https://github.com/pepp-pt, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “PEPP-PT”, https://mhealth-hub.org/pan-european-privacy-preserving-proximity-tracing, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “We Health Privacy Policy”, https://www.wehealth.org/privacy-policy, (erişim: 13 Ocak 2023).
• “We Health Privacy Policy”, https://www.wehealth.org/privacy-policy, (erişim: 13 Ocak 2023).
• Bozhanov, Bozhidar, “Bulgaria Got a Law Requiring Open Source”, https://thepolicy.us/bulgaria-got-a-law-requiring-open-source-98bf626cf70a, (erişim: 13 Ocak 2023).
• Busvin, Douglas, “European coronavirus app platform gains traction with governments”, (Çevrimiçi),.https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-europe-tech-idUSKBN21Z2AR (erişim: 25 Mart 2022).
• https://twitter.com/_hayatevesigar/status/1476905861155106823, (erişim: 13 Ocak 2023).
• Sarp Nebil, Füsun, “Online Dolandırıcılıkların Önlenmesinde Süreç Eksik ve Sorunlu”, https://t24.com.tr/yazarlar/fusun-sarp-nebil/online-dolandiriciliklarin-onlenmesinde-surec-eksik-yavas-ve-sorunlu,43745, (erişim: 08.04.2024).
• Morley, Cowls, Taddeo, Floridi, “Ethical guidelines for COVID-19 tracing apps”, The 2020 Yearbook of the Digital Ethics Lab”, Ed by. Floridi, Taddeo, Springer, 2021, s. 89-95.
• Morley, Cowls, Taddeo, Floridi, (2020), Ethical Guidelines for COVID-19 tracing apps, Nature, 582, s. 29-31. doi: https://doi.org/10.1038/d41586-020-01578-0
• O'Connell, J., Abbas, M., Beecham, S., Buckley, J., Chochlov, M., Fitzgerald, B., ... & O'Keeffe, D., “Best practice guidance for digital contact tracing apps: a cross-disciplinary review of the literature.”, JMIR mHealth and uHealth, Cilt no: 9, Sayı: 6, 2021.