Platon'da Sanatı Olumlama Denemesi: Tehkne, Poiesis ve Kalon

Yıl 2024, Sayı: 2, 27 - 47, 25.10.2024

Tezcan Kaplan

Öz

Bu çalışmada, felsefe literatüründe genel kabul gören, sanatın Platon felsefesindeki olumsuz yeri tartışmaya açılmaktadır. Özellikle Devlet diyalogunda iyice gün yüzüne çıkan sanat eleştirisi, başka diyaloglarla birlikte düşünüldüğünde tutarsız görünebilir. Bu makale, bu tutarsızlığı veya çelişkiyi, Platon felsefinin barındırdığı bir zenginlik olarak kabul edip sanatın felsefenin evine girebilmesi için kapı aralamaktadır. Bunun için çalışma şu üç kavram üzerine oturtulmuştur: tekhné, poiesis ve kalon. Sanat özelinde merkeze alınmış olan diyaloglarla birlikte (Ion, Phaidros, Büyük Hippias ve Şölen) bu üç kavram sanatla ilişkisine göre değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Platon, Sanat, Tekhné, Poiesis, Kalon

Etik Beyan

Bu çalışmada herhangi bir etik ihlal yoktur.

AN ATTEMPT TO AFFIRM ART IN PLATO: TEKHNÉ, POİESİS ve KALON

Öz

In this study, the commonly accepted negative view of art in Plato's philosophy is discussed. Considering Plato’s conceptualization of art in other dialogues, his criticism of art—particularly in the Republic dialogue—may appear inconsistent. This article takes this inconsistency or contradiction as a richness of Platonic philosophy and opens the door for art to enter the house of philosophy. For this purpose, the study is based on the following three concepts: tekhné, poiesis and kalon. Together with the dialogues centered on art (Ion, Phaedrus, Greater Hippias and Symposium), these three concepts are evaluated according to their relationship with art.

Anahtar Kelimeler

Plato, Art, Tekhné, Poiesis, Kalon

Kaynakça

• Agamben, G. (1999). The Man Without Content. (G. Albert, Çev.). Stanford University Press: Stanford. Aguire, J. (2016). "Téchne̲" and "Enthousiasmós" in Plato's Critique of Poetry. Revista Portuguesa de Filosofia, 72 (1), 181-97.
• Anderson, F., H. (1939). Notes on Plato's Aesthetic. The Philosophical Review, 48 (1), 65-70.
• Aydın, H. (2011). Sokrates’in Felsefesi Işığında Sokratik Yönteme Dair Analitik Bir Yaklaşım. https://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/hasan_aydin_sokratik_yontem.pdf. Erişim Tarihi: 22.08.2024.
• Aydoğan, E. (2017). Şairleri Kovmak İsteyen Şair. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 94-103.
• Belfiore, E. (1984). A Theory of Imitation in Plato's Republic. Transactions of the American Philological Association, 114, 121-146.
• Boyacı, P., N. (2018). Ion Diyalogu: Bir Rhapsodos Hikayesi. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 8 (2), 145-157. Collinwood, R. G. (1925). Plato's Philosophy of Art. Mind, 34, 154-172.
• Derrida, J. (2014). Platon'un Eczanesi. (Z. Direk, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Erdinç, T. (2024). Platon’un Retorik Anlayışı, Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 8(1), 1-7. Gonzalez, J. F. (2018). The Philosophical Use of Mimêsis. The Many Faces of Mimesis: Selected Essays from the 2017 Symposium on the Hellenic Heritage of Western Greece, 23-36.
• Güneş, F. S. (2021). Platon Sanata Neden Sansür Uyguladı?, Dört Öge, 20, 71-87.
• Haşlakoğlu, O. (2008). Platon Düşüncesinde alethia. Kaygı, 11, 205-209.
• Haşlakoğlu, O. (2016). Platon Düşüncesinde Tekhé Sanat ve Felsefenin Ortak Kökeni Üzerine Bir İnceleme. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Haşlakoğlu, O. (2019). Derrida’nın Eczanesi: Reçeteyi Okuyamamak. Kaygı, 18(1), 114-133.
• Heidegger, M. (1977). The Question Concerning Technology and Other Essays. (W. Lovitt, Çev.). New York & London: Garland Publishng.
• Heidegger, M. (1982). On The Way To Language. (P. D. Hertz, Çev.). New York: Harper and Row.
• Heidegger, M. (1996). Hölderlen's Hymn "The Ister". (W. Mcneill ve J. Davis, Çev.). Indiana University Press.
• Heidegger, M. (1997). Sanatın Doğuşu ve Düşüncenin Yolu. (L. Baydar ve H. Ü. Nalbantoğlu, Çev.). Patikalar içinde (ss. 11-33). Ankara: İmge Kitabevi.
• Heidegger, M. (1998). Tekniğe İlişkin Soruşturma. (D. Özlem, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayıncılık: İstanbul.
• Heidegger, M. (2002). The Origin Of The Work Of Art. (J. Young ve K. Haynes, Çev.). Off The Beaten Track içinde (ss. 1-57). New York: Cambridge University Press.
• İhsan, G. (2023). Platon’un “İmkânsız Estetiği” ve Sanat. İstanbul: Ketebe Yayınevi.
• Lear, G. R. (2010). Response to Kosman. Classical Philology, 105 (14), 357-262.
• Maguire, P. J. (1964). The Differentiation of Art in Plato's Aesthetics. Harvard Studies in Classical Philology, 68, 389-410.
• Oates, J. W. (1972). Plato's View of Art. New York: Cornell University Press.
• Pappas, N. (1989). “Plato's ‘Ion’: The Problem of the Author”. Philosophy, 64 (249), 381-389.
• Pappas, N. (2008). Platon’un Estetiği. (G. İhsan, Çev.). https://onculanalitikfelsefe.com/platonun-estetigi-nickolas-pappas-stanford-encyclopedia-of-philosophy/ Erişim Tarihi: 22.08.2024
• Plato. (1921). Theatetus - Sophist(H. N. Fowler, Çev.). London: Harvard University Press.
• Plato. (2005). Phaedrus. (H. N. Fowler, Çev.). London: Harvard University Press.
• Plato. (2007). Ion Or: On The Iliad. (A. Rijksbaron, Çev.). Boston: Leiden.
• Platon. (2000). Sofist (C. Karakaya, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Platon. (2016). Phaidros. (B, Akar, Çev.). Ankara: Bilgesu Yayınevi.
• Platon. (2016). Büyük Hippias. (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2016). Devlet. (S. Eyüboğlu ve M. A. Cimcoz, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Platon. (2016). Gorgias. (M. Cevdet Anday, Çev.). Diyaloglar içinde (ss. 47-139).İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon. (2016). İon. (T. Ünlü, Çev.). Diyaloglar içinde (ss. 261-279). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon. (2016). Menon. (A. Cemgil, Çev.). Diyaloglar içinde (ss. 149-191).İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon. (2012). Phaidon. (N. Kalaycı Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Platon. (2016). Protagoras (T. Gökçöl, Çev.). Diyaloglar içinde (ss. 393-449). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon. (2016). Sofist (Ö. N. Soykan, Çev.). Diyaloglar içinde (ss. 545-625). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon. (2016). Şölen. (S. Eyüboğlu ve A. Erhat, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Soykan, N. Ö. (2015). Estetik ve Sanat Felsefesi. İstanbul: Pinhan Yayıncılık. Stecker, R. (1992). Plato's Expression Theory of Art. The Journal of Aesthetic Education, 26 (1), 47-52. Stern-Gillet, S. (2004). On (Mis)interpreting Plato's "Ion". Phronesis, 49 (2), 169-20.