HISTORICAL DEVELOPMENT PROCESS OF INDEPENDENT AUDIT AND AUDIT CULTURE IN TURKEY: A COMPARATIVE STUDY

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 22, 245 - 259, 29.05.2020

Murat Karahan

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.714188

Cited By: 1

Öz

Independent audit has recently changed and improved in many areas. Considering these changes and developments on the financial system, which is one of the areas where independent audit has developed, it is observed that there are essential legal and structural changes in order to reach the level of developed countries. Changes and developments have also been observed in the field of accounting and auditing. Recently, it has been affected by these changes and developments in our country and in order to adapt these developments at the national level, legal arrangements have been initiated by making legal arrangements at the institutional level.
In this study, by considering the historical development of the independent audit culture in Turkey changes experienced by the comparative examples in this regard are examined comparatively. As a result of the study, the independent audit came legally in developed economies in the late 1800s and the company activities took place in the 1900s. Unlike other countries, due to the state-oriented perspective in the Ottoman period, the private sector remained away from activities until the first years of the Republican era and counted it in place.

Anahtar Kelimeler

Audit, Independent Audit, Audit History

TÜRKİYE’DE BAĞIMSIZ DENETİM VE DENETİM KÜLTÜRÜNÜN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ: KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME

Öz

Bağımsız denetim son zamanlarda birçok alanda bir değişim ve gelişme göstermiştir. Bağımsız denetimin gelişme gösterdiği alanlardan özellikle mali sistem üzerinde bu değişim ve gelişmelere bakıldığında gelişmiş ülke seviyesine gelebilmek amacıyla elzem yasal ve yapısal değişimler gerçekleştirildiği gözlenmektedir. Muhasebe ve denetim alanında da değişim ve gelişmeler gözlenmiştir. Son zamanlarda ülkemizde yaşanan bu değişim ve gelişmelerden etkilenmiş ve yaşanan bu gelişmeleri ulusal düzeyde uyarlamak amacıyla kurum düzeyinde yasal düzenlemelere gidilerek yapılanmalara başlanmıştır.
Bu çalışma Türkiye’de bağımsız denetim kültürünün tarihsel gelişim sürecini ele alarak bu bağlamda karşılaştırmalı örnekler ile yaşanan değişimler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışma sonucunda, Bağımsız denetimin gelişmiş ekonomilerde 1800’lü yılların sonlarında yasal olarak gelmiş olup firma etkinlikleri ise 1900’lü senelerde gerçekleşmiştir. Diğer ülkelerden farklı olarak Osmanlı dönemindeki devlet odaklı bakış açısı sebebiyle özel sektör Cumhuriyet döneminin ilk yıllarına kadar faaliyetlerden uzak kaldığı gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Denetim, Bağımsız Denetim, Denetim Tarihi

Kaynakça

• ABİD, W. (1990). Performance Evaluation and Performance Audit, Department of the Auditor-General of Pakistan. Lahore.
• AKGÜL, A.B. (2000). Türk Denetim Kurumları. Türkmen Kitapevi. Ankara.
• AKGÜNDÜZ, A. (1997). Arşiv Belgeleri Işığında Sayıştay Tarihi. Ankara. Sayıştay’ın 135. Yıldönümü Yayınları.
• ASLAN, B. (2010). Bir Yönetim Fonksiyonu Olarak İç Denetim. Sayıştay Dergisi. Sayı 77.
• ATAY, C. (1997). Devlet Yönetim ve Denetim, Marmara Kitabevi, Bursa. Bağımsız Denetleme Çalışması ve Raporlamasının ilke ve Kuralları Hakkında Tebliğ, Seri:X, No:4 TC. Resmi Gazete - (19846, 18 Haziran 1988).
• AUYEUNG, P.K. (2002). A Comparative Study of Accounting Adaptation: China and Japan During The Nineteenth Century. Acounting Historians Journal
• BAYBURTLUGİL, N. (1987). Siyaset- name (Siyerü’l Mülük). İstanbul.
• CANNON, J.F. (1971). Merkezi Hesap Sistemi Üzerine Teklif, T.C. Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü. Muhasebe Yönetimini Geliştirme Projesi Yayınları. Ankara.
• CHINA AUDIT SOCIETIY (1991). History and Devolopment of State Audit In China. State Audit and Accountability. A.Book of Reading State of Israel. State Comptrollers's Office.
• CLARCK, G.L., MANSFIELD, D. ve TICKELL, A. (2001). Emergent Frameworks in Global Finance: Accounting Standarts and German Supplemantary Pensions. Economic Geography. June.
• COŞAN, M.H. (1980). Devlet Muhasebesi. Yeni Uğur Matbaası. Ankara.
• ÇARIKLIOĞLU, P. (1995). Türkiye’de Muhasebe Denetiminin Gelişimi. 1.Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu. İSMMMO. Yayın No:16.
• ÇELEBİ, A. ve GÜÇLÜ, F.C. (2007). Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve TMSK. Vergi Dünyası. 310. 144-149.
• DEMİRKAN, U. (1977). Kamusal Mali Denetim. Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Neşriyatı. No:172.
• DEWAR, D.A. (1985). Value For Money Audit The First 800 Years. Public Finance and Accountancy. August 30.
• DUMAN, Ö. (2001). Muhasebe Denetimi ve Raporlama, Ankara: TESMER Yayınları.
• EMRE, Z. (2006). Japonya Sermaye Piyasası. Sermaye Piyasasında Gündem.
• ERGENELİ, N. (1949). Yeni Sistem Tatbiki Devlet Muhasebesi. İstanbul. Ülkü Basımevi.
• ERGİN, D. (1999). İtalya Meslek Örgütü Consiglio Nazionale Dei Dottori Commercialisti. Yaklaşım Dergisi. Sayı:84.
• GENÇ, M ve ÖZVAR, E. (2006). Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler I-II. İstanbul. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• GÖĞÜNÇ, N. (1965). İmad Es- Seravi ve Eseri. Tarih Dergisi. 14(20). İstanbul.
• GÜLER, M.S. ve GÜLÇİÇEK, M. (2004). Ülkemizdeki Devlet Muhasebesinin Tarihi Gelişimi. Uzman Bakış Dergisi.
• GÜNDÜZ, M.N. (1974). Kalkınma İçin Sistemci Denetim. Ankara. 3.
• GÜRBÜZ, H. (1995). Muhasebe Denetimi. İstanbul. Bilim Teknik Yayınevi.
• GÜREDİN, E. (2000). Denetim. İstanbul. Beta Basım ve Yayım Dağıtım A.Ş.
• GÜVEMLİ, O. (1998). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi-Osmanlı İmparatorluğu Tanzimat’a Kadar. 2. İstanbul. Avcıol Basım Yayını.
• GÜVEMLİ, O. (2000). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi-Osmanlı İmparatorluğu’na Kadar. 1. İstanbul. İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası Yayını. 140.
• GÜVEMLİ, O. (2001). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi–Cumhuriyet Dönemi XX. Yüzyıl. 4. İstanbul. Avcıol Basım-Yayın.
• GÜVEMLİ, O. (2009). Türkiye’de Muhasebe Meslek Örgütünün 20. Yılı. MUFAD Dergisi. Sayı 44.
• HAFTACI, V.B. ve CEMKUT, A. (2011). Yeni Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Muhasebe Mesleğini İlgilendiren Genel Düzenlemeler. MUFAD Dergisi.
• HAVENS, H, S. (1992). Denetim Belgelerinden Program Değerlendirmelerine Kadar GAO’nun (General Accounting Office) Gelişimi. (Çev.: Ümran Saray). Sayıştay Dergisi. 10.
• İNAN, A. (1992). Bütün Yönleriyle Türk Sayıştay’ı. Ankara.
• KAFESOĞLU, İ. (1987). Türk Bozkır Kültürü. Ankara. Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayını. 259-271.
• KAVAL, H. (2003). Muhasebe Denetimi. Ankara. Akademik Denetim Danışmanlık ve YMM A.Ş.
• KEPEKÇİ, C. (2004). Bağımsız Denetim. İstanbul. Avcı Ofset Matbaacılık.
• KHAN, M. A. (1988). Beginner's Introduction to Auditing, Directorate General of Research and Devolopment, Department of the Auditor-General of Pakistan. Occaisional Paper Seriesayınları.
• KHAN, M.A. (1995). Yeni Başlayanlar İçin Denetime Giriş. (Çev.: Faruk Eroğlu). Ankara. Sayıştay.
• KHAN, Z, H. (1991). Introduction to Goverment and Financial Audit. Director General. P.A.W-Lahore-Pakistan. (Teksir edilmiş seminer notları).
• KULAKSIZ, H. (2005). Genel Yönetimin Mali Riskleri ve Risk Yönetiminde Mali Saydamlığın Önemi. Muhasebat Kontrolörleri Derneği Yayını. Sayı:29.
• KULUÇLU, E. (2006). Yönetimin Denetiminden Denetimin Yönetimine. Sayıştay Dergisi. Sayı 63
• LAFFAN, B. (2002). The Court of Auditors. Understanding European Institutions, Alex Warleigh (der.). Routledge. London/New York.
• LENNOX, C.S. (2007). Auditing the Auditors: Evidence on the PCAOB's Inspections of Audit Firms. http://ssrn.com/abstract=1020183
• LUCK, W. (1982). Federal Almanya’da Mali Denetçilik ve Mali Denetçiler. Muhasebe Enstitüsü Dergisi. Sayı:30.
• LUTHER, R. (2003). Uniform Accounting Periods: An Historical Review and Critique. Accounting History. Nov. 2003.
• MENGİLLER, Ö. (2010). AB Sayıştay’ının Kurumsal Etkinliği. Sayıştay Dergisi. Sayı 77.
• MERÇİL, E. (1993). Müslüman Türk Devletleri Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• MERÇİL, E. ve Sevim, A. (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• MILLER, P. (1990). On the Interrelations Between Accounting and the State. Accounting. Organizations and Society. 15(4).
• ÖZER, H. (1997). Kamu Kesiminde Performans Denetimi ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Ankara: T.C. Sayıştay 135. Kuruluş Yıldönümü Yayınları.
• PCAOB, (2003). Annual Report. http://www.pcaob.org
• PİRGAİP, B. (2004). Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartlarının Uluslararası Denetim Standartları İle Harmonizasyonu. Ankara: SPK Muhasebe Standartları Dairesi. Yeterlik Etüdü.
• SAHİLLİOĞLU, H. (2006). 1683-1740 Yıllarında Osmanlı İmparatorluğunun Hazine Gelir ve Gideri: Ecnâs-ı Nükûd ve Erkam Defterleri. (Ed.: Mehmet Genç ve Erol Özvar). Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler I. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yay. 149-167.
• SARAÇ, O. (2005). Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Yapılan Düzenlemelerin Değerlendirilmesi. Maliye Dergisi. 148(1).
• SAYIŞTAY (1968). Japonya’nın Mali Denetim Mevzuatı. (Çeviri.: Rıza Turgay). Ankara: Sayıştay Yayını No:3.
• SAYIŞTAY (1973). Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Sayıştay’ı. Ankara: Sayıştay Yayınları.
• SAYIŞTAY (1987a). Federal Almanya Sayıştay’ından İncelemeler. Ankara: Sayıştay’ın 125. Yıl Dönümü Yayınları. No:29/11.
• SAYIŞTAY (1987b). İtalya Sayıştay’ında İncelemeler. Ankara: Sayıştay’ın 125. Kuruluş Yıl dönümü Yayınları. No:22/4.
• SAYIŞTAY (2006). Sayıştay Başkanlığı 2006 Faaliyet Raporu. Ankara.
• SELİMOĞLU, S.K. (2008). Muhasebe Denetimi. Ankara. Gazi Kitapevi.
• SHARKANSKY, I. (1991). The Development of State Audit. State Audit and Accountability. State of Israel State Comptroller’s Office. Jerusalem.
• SHIMME, S. (1937). Introduction of Double-Entry Bookkeeping into Japan. The Accounting Review. 12(1).
• SOKOLOV, Y.V. (1996). Köklerden Günümüze Kadar Muhasebe. Moskova.
• UZUNÇARŞILILI, İ.H. (1984a). Merkez ve Bahriye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• WALSH, A.H. (1996). Performance Auditing and Legislative Oversight in the Context of Public Management Reform: The US Experience. Performance Auditing and the Modernization of Government. OECD Publication Service. Paris.
• YAZICI, M. (1986). Bağımsız Muhasebe ve Denetleme Mesleği Üzerine Araştırma. İstanbul: Yüksek Ticaret Mezunları Derneği Yayını.
• ZEHENGIAN, G. (1998). Auditing P.R. China. The China Audit Press. Beijing. China.