Türkiye'de Yapısal Değişim, Ticari Açıklık, Yenilenebilir Enerji ve Ekonomik Büyüme Bağlantısı, 1970-2020

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 29, 437 - 454, 30.11.2023

Şahin Nas , Ebru Arıcıoğlu

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1376072

Öz

Amaç: Bu çalışma, Türkiye'de yapısal değişim, ticari açıklık ve yenilenebilir enerjinin ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini araştırmayı amaçlamaktadır.
Tasarım/Yöntem: Yapısal değişim, kaynakların tarım sektöründen sanayi sektörüne ve ardından hizmetler sektörüne kayması olarak tanımlanmaktadır. Yapısal değişim sürecinde imalat sanayi büyümenin motoru olduğu kabul edilmektedir. Ancak 1970'lerin ortalarından itibaren, özellikle 1980 sonrası dönemde imalat sanayi önemini kaybetmiştir. Ayrıca bu süreçte ticaretin serbestleştirilmesi ve enerji politikaları da ön plana çıkmıştır. Bu bağlamda, bu çalışma ekonomik büyümenin belirleyicilerini yapısalcı yaklaşım çerçevesinde analiz etmektedir. Bunun için ARDL sınır testi uygulanmış ve sağlamlık kontrolü için ise FMOLS, DOLS ve CCR uygulanmıştır.
Bulgular: ARDL sınır testi sonuçlarına göre imalat sanayi, yenilenebilir enerji ve ticari açıklık ekonomik büyümeyi pozitif yönde etkilemektedir; ancak yenilenebilir enerjinin katsayısı istatistiksel olarak anlamsızdır. Sağlamlık kontrolünün (FMOLS, DOLS ve CCR) sonuçları da bu bulguları doğrulamaktadır. İmalat sanayinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi diğer değişkenlere göre daha fazladır.
Sınırlılıklar: Yapısal değişimin Türkiye’de ekonomik büyüme üzerindeki etkisini analiz etmek amacıyla, çalışma 1970-2020 dönemiyle sınırlandırılmıştır.
Özgünlük/Değer: Çalışmamızın özgünlüğü, Türkiye'de yapısal dönüşümün (imalat sanayi, ticari açıklık ve yenilenebilir enerji gibi dinamiklerin etkisi) uzun dönem ekonomik büyüme üzerindeki etkisini analiz etmesidir.

Anahtar Kelimeler

Yapısal Değişim, Ticari Açıklık, Yenilenebilir Enerji, Ekonomik Büyüme, ARDL Sınır Testi

The Nexus of Structural Change, Trade Openness, Renewable Energy and Economic Growth in Turkiye, 1970-2020

Öz

Purpose: This paper aims to investigate the effects of structural change, trade openness, and renewable energy on economic growth in Türkiye.
Design/Methodology: Structural change is defined as the shift of resources from the agricultural sector to the industrial sector and then to the services sector. In the structural change process, it is accepted that the manufacturing industry is the engine of growth. However, since the mid-1970s, especially in the post-1980 period, the manufacturing industry has lost its importance. In addition, trade liberalisation and energy policies came to the fore in this process. In this context, this paper analyses the determinants of economic growth within the framework of the structuralist approach. For this, we apply the ARDL bounds test approach and apply FMOLS, DOLS, and CCR for robustness check.
Findings: According to the ARDL bounds test results, the manufacturing industry, renewable energy, and trade openness affect economic growth positively; however, the coefficient of renewable energy is statistically insignificant. The results of the robustness check (FMOLS, DOLS, and CCR) also confirm these findings. The effect of the manufacturing industry on economic growth is greater than that of other variables.
Limitations: To analyse the impact of structural change on economic growth in the Türkiye, the study is limited to the period 1970-2020.
Originality/Value: The originality of our paper is that it analyses the impact of structural transformation (such as the manufacturing industry, trade openness, and renewable energy) on long-run economic growth in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Structural Change, Trade Openness, Renewable Energy, Economic Growth, ARDL Bounds Test

Kaynakça

• Abubakar, M. (2023). Globalisation and output growth nexus in Sub Saharan Africa: The critical role of trade liberalisation. Journal of the Knowledge Economy. https://doi.org/10.1007/s13132-023-01230-y
• Adjei, R. K., & Grega, L. (2023). Economic growth effects of de facto and de jure trade globalisation in ECOWAS. Journal of Comptetitiveness, 15(2), 1-17. doi:10.7441/joc.2023.02.02
• Alper, F. Ö. (2018). Yenilenebilir enerji ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: 1990-2017 Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 223-242. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.466782
• Apaydın, Ş., Güngör, A., & Taşdoğan, C. (2019). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketiminin ekonomik büyüme üzerindeki asimetrik etkileri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 117-134. https://dx.doi.org/10.30798/makuiibf.505104
• Arısoy, İ. (2013). Kaldor yasası çerçevesinde Türkiye’de sanayi sektörü ve iktisadi büyüme ilişkisinin sınanması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İibf Dergisi, 8(1), 143-162. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oguiibf/issue/5715/76502
• Ateş, B., & Yağcı, H. (2022). Türkiye ve brıcs ülkelerinde enerji tüketiminin ekonomik refaha etkisi. Dicle Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(25), 1-27. https://doi.org/10.53092/duiibfd.1159152
• Ateş, S. (2017). Türkiye imalat sanayiinde ölçek genişlemesi ve verimlilik ilişkileri: verdoorn hipotezi üzerinden ampirik bir bakış. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 39(1), 19-45.10.14780/muiibd.329722
• Beri, P. B., Mhonyera, G., & Nubong, G. F. (2022). Globalisation and economic growth in Africa: New evidence from the past two decades. South African Journal of Economic and Management Sciences, 25(1), 1-12. https://doi.org/10.4102/sajems.v25i1.4515
• Canbay, Ş., & Kırca, M. (2020). Türkiye’de sanayi ve tarım sektörü faaliyetleri ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkiler: Kaldor büyüme yasasının analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları, 9(1), 143-170. http://www.itobiad.com/tr/issue/53155/663654
• Cantore, N., Clara, M., Lavopa, A., & Soare, C. (2017). Manufacturing as an engine of growth: Which is the best fuel? . Structural Change and Economic Dynamics(42), 56-66. http://dx.doi.org/10.1016/j.strueco.2017.04.004
• Cantore, N., Lennon, C., & Clara, M. (2016). Fast and furious: A Kaldorian analysis of dynamic ındustries. Department of Policy, Research and Statistics, Working Paper 5/2016. Vienna: United Nations Indutrial Development Organisation.
• Çandarlı, M., & Unakıtan, G. (2021). Yenilenebilir enerji kullanımının sürdürülebilir ekonomik büyümeye etkisi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(Özel Sayı), 29-36. https://www.ibaness.org/bnejss-archive/2021-07-special-issue
• Çeştepe, H., Yıldırım, E., & Özbek, Z. (2018). Ticari ve finansal açıklığın ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye’ye ilişkin ampirik kanıtlar. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 1-17. https://dergipark.org.tr/tr/pub/basbed/issue/41997/505885
• Çetin, M., Can, A., & Kapçak, S. (2023). Ticari dışa açıklık-ekonomik büyüme ilişkisi üzerine bir analiz: Türkiye için ampirik bir kanıt. Sosyal Bilimler Metinleri, 1, 61-73. https://doi.org/10.56337/sbm.1173051
• Çetinbakış, M., & Kutlu, Ş. Ş. (2022). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketimi ve çevresel sürdürülebilirliğin ekonomik büyüme üzerine etkisi. Uygulamalı Ekonomi ve Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 20-38. http://dx.doi.org/10.46959/jeess.1026396
• Çınar, M. (2023). Yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynakları ile ekonomik büyüme arasındaki nedensel ilişkinin araştırılması: Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 24-56. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1146332.
• Demir, Ö., & Uzan, S. (2022). Türkiye’de kamu harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki doğrusal ve doğrusal olmayan ilişkinin incelenmesi. İktisadi ve İdari Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 56-69. https://doi.org/10.47138/jeaa.1206231
• Demir, Y. (2023). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketimi ekonomik büyümeye katkı sağlar mı? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 24(2), 271-281. https://doi.org/31671/doujournal.1209964.
• Diao, X., McMillan, M., & Rodrik, D. (2017). The recent growth boom in developing economies: A structural change perspective. NBER Working Paper Series (Working Paper 23132). U.S.A: National Bureau of Economic Research.
• Doğaner, A. (2022). İmalat sanayi ve hizmetler sektöründe üretilen katma değerin ekonomik büyümeye etkileri: Türkiye için doğrusal olmayan eşbütünleşme analizi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 22(2), 159-172. https://doi.org/10.30976/susead.1170323
• Ersungur, Ş. M., & Demirci, Y. (2018). Türkiye’de Finansal ve Ticari Dışa Açıklık ve Ekonomik Büyüme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(2), 577-601. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.671272
• Eshetu, F., & Eshetu, N. (2021). Impact of exchange rate on ethiopian trade balance: Evidence from ARDL model. Annals of Data Science, 1-20. https://doi.org/10.1007/s40745-021-00360-x
• Güçlü, M. (2013). Manufacturing and regional economic growth in Turkey: A spatial econometric view of Kaldor's laws. European Planning Studies, 21(6), 854-866. https://doi.org/10.1080/09654313.2012.722929
• Kaldor, N. (1967). Causes of the slow rate of economic growth in the United Kingdom: An Inaugural Lecture by Nicholas Kaldor. Cambridge: Cambrigde University Press.
• Kazgan, G. (2021). Tanzimat'tan 21.yüzyıla Türkiye ekonomisi birinci küreselleşmeden ikinci küreselleşmeye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Kilci, E. N. (2023). An investigation on the causality link between renewable energy consumption and economic growth in selected Euro-Area countries. Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, 18(1), 1-20. https://doi.org/10.1080/15567249.2023.2250844
• Kılıçaslan, Y., & Taymaz, E. (2006). Sınai yapı, yapısal değişim ve üretkenlik. İktisat, İşletme ve Finans, 21(247), 5-23. https://doi.org/10.3848/iif.2006.247.0960
• Kong, Q., Peng, D., Ni, Y., Jiang, X., & Wang, Z. (2021). Trade openness and economic growth quality of China: Empirical analysis using ARDL model. Finance Research Letters, 38, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.frl.2020.101488
• Kopuk, E. (2021). Kaldor yasasının geçerliliği: Türkiye ve Almanya’ nın karşılaştırılması. International Anatolia Academic Online Journal / Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iaaoj/issue/60800/848575
• Kumeka, T. T., Raifu, I. A., & Adeniyi, O. (2023). Globalisation and inclusive growth in Africa: The role of institutional quality. Foreign Trade Review, 1-36. doi:10.1177/00157325221142652
• Kuznets, S. (1973). Modern economic growth: Findings and reflections. The American Economic Review, 63(3), 247-258. https://www.jstor.org/stable/1914358
• Maddison, A. (2017). The World Economy. OECD Publishing. https://www.oecd-ilibrary.org/economics/the-world-economy_9789264189980-en
• McMillan, M., Rodrik, D., & Verduzco-Gallo, I. (2014). Globalisation, structural change, and productivity growth, with an update on Africa. World Development, 63, 11-32. http://dx.doi.org/10.1016/j.worlddev.2013.10.012
• Mercan, M., & Kızılkaya, O. (2014). Türkiye’de sanayi sektörü ekomik büyüme ve verimlilik ilişkisinin kaldor yasaları çerçevesinde sınanması: Ekonometrik bir analiz. Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, 36(1), 137-160. https://doi.org/10.14780/iibdergi.201417541
• Mohamed, M. M., Liu, P., & Nie, G. (2021). Are technological ınnovation and foreign direct ınvestment a way to boost economic growth? An egyptian case study using the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) model. Sustainability, 13(6), 1-28. https://doi.org/10.3390/su13063265
• Nassif, A., Feijo, C., & Araujo, E. (2014). Structural change and economic development: is Brazil catching up or falling behind? Cambridge Journal of Economics(12), 1-26. https://doi.org/10.1093/cje/beu052
• Nguyen, M.-L. T., & Bui, T. N. (2021). Trade openness and economic growth: A study on asean-6. Economies, 9(3), 1-15. https://doi.org/10.3390/economies9030113
• Nurkse, R. (1952). Some international aspects of the problem of economic development . The American Economic Review, 42(2), 571-583. https://www.jstor.org/stable/1910629
• Ozcan, B., & Ozturk, I. (2019). Renewable energy consumption-economic growth nexus in emerging countries: A bootstrap panel causality test. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 104, 30-37. https://doi.org/10.1016/j.rser.2019.01.020
• Özcan, C. C., Özmen, İ., & Özcan, G. (2018). Ticari dışa açıklık ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi: Yükselen piyasa ekonomileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 60-73. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61827/925151
• Pata, U. K. (2020). Turizm, finansal gelişme, ticari açıklık ve sermaye stokunun ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: Türkiye örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4), 151-167. https://doi.org/10.35379/cusosbil.659910
• Pata, U. K., & Zengin, H. (2020). Testing Kaldor's growth laws for Turkey: New evidence from symmetric and asymmetric causality methods. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 713-729. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.625455.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001 ). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Raghutla, C. (2020). The effect of trade openness on economic growth: Some empirical evidence from emerging market economies. Journal of Public Affairs, 20(3), 1-8. https://doi.org/10.1002/pa.2081
• Rauf, A., Zhang, J., Lia, J., & Amin, W. (2018). Structural changes, energy consumption and carbon emissions in China: Empirical evidence from ARDL bound testing model. Structural Change and Economic Dynamics, 47, 194-206. https://doi.org/10.1016/j.strueco.2018.08.010
• Ravindran, R., & Manalaya, S. B. (2023). Does premature deindustrialisation stall growth? Evidence from Sub-Saharan Africa. Progress in Development Studies, 23(1), 65-81. https://doi.org/10.1177/14649934221122320
• Rodrik, D., McMillan, M., & Sepúlveda, C. (2016). Structural change, fundamentals, and growth. In M. McMillan, D. Rodrik, & C. Sepúlveda (Edç), Structural change, fundamentals, and growth: A framework and case studies (pp. 1-39). Washington: International Food Policy Research Institute. http://dx.doi.org/10.2499/9780896292147
• Rosenstein-Rodan, P. N. (1943). Problems of industrialisation of Eastern and South-Eastern Europe . The Economic Journal, 53(1), 202-211. https://doi.org/10.2307/2226317
• Sarıdoğan, H. Ö. (2020). Kaldor’un birinci yasası çerçevesinde sanayileşme ve büyüme ilişkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(5), 1489-1496. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.647362
• Schmitz, H. (2015). Azgelişmiş ülkelerde sanayileşme stratejileri: tarihsel deneyimlerden çıkarılacak bazı dersler. F. Şenses (Ed.) içinde, Kalkınma iktisadının yükselişi ve gerilemesi (S. Öztürk, Çev., s. 255-284). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Soydan, A. (2018). Türkiye ekonomisinde finansallaşma ve 'sanayisizleşme deneyimi'. N. Engin, E. Aslanoğlu, O. Erdoğan, B. C. Karahasan, & K. Tata (Ed.) içinde, Türkiye ekonomisinde kalkınma ve dönüşüm: Taner Berksoy'a Armağan (s. 381-422). Ankara: İmge Kitabevi.
• Stiglitz, J. E. (2017). Industrial policy, learning, and development. In J. Page, & F. Tarp (Ed.), The practice of industrial policy: Government–business coordination in Africa and East Asia (s. 23-39). United Kingdom: Oxford University Press.
• Szirmai, A., & Verspagen, B. (2015). Manufacturing and economic growth in developing countries, 1950–2005. Structural Change and Economic Dynamics, 34, 46-59. http://dx.doi.org/10.1016/j.strueco.2015.06.002
• Şahin, D., & Temelli, F. (2022). Türkiye ve BRICS ülkelerinde turizm, finansal gelişme, ticari açıklık ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Panel veri analizi (1995-2019). BŞEÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 179-191. https://doi.org/10.33905/bseusbed.1085232
• Török, L. (2023). Effects of energy economic variables on the economic growth of the European Union (2010–2019). Energies, 16, 1-17. https://doi.org/10.3390/en16166094
• Tregenna, F. (2013). Deindustrialisation and reindustrialisation. In Adam Szirmai, W. Naudé, & L. Alcorta (Ed.) , Pathways to industrialisation in the twenty-first century (pp. 76-101). United Kingdom: Oxford University Press.
• Tregenna, F. (2015). Deindustrialisation, structural change and sustainable economic growth. UNU-MERIT Working Paper Series 2015-032. The Netherlands: Maastricht Economic and social Research institute on Innovation and Technology (UNU‐MERIT). file:///C:/Users/sahin/Downloads/wp2015-032.pdf
• Ülker, B. (2023). Ekonomik büyüme, turizm ve ticari açıklık ilişkisi: Türkiye örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 254-270. https://doi.org/10.21180/iibfdkastamonu.1159741
• Ümit, A. Ö. (2016). Türkiye’de ticari açıklık, kredi hacmi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler: çoklu yapısal kırılmalı zaman serisi analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 471-499. https://doi.org/10.18074/cnuiibf.297
• Villanthenkodath, M. A., Ansari, M. A., Shahbaz, M., & Vo, X. V. (2022). Do tourism development and structural change promote environmental quality? Evidence from India. Environment, Development and Sustainability(24), 5163-5194. https://doi.org/10.1007/s10668-021-01654-z.
• Xie, P., Zhu, Z., Hu, G., & Huang, J. (2023). Renewable energy and economic growth hypothesis: Evidence from N-11 countries. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 36(1), 1-22. https://doi.org/10.1080/1331677X.2022.2121741
• Yazdi, S. K., & Shakouri, B. (2017). Renewable energy, non-renewable energy consumption, and economic growth. Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, 12(13), 1038-1045. https://doi.org/10.1080/15567249.2017.1316795
• Yeldan, E. (2016). Küreselleşme sürecinde Türkiye ekonomisi: Bölüşüm, birikim ve büyüme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yu, J., & Meng, S. (2023). How does trade openness affect output growth? A perspective from the input diversity. Sustainability, 15, 1-21. https://doi.org/10.3390/su15119039